Công ty Cổ phần Mạng giáo dục Bạch Kim - 27 Huỳnh Thúc Kháng, Đống Đa, Hà Nội
Trang bìa
Trang bìa:
TIẾT 23 TRỢ TỪ, THÁN TỪ I. TRỢ TỪ
2. Phân tích:
NghÜa cña c¸c c©u d­íi ®©y cã g× kh¸c nhau ? V× sao cã sù kh¸c nhau ®ã ? - Nã ¨n hai b¸t c¬m. - Nã ¨n nh÷ng hai b¸t c¬m. - Nã ¨n cã hai b¸t c¬m. 1. Ngữ liệu (SGK/69) 2. Phân tích I. TRỢ TỪ Trả lời câu hỏi:
NghÜa cña c¸c c©u d­íi ®©y cã g× kh¸c nhau ? V× sao cã sù kh¸c nhau ®ã? - Nã ¨n hai b¸t c¬m. Nã ¨n nh÷ng hai b¸t c¬m. Nã ¨n cã hai b¸t c¬m. * C©u 1: Th«ng b¸o kh¸ch quan (th«ng tin sù kiÖn) * C©u 2: Thªm tõ nh÷ng, ngoµi th«ng b¸o kh¸ch quan cßn thªm th«ng tin béc lé, nhÊn m¹nh, ®¸nh gi¸ viÖc nã ¨n hai b¸t c¬m lµ nhiÒu h¬n møc b×nh th­êng * C©u 3: Thªm tõ cã, ngoµi th«ng b¸o kh¸ch quan cßn nhÊn m¹nh, ®¸nh gi¸ viÖc nã ¨n hai b¸t c¬m lµ Ýt h¬n møc b×nh th­êng. Trả lời câu hỏi:
V× sao cã sù kh¸c nhau ®ã? - Nã ¨n hai b¸t c¬m. Nã ¨n nh÷ng hai b¸t c¬m. Nã ¨n cã hai b¸t c¬m. * C¶ 3 c©u ®Òu cã th«ng tin sù kiÖn nh­ng c©u 2 vµ c©u 3 cã thªm th«ng tin béc lé ( bµy tá th¸i ®é, sù ®¸nh gi¸ cña ng­êi nãi ®èi víi sù vËt, sù viÖc ®­îc nãi ®Õn trong c©u …) Phân tích:
- Nã ¨n nh÷ng hai b¸t c¬m. - Nã ¨n cã hai b¸t c¬m. C¸c tõ nh÷ng vµ cã trong c¸c c©u ®· cho ®i kÌm tõ ng÷ nµo trong c©u vµ biÓu thÞ th¸i ®é g× cña ng­êi nãi ®èi víi sù viÖc? * C¸c tõ nh÷ng vµ cã ®i kÌm víi nh÷ng tõ ng÷ sau nã ®Ó bµy tá th¸i ®é ®¸nh gi¸ ®èi víi sù viÖc ®­îc nãi ®Õn. Nh÷ng hµm ý h¬i nhiÒu ( so víi b×nh th­êng) Cã hµm ý h¬i Ýt (so víi b×nh th­êng) 3. Nhận xét:
- C¸c tõ nh÷ng vµ cã ®i kÌm víi nh÷ng tõ ng÷ sau nã ®Ó bµy tá th¸i ®é ®¸nh gi¸ ®èi víi sù viÖc ®­îc nãi ®Õn . - Nh÷ng hµm ý h¬i nhiÒu (so víi b×nh th­êng) - Cã hµm ý h¬i Ýt (so víi b×nh th­êng) 3. Nhận xét. Qua phân tích cho biết thế nào là trợ từ? 4. Ghi nhớ:
Trî tõ lµ nh÷ng tõ chuyªn ®i kÌm mét tõ ng÷ trong c©u ®Ó nhÊn m¹nh hoÆc biÓu thÞ th¸i ®é ®¸nh gi¸ sù vËt sù viÖc ®­îc nãi ®Õn ë tõ ng÷ ®ã VD: Nh÷ng, cã, chÝnh, ®Ých, ngay… 4. Ghi nhớ: Lưu ý:
L­u ý Cã nh÷ng tõ cã h×nh thøc ©m thanh gièng víi c¸c trî tõ nh­ng kh«ng ph¶i lµ trî tõ. VD: - ChÝnh nã ®· nãi víi t«i ®iÒu ®ã. (Trî tõ) - ChÞ DËu lµ nh©n vËt chÝnh cña t¸c phÈm t¾t ®Ìn. (TÝnh tõ) - Nã ®­a cho t«i nh÷ng 10 000 ®ång. (Trî tõ) - Nã ®­a cho t«i nh÷ng ®ång tiÒn cuèi cïng. (L­îng tõ) - Em cã quyÒn tù hµo vÒ t«i vµ c¶ em n÷a. (Trî tõ) - Ao s©u n­íc c¶ kh«n chµi c¸. (TÝnh tõ ) … II. THÁN TỪ
2. Phân tích:
II. THÁN TỪ 1. Ngữ liệu (SGK/69) 2. Phân tích Câu 1:
1. C¸c tõ nµy, a, v©ng trong ®o¹n trÝch sau ®©y biÓu thÞ ®iÒu g×? a, Nµy ! «ng gi¸o ¹ ! C¸i gièng nã còng kh«n ! Nã cø n»m in nh­ nã tr¸ch t«i; nã kªu ­ ö, nh×n t«i nh­ muèn b¶o t«i r»ng: A ! L·o giµ tÖ l¾m ! T«i ¨n ë víi l·o nh­ thÕ mµ l·o xö víi t«i nh­ thÕ nµy µ ? B, - Nµy, b¶o b¸c Êy cã trèn ®i ®©u th× trèn. Chø cø n»m ®Êy, chèc n÷a hä vµo thóc s­u, kh«ng cã, hä l¹i ®¸nh trãi th× khæ. Ng­êi èm rÒ rÒ nh­ thÕ, nÕu l¹i ph¶i mét trËn ®ßn, nu«i mÊy th¸ng cho hoµn hån. - V©ng, ch¸u còng ®· nghÜ nh­ cô. Nh­ng ®Ó ch¸o nguéi, ch¸u cho nhµ ch¸u ¨n lÊy vµi hóp c¸i ®·. Phân tích:
1. C¸c tõ nµy, a, v©ng trong ®o¹n trÝch sau ®©y biÓu thÞ ®iÒu g× ? a, Nµy ! «ng gi¸o ¹ ! C¸i gièng nã còng kh«n ! Nã cø n»m in nh­ nã tr¸ch t«i; nã kªu ­ ö, nh×n t«i nh­ muèn b¶o t«i r»ng: A ! L·o giµ tÖ l¾m ! T«i ¨n ë víi l·o nh­ thÕ mµ l·o xö víi t«i nh­ thÕ nµy µ ? a, - Nµy lµ tiÕng thèt ra ®Ó g©y sù chó ý cña ng­êi ®èi tho¹i ( cßn gäi lµ h« ng÷ ) - A lµ tiÕng thèt ra ®Ó biÓu thÞ sù tøc giËn khi nhËn ra mét ®iÒu g× ®ã kh«ng tèt. * Ngoµi ra a cßn dïng ®Ó biÓu thÞ sù vui mõng, sung s­íng nh­: “A! MÑ ®· vÒ !” 3. Nhận xét:
3. Nhận xét: a, - Này là tiếng thốt ra để gây sự chú ý của người đối thoại - A là tiếng thốt ra để biểu thị sự tức giận khi nhận ra một điều gì đó không tốt. Câu 1:

1. Các từ này, vâng trong đoạn trích sau đây biểu thị điều gì ?

b, - Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.

- Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã.

=> b, Từ vâng là tiếng đáp lại lời người khác biểu thị thái độ lễ phép.

Nhận xét:
3. Nhận xét

1. a, - Này là tiếng thốt ra để gây sự chú ý của người đối thoại (còn gọi là hô ngữ )

- A là tiếng thốt ra để biểu thị sự tức giận khi nhận ra một điều gì đó không tốt.

1. b, Từ vâng là tiếng đáp lại lời người khác biểu thị thái độ lễ phép.

Câu 2:
2. Nhận xét về cách dùng các từ này, a, vâng bằng cách lựa chọn câu trả lời đúng nhất
A. Các từ ấy có thể làm thành một câu độc lập.
B. Các từ ấy không thể làm thành một câu độc lập.
C. Các từ ấy không thể làm thành một bộ phận của câu.
D. Các từ ấy có thể cùng những từ khác làm thành một câu và thường đứng đầu câu.
Nhận xét:
3. Nhận xét:

1.a, - Này là tiếng thốt ra để gây sự chú ý của người đối thoại (còn gọi là hô ngữ )

- A là tiếng thốt ra để biểu thị sự tức giận khi nhận ra một điều gì đó không tốt.

1.b, Từ vâng là tiếng đáp lại lời người khác biểu thị thái độ lễ phép.

2. a) Các từ ấy có thể làm thành một câu độc lập.

b) Các từ ấy có thể cùng những từ khác làm thành một câu và thường đứng đầu câu.

Trả lời câu hỏi:
Qua phân tích ngữ liệu cho biết: - Thán từ là gì? Đặc tính ngữ pháp của thán từ ? - Thán từ gồm mấy loại ? 4. Ghi nhớ:
4. Ghi nhớ: - Thán từ là những từ dùng để bộc lộ tình cảm, cảm xúc của người nói hoặc dùng để gọi đáp. Thán từ thường đứng ở đầu câu, có khi nó được tách ra thành một câu đặc biệt. - Thán từ gồm hai loại chính: Thán từ bộc lộ tình cảm, cảm xúc; thán từ gọi đáp. III. LUYỆN TẬP
Bài tập 1:
III. LUYỆN TẬP 1. Bài tập 1 1, Trong các câu sau đây, từ nào (trong các từ in đậm) là trợ từ, từ nào không phải là trợ từ?

a. Chính thầy hiệu trưởng đã tặng tôi quyển sách này.

b. Chị Dậu là nhân vật chính của tác phẩm tắt đèn.

c. Ngay tôi cũng không biết đến việc này.

d. Anh phải nói ngay điều này cho cô giáo biết.

e. Cha tôi là công nhân

g. Cô ấy đẹp ơi là đẹp

h. Tôi nhớ mãi những kỉ niệm thời niên thiếu.

i. Tôi nhắc anh những ba bốn lần mà anh vẫn quên.

Bài tập 2a:
2) Gi¶i thÝch nghÜa cña c¸c trî tõ in ®Ëm trong c¸c c©u sau?

a) Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến…mặc dầu non một năm ròng mẹ tôi không gửi cho tôi lấy một lá thư nhắn người thăm tôi lấy một lời và gửi cho tôi lấy một đồng quà.

=> Trợ từ lấy có ý nghĩa nhấn mạnh

Bài tập 2b:
2) Gi¶i thÝch nghÜa cña c¸c trî tõ in ®Ëm trong c¸c c©u sau?

b) Hai đứa mê nhau lắm. Bố mẹ đứa con gái biết vậy, nên cũng bằng lòng gả. Nhưng họ thách nặng quá: nguyên tiền mặt phải một trăm đồng bạc, lại còn cau, còn rượu…cả cưới nữa thì mất đến cứng hai trăm bạc.

=> Nguyên: Chỉ tính có đến như thế, không có thêm, không có gì khác.

=> Đến: Biểu thị ý nhấn mạnh mức độ cao ð ngạc nhiên

Bài tập 2c:
2) Gi¶i thÝch nghÜa cña c¸c trî tõ in ®Ëm trong c¸c c©u sau?

c. Tính ra cậu vàng cậu ấy ăn khoẻ hơn cả tôi, ông giáo ạ !

=> Cả: Có ý nghĩa nhấn mạnh về mức độ cao, phạm vi không hạn chế

Rồi cứ mỗi năm rằm tháng tám

Tựa nhau trông xuống thế gian cười

- Cứ: Biểu thị ý khẳng định về hoạt động, trạng thái nhất định như thể bất chấp mọi điều kiện. Nhấn mạnh một việc lặp đi lặp lại

Bài tập 3:
3) ChØ ra c¸c th¸n tõ trong c¸c c©u d­íi ®©y

a) Đột nhiên lão bảo tôi:

- Này ! Thằng cháu nhà tôi, đến một năm nay, chẳng có giấy má gì đấy, ông giáo ạ !

à ! Thì ra lão đang nghĩ đến thằng con lão.

=> Thán từ: này, à

b) Con chó là của cháu nó mua đấy chứ ! …Nó mua về nuôi, định để đến lúc cưới vợ thì giết thịt…

ấy ! Sự đời lại cứ thường như vậy đấy. Người ta định rồi chẳng bao giờ người ta làm được.

=> Thán từ: ấy

Bài tập 3 d:
3) ChØ ra c¸c th¸n tõ trong c¸c c©u d­íi ®©y

d) Chao ôi ! đối với những người ở quanh ta nếu ta không cố tìm mà hiểu họ, thì ta chỉ thấy họ gàn dở, ngu ngốc, bần tiện, xấu xa, bỉ ổi…toàn những cớ để cho ta tàn nhẫn …

=> Thán từ: Chao ôi.

c) Hỡi ơi lão Hạc ! Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều như ai hết …

=> thán từ: Hỡi ơi.

Bài tập 4a:
4) C¸c th¸n tõ in ®Ëm trong c¸c c©u sau béc lé c¶m xóc g× ?

a) Chuột Cống chùi bộ râu và gọi đám bộ hạ : Kìa chúng mày đâu, xem thằng nồi đồng hôm nay có gì chén được không?

Lũ chuột bò lên chạn, leo lên bác Nồi đồng. Năm sáu thằng xúm lạihúc mõm vào, cố mãi mới lật được cái vung nồi ra. “Ha ha ! Cơm nguội ! Lại có một bát cá kho ! Cá rô kho khế : vừa dừ vừa thơm. Chít chít, anh em ơi, lại đánh chén đi thôi !”

=> Thán từ ha ha bộc lộ cảm xúc khoái chí

Bài tập 4b,c:
4) C¸c th¸n tõ in ®Ëm trong c¸c c©u sau béc lé c¶m xóc g×?

b. Bác nồi đồng run như cầy sấy :“ Bùng boong. Ái ái ! Lạy các cậu, các ông , ăn thì ăn, nhưng đừng đánh đổ tôi xuống đất. Cái chạn cao thế này, tôi ngã xuống không vỡ cũng bẹp chết mất !”

=> Thán từ ái ái : bộc lộ cảm xúc, thái độ khó chịu, đau đớn đột ngột do tác động của sự vật hiện tượng từ bên ngoài đến ð đau đớn, van xin

c) Than ôi ! Thời oanh liệt nay còn đâu ?

=> Than ôi: Bộc lộ cảm xúc buồn bã, nuối tiếc.

Bài tập 5,6:

5) - Đặt năm câu với năm trợ từ khác nhau

(Nhóm 1)

- Đặt năm câu với năm thán từ khác nhau

(Nhóm 2)

6) Giải thích ý nghĩa câu tục ngữ gọi dạ bảo vâng

(Nhóm 3)

=> Câu tục ngữ khuyên chúng ta dùng thán từ gọi đáp để bộc lộ sự lễ phép .

=> Ngoài ra câu tục ngữ còn phê phán những người chỉ biết nghe lời một cách máy móc.

CỦNG CỐ
Củng cố:
Cñng cè - ThÕ nµo lµ trî tõ, th¸n tõ ? - §Æt hai c©u cã dïng trî tõ vµ th¸n tõ ? Hướng dẫn về nhà:
H­íng dÉn vÒ nhµ - Häc thuéc hai phÇn ghi nhí - Hoµn chØnh bµi tËp - ViÕt mét ®o¹n v¨n cã sö dông trî tõ, th¸n tõ - ChuÈn bÞ bµi t×nh th¸i tõ - §äc tr­íc, tr¶ lêi c¸c c©u hái vµ bµi tËp trong SGK Kết thúc: