Công ty Cổ phần Mạng giáo dục Bạch Kim - 27 Huỳnh Thúc Kháng, Đống Đa, Hà Nội
Trang bìa
Trang bìa:
TIẾT 27 TÌNH THÁI TỪ I. CHỨC NĂNG CỦA TÌNH THÁI TỪ
Chức năng của tình thái từ:
a. - MÑ ®i lµm råi µ ? b. - MÑ t«i võa kÐo tay t«i, xoa ®Çu t«i hái, th× t«i ßa lªn khãc råi cø thÕ nøc në. MÑ t«i còng sôt sïi theo: - Con nÝn ®i ! (Nguyªn Hång, Nh÷ng ngµy th¬ Êu) c. Th­¬ng thay còng mét kiÕp ng­êi, KhÐo thay mang lÊy s¾c tµi mµ chi ! -> C©u nghi vÊn -> C©u cÇu khiÕn -> C©u c¶m th¸n (NguyÔn Du, TruyÖn KiÒu) I. CHỨC NĂNG CỦA TÌNH THÁI TỪ Trả lời câu hỏi:
NÕu l­îc bá nh÷ng tõ in ®Ëm ë tõng c©u th× ý nghÜa cña c©u cã g× thay ®æi ? a. - MÑ ®i lµm råi µ ? b. - MÑ t«i võa kÐo tay t«i, xoa ®Çu t«i hái, th× t«i ßa lªn khãc råi cø thÕ nøc në. MÑ t«i còng sôt sïi theo: - Con nÝn ®i ! (Nguyªn Hång, Nh÷ng ngµy th¬ Êu) c. Th­¬ng thay còng mét kiÕp ng­êi, KhÐo thay mang lÊy s¾c tµi mµ chi ! (NguyÔn Du, TruyÖn KiÒu) d. Em chµo c« ¹ ! - Em chµo c« ! Trả lời câu hỏi:
NÕu l­îc bá nh÷ng tõ in ®Ëm ë tõng c©u th× ý nghÜa cña c©u cã g× thay ®æi ? -> C©u nghi vÊn thµnh c©u trÇn thuËt ®¬n. -> kh«ng cßn c©u cÇu khiÕn -> Kh«ng t¹o ®­îc c©u c¶m th¸n (NguyÔn Du, TruyÖn KiÒu ) d. Em chµo c« ¹ ! - Em chµo c«! ->TÝnh lÔ phÐp, t×nh c¶m kh«ng cao -> C¸c tõ “ µ, ®i, thay, ¹ ” lµ t×nh th¸i tõ.

a. - Mẹ đi làm rồi à ?

b. - Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi òa lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo:

- Con nín đi !

(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)

c. Thương thay cũng một kiếp người,

Khéo thay mang lấy sắc tài mà chi !

Chức năng của tình thái từ:
Chøc n¨ng: Lµ nh÷ng tõ ®­îc thªm vµo trong c©u ®Ó cÊu t¹o c©u nghi vÊn, c©u cÇu khiÕn, c©u c¶m th¸n . ®Ó biÓu thÞ s¾c th¸i t×nh c¶m, th¸i ®é, c¸ch ®¸nh gi¸ cña ng­êi nãi. Mét sè lo¹i t×nh th¸i tõ - T×nh th¸i tõ nghi vÊn: µ, ­, h¶, hö, chø, ch¨ng… - T×nh th¸i tõ cÇu khiÕn: ®i, nµo, víi… - T×nh th¸i tõ c¶m th¸n: thay, sao… - T×nh th¸i tõ biÓu thÞ s¾c th¸i t×nh c¶m: ¹, nhÐ, c¬, mµ,.. I. CHỨC NĂNG CỦA TÌNH THÁI TỪ Ghi nhớ:
T×nh th¸i tõ lµ nh÷ng tõ ®­îc thªm vµo trong c©u ®Ó cÊu t¹o c©u nghi vÊn, c©u cÇu khiÕn, c©u c¶m th¸n vµ ®Ó biÓu thÞ s¾c th¸i t×nh c¶m cña ng­êi nãi. - T×nh th¸i tõ gåm mét sè lo¹i ®¸ng chó ý sau: - T×nh th¸i tõ nghi vÊn: µ, ­, h¶, chø, ch¨ng… - T×nh th¸i tõ cÇu khiÕn: ®i, nµo, víi… - T×nh th¸i tõ c¶m th¸n: thay, sao… - T×nh th¸i tõ biÓu thÞ s¾c th¸i t×nh c¶m: ¹, nhÐ, c¬, mµ,.. Ghi nhí Bài tập 1:
Bµi tËp 1 (SGK, Tr.81) Trong c¸c c©u sau tõ nµo lµ t×nh th¸i tõ, tõ nµo kh«ng ph¶i lµ t×nh th¸i tõ ? t×nh th¸i tõ ®¹i tõ Em thích trường nào thì thi vào trường ấy. Nhanh lên nào anh em ơi ! L­u ý: T×nh th¸i tõ kh«ng cã kh¶ n¨ng ®éc lËp t¹o thµnh c©u, kh«ng lµm thµnh phÇn biÖt lËp cña c©u nh­ th¸n tõ. II. SỬ DỤNG TÌNH THÁI TỪ
Sử dụng tình thái từ:
C¸c t×nh th¸i tõ in ®Ëm d­íi ®©y ®­îc dïng trong nh÷ng hoµn c¶nh giao tiÕp (quan hÖ tuæi t¸c, thø bËc x· héi, t×nh c¶m,…) kh¸c nhau nh­ thÕ nµo ? Ghi nhí Khi nãi, khi viÕt, cÇn chó ý sö dông t×nh th¸i tõ phï hîp víi hoµn c¶nh giao tiÕp ( quan hÖ tuæi t¸c, thø bËc x· héi, t×nh c¶m,…) Chó ý: vai trªn - d­íi, vai ngang hµng, vai d­íi - trªn. II. SỬ DỤNG TÌNH THÁI TỪ

a. Bạn chưa về à ?

b.Thầy mệt ạ ?

c. Bạn giúp tôi một tay nhé !

d.Bác giúp cháu một tay ạ !

Ví dụ:

VD:

* Khi bày tỏ một ý khác người ta dùng từ kia.

Ông hỏi ai kia ?

* Khi bày tỏ sự miễn cưỡng thường dùng từ vậy:

- Thôi thì anh chia ra vậy.

* Khi bày tỏ sự phân trần giải thích:

- Mẹ đã nói rồi mà.

Sử dụng tình thái từ:

Dùng tình thái từ để thay đổi sắc thái ý nghĩa của câu:

- Hoa học bài.

- Hoa học bài à ? - Hoa học bài hả ? - Hoa học bài đi ! III. LUYỆN TẬP
Bài tập 1:
III. LUYỆN TẬP Bài 1: Trong các câu dưới đây, từ nào( trong các từ in đậm) là tình thái từ, từ nào không phải tình thái từ ?

c. Làm như thế mới đúng chứ !

d. Tôi đã khuyên bảo nó nhiều lần rồi chứ có phải không đâu.

e. Cứu tôi với !

g. Nó đi chơi với bạn từ sáng.

h. Con cò đậu ở đằng kia.

i. Nó thích hát dân ca Nghệ Tĩnh kia.

TTT Trợ từ TTT QH từ Chỉ từ TTT Bài tập 2 a, b:
Bài tập 2: Giải thích ý nghĩa của các tình thái từ in đậm trong những câu dưới đây:

a.- Bà lão láng giềng lại lật đật chạy sang:

- Bác trai đã khá rồi chứ ?

( Ngô Tất Tố, Tắt đèn)

b. - Con chó là của cháu nó mua đấy chứ!...Nó mua về nuôi, định để đến lúc cưới vợ thì giết thịt…

( Nam Cao, Lão Hạc)

-> Nghi vấn, điều muốn hỏi đã ít nhiều khẳng đinh -> Nhấn mạnh điều vừa khẳng định, cho là không thể khác được Bài tập 2 c, d:
Bài tập 2: Giải thích ý nghĩa của các tình thái từ in đậm trong những câu dưới đây:

c. Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên lụy đến hàng xóm láng giềng…Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư ?

d. Bỗng Thủy lại xịu mặt xuống:

- Sao bố mãi không về nhỉ ? Như vậy là em không được chào bố trước khi đi.

-> Hỏi với thái độ phân vân -> Hỏi với thái độ phân vân Bài tập 2 e, g:
Bài tập 2: Giải thích ý nghĩa của các tình thái từ in đậm trong những câu dưới đây: e. Cô giáo Tâm gỡ tay Thủy, đi lại phía bục, mở cặp lấy một quyển sổ cùng với chiếc bút máy nắp vàng đưa cho em tôi và nói:

- Cô tặng em. Về trường mới, em cố gắng học tập nhé !

(Khánh Hoài, Cuộc chia tay của những con búp bê) g. Em tôi sụt sịt bảo: - Thôi thì anh cứ chia ra vậy. (Khánh Hoài, Cuộc chia tay của những con búp bê) -> dặn dò, thái độ thân mật -> thái độ miễn cưỡng Bài tập 3:
III. LUYỆN TẬP

Bài tập 3: Đặt câu với các tình thái từ mà, đấy, chứ lị, thôi, cơ, vậy.

- Tôi đã nói rồi mà!

- Bạn đi đâu đấy ?

- Bạn ấy hát hay thế chứ lị !

- Chúng ta đi học thôi !

- Con thích đi chơi Hà Nội cơ !

- Trời mưa, cả nhà ta ở nhà vậy!

Bài tập 5:
Bµi tËp 5: T×m mét sè t×nh th¸i tõ trong tiÕng ®Þa ph­¬ng em hoÆc tiÕng ®Þa ph­¬ng kh¸c mµ em biÕt. h¸ h¶ nh¸, nhÐ, nhØ, heng, ghen mõ, mµ, nµo nÌ Bài tập 6:
Bµi tËp 6: ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n tõ ( 5 - 7 c©u ) trong ®ã cã sö dông t×nh th¸i tõ. Kết thúc: