BÀI 5. NHÂN VẬT VÀ XUNG ĐỘT TRONG BI KỊCH. VĨNH BIỆT CỬU TRÙNG ĐÀI
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
Ảnh
BÀI 5. NHÂN VẬT VÀ XUNG ĐỘT TRONG BI KỊCH
VĂN BẢN 2:
VĨNH BIỆT CỬU TRÙNG ĐÀI
(Nguyễn Huy Tưởng)
Khởi động
Khởi động
Khởi động:
Quan sát ảnh và nêu hiểu biết của mình về những hình ảnh đó.
Ảnh
Hình thành kiến thức
I. Tìm hiểu khái quát
Ảnh
I. Tìm hiểu khái quát
Đọc phần giới thiệu về tác giả Nguyễn Huy Tưởng, vở kịch Vũ Như Tô. Nêu ngắn gọn những nét chính về tác giả, tác phẩm. Tóm tắt vở kịch Vũ Như Tô
Nhiệm vụ:
Ảnh
1. Tác giả
Ảnh
1. Tác giả
Nguyễn Huy Tưởng (1912-1960) quê ở làng Dục Tú, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh (nay là xã Dục Tú, huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội). Ông là nhà văn, nhà viết kịch chuyên khai thác đề tài lịch sử. Các tác phẩm tiêu biểu: Đêm hội Long Trì (tiểu thuyết lịch sử 1942), Vũ Như Tô (kịch lịch sử 1943), An Tư (tiểu thuyết lịch sử 1944), Cột đồng Mã Viện (kịch lịch sử 1944), Bắc Sơn (kịch lịch sử 1946),...
2. Tác phẩm kịch Vũ Như Tô
Ảnh
2. Tác phẩm kịch Vũ Như Tô
Thể loại: Bi kịch lịch sử, với quy mô hoành tráng gồm 5 hồi. Hoàn cảnh sáng tác: Kịch Vũ Như Tô được sáng tác từ sự kiện lịch sử có thật xảy ra ở Thăng Long các năm 1516 – 1517, dưới triều Lê Tương Dực.
* Tóm tắt kịch Vũ Như Tô: (2. Tác phẩm kịch Vũ Như Tô )
Ảnh
* Tóm tắt kịch Vũ Như Tô:
Vũ Như Tô, một kiến trúc sư thiên tài, bị hôn quân Lê Tương Dực bắt xây dựng Cửu Trùng Đài, ông kiên quyết từ chối. Cung nữ Đan Thiềm thuyết phục Vũ Như Tô lợi dụng quyền thế và tiền bạc của Lê Tương Dực để xây dựng một tòa lâu đài vĩ đại. Vũ Như Tô chấp nhận xây dựng Cửu Trùng Đài, vô tình gây biết bao tai họa cho nhân dân. Quận công Trịnh Duy Sản nổi loạn, giết Lê Tương Dực, Vũ Như Tô, Đan Thiềm. Cửu Trùng Đài bị thiêu hủy.
* Xuất xứ (2. Tác phẩm kịch Vũ Như Tô )
Ảnh
* Xuất xứ:
Đoạn trích nằm trong hồi cuối cùng của vở bi kịch: miêu tả Trịnh Duy Sản - kẻ cầm đầu phe đối lập trong triều đình - dấy binh nổi loạn, lôi kéo thợ làm phản, giết Lê Tương Dực, Vũ Như Tô, Đan Thiềm và đập phá, thiêu huỷ Cửu Trùng Đài.
II. Tìm hiểu chi tiết
Ảnh
Ảnh
II. Tìm hiểu chi tiết
NV1: Đọc tài liệu về văn hóa Phục hưng, bối cảnh nước Anh thời Phục hưng, suy nghĩ và trả lời câu hỏi:
Hãy trình bày bối cảnh nước Anh thời kì Phục hưng? Vở kịch được lấy bối cảnh từ câu chuyện lịch sử nào? Nhân vật Hăm-lét được Sếch-xpia đặt trong hoàn cảnh đặc biệt như thế nào?
- Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu tình huống kịch
Ảnh
Ảnh
II. Tìm hiểu chi tiết
Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu tình huống kịch
Xác định tình huống kịch được miêu tả trong đoạn trích. Trước tình huống đó, mỗi nhân vật sẽ có những phản ứng như thế nào? Những phản ứng, hành động đó thể hiện đặc điểm, tính cách gì của nhân vật .
1. Tình huống kịch trong đoạn trích
Ảnh
1. Tình huống kịch trong đoạn trích
Trịnh Duy Sản dấy binh làm loạn, giết nhà vua, đốt phá Cửu Trùng Đài, lùng bắt Vũ Như Tô. => Đây là tình huống kịch tính, làm thay đổi số phận nhân vật và đẩy nhân vật vào tình thế buộc phải lựa chọn và hành động. Thông qua việc lựa chọn và hành động đó bộc lộ tính cách.
- Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu tình huống kịch những mâu thuẫn-xung đột cơ bản của vở kịch
Ảnh
Ảnh
II. Tìm hiểu chi tiết
Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu tình huống kịch những mâu thuẫn - xung đột cơ bản của vở kịch
Xác định những mâu thuẫn - xung đột cơ bản của vở kịch. Phân tích từng mâu thuẫn và chỉ ra bi kịch của Vũ Như Tô.
2. Những mâu thuẫn - xung đột cơ bản của vở kịch
2. Những mâu thuẫn - xung đột cơ bản của vở kịch
Ảnh
Nhân dân lao động: Lầm than, làm việc cật lực, bị ăn chặn -> nghèo đói. Chết vì tai nạn, chết vì bị chém, mất mùa-> nổi loạn
a. Mâu thuẫn thứ nhất:
Bạo chúa và phe cánh: Bắt xây Cửu Trùng Đài để làm nơi hưởng lạc, sống xa hoa; Tăng sưu thuế, tróc nã, hành hạ người chống đối; Lôi kéo thợ làm phản -> Trịnh Duy Sản cầm đầu phe nổi loạn chống triều đình: Giết Lê Tương Dực, Vũ Như Tô, Đan Thiềm, cung nữ, thiêu hủy Cửu Trùng Đài.
b. Mâu thuẫn thứ hai:
Ảnh
b. Mâu thuẫn thứ hai:
Quan niệm nghệ thuật thuần túy, cao siêu muôn đời >< Lợi ích thiết thực, trực tiếp của nhân dân. Vũ Như Tô - Kiến trúc sư - nghệ sĩ: Tâm huyết, hoài bão, muốn đem lại cái đẹp cho muôn đời. Mượn uy quyền, tiền bạc của vua để thực hiện hoài bão lớn lao: à mục đích chân chính >< con đường thực hiện mục đích sai lầm.
Hình vẽ
Đẩy Vũ Như Tô vào tình trạng đối nghịch với nhân dân - kẻ thù của nhân dân, nhất là những người thợ.
* Bi kịch
Ảnh
b. Mâu thuẫn thứ hai:
Bi kịch : Muốn thực hiện được lí tưởng nghệ thuật thì đi ngược lại quyền lợi trực tiêp của nhân dân; nếu xuất phát từ lợi ích của nhân dân thì không thể thực hiện được lí tưởng nghệ thuật cao cả của người nghệ sĩ.
Hình vẽ
Bi kịch không lối thoát của nghệ sĩ thiên tài Vũ Như Tô.
3. Các nhân vật chính của vở kịch
Ảnh
3. Các nhân vật chính của vở kịch
Nhiệm vụ 3: Tìm hiểu nhân vật Vũ Như Tô bằng cách hoàn thành các PHT 1, 2, 3.
+ PHT 1
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 NV: Tìm hiểu DB tâm trạng của Vũ Như Tô khi nghe Đan Thiềm báo tin loạn quân đang kéo về triều đình để phá Cửu Trùng Đài.
Ảnh
+ PHT 2
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2 Nhiệm vụ: Tìm hiểu diễn biến tâm trạng của Vũ Như Tô khi bị vu oan, chế giễu và sỉ nhục.
Ảnh
+ PHT 3
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3 Nhiệm vụ: Tìm hiểu diễn biến tâm trạng của Vũ Như Tô khi nghe tin Cửu Trùng Đài bị phá hủy.
Ảnh
- Nhiệm vụ 4
Ảnh
3. Các nhân vật chính của vở kịch
Nhiệm vụ 4: Em hãy rút ra những bài học cuộc sống qua nhân vật Vũ Như Tô.
3.1. Nhân vật Vũ Như Tô
3.1. Nhân vật Vũ Như Tô
a. Diễn biến tâm trạng của Vũ Như Tô.
* Khi Vũ Như Tô nghe Đan Thiềm báo tin loạn quân đang kéo về triều đình để phá Cửu Trùng Đài:
- Không tin, một mực cho rằng mình vô tội, thậm chí hi vọng có thể thuyết phục An Hòa Hầu cho mình xây tiếp Cửu Trùng Đài. Điều này được thể hiện qua hàng loạt các câu hỏi:
“Sao bà nói lạ? Đài Cửu Trùng chưa xong, tôi trốn đi đâu. Làm gì phải trốn?” “Tôi làm gì nên tội?” “Phá Cửu Trùng Đài? Không đời nào? Mà tôi thì không làm gì nên tội.” …
* tiếp (a. Diễn biến tâm trạng của Vũ Như Tô.)
Ảnh
* Khi Vũ Như Tô nghe Đan Thiềm báo tin loạn quân đang kéo về triều đình để phá Cửu Trùng Đài:
Vũ Như Tô còn khẳng định rất dứt khoát, quyết tâm không từ bỏ ước mơ của mình: “Tôi sống với Cửu Trùng Đài, chết cũng với Cửu Trùng Đài. Tôi không thể xa Cửu Trùng Đài một bước”.
=> Vũ Như Tô là một người nghệ sĩ khao khát theo đuổi lí tưởng nghệ thuật nhưng hoàn toàn xa rời thực tế.
* Khi Vũ Như Tô bị vu oan, chế giễu và sỉ nhục. (a. Diễn biến tâm trạng của Vũ Như Tô.)
* Khi Vũ Như Tô bị vu oan, chế giễu và sỉ nhục:
- Vũ Như Tô đã nói những lời đanh thép thể hiện thái độ rất thẳng thắn, không chịu khuất phục trước cường quyền:
“Giết thì cứ giết, nhưng đừng nghi oan” “Sao bà lại lẩn thẩn thế, lạy cả một đứa tiểu nhân?” “Mi thực là một tên bỉ ổi. Sao trời lại để cho mi sống làm nhục cương thường!”
- Tuy nhiên, ông vẫn luôn hi vọng vào việc Cửu Trùng Đài sẽ tiếp tục được xây:
“Ta sẽ xây một đài vĩ đại để tạ lòng tri kỉ”. “Ta không có tội và chủ tướng các người sẽ cởi trói cho ta để ta xây nốt Cửu Trùng Đài, dựng một kì công muôn thuở…”
=> Vũ Như Tô là người cương trực, dũng cảm, nhân cách cao cả nhưng cũng hết sức trong sáng, ngây thơ, cả tin.
* Khi Vũ Như Tô nghe tin Cửu Trùng Đài bị phá hủy. (a. Diễn biến tâm trạng của Vũ Như Tô.)
Ảnh
* Khi Vũ Như Tô nghe tin Cửu Trùng Đài bị phá hủy:
Ban đầu Vũ Như Tô vẫn không tin hỏi lại bọn lính: “Thế Cửu Trùng Đài?” Sau đó Vũ Như Tô nhìn thấy ánh lửa sáng rực, tàn than, bụi khói bay vào ông vô cùng căm phẫn, tuyệt vọng, ông nhìn ra và rú lên đau đớn: “Đốt thực rồi! Đốt thực rồi! Ôi đảng ác! Ôi muôn phần căm giận! Trời ơi! Phú cho ta cái tài làm gì? Ôi mộng lớn! Ôi Đan Thiềm! Ôi Cửu Trùng Đài!”
=> Lời độc thoại thể hiện nỗi bi phẫn, sự thất vọng não nề của Vũ Như Tô khi giấc mộng nghệ thuật của mình sụp đổ trước một thực tại tàn khốc. Đó cũng là lời than tiếc cho tài năng cho thân phận nhỏ bé của người nghệ sĩ.
* Tiểu kết: (a. Diễn biến tâm trạng của Vũ Như Tô.)
Ảnh
* Tiểu kết:
Vũ Như Tô - nhân vật bi kịch lịch sử, là người mang khát vọng lớn lao, cao cả nhưng lầm lạc trong suy nghĩ và hành động. Vũ Như Tô chỉ thực sự bừng tỉnh khi biết chính An Hòa Hầu ra lệnh đập phá, đốt Cửu Trùng Đài. Đồng thời bi kịch của Vũ Như Tô còn là bi kịch vỡ mộng của người nghệ sĩ khi đối diện với một thực tại bóp nghẹt mọi giấc mơ sáng tạo của con người, bi kịch sụp đổ niềm tin của một cá nhân trước một thời thế trao đảo, nơi cái xấu và cái ác lên ngôi.
b. Bài học cuộc sống
Ảnh
Qua tấn bi kịch của Vũ Như Tô, tác giả đặt ra những vấn đề sâu sắc, có ý nghĩa muôn thuở về mối quan hệ giữa nghệ thuật với cuộc sống, giữa lí tưởng nghệ thuật cao siêu, thuần tuý của muôn đời với lợi ích thiết thực của nhân dân. Trong cuộc sống, cái ĐẸP và cái THIỆN phải luôn song hành với nhau.
b. Bài học cuộc sống
3.2. Nhân vật Đan Thiềm
3.2. Nhân vật Đan Thiềm.
Đan Thiềm là một cung nữ biết trân trọng cái tài, đam mê cái tài. Dưới con mắt của Vũ Như Tô thì Đan Thiềm là tri kỷ, tri âm duy nhất ở triều đình. (Vũ mê cái đẹp, Đan Thiềm mê cái tài) . Luôn động viên, khích lệ, giúp đỡ Vũ Như Tô xây đài, bảo vệ đài. Là con người luôn tỉnh táo: Biết chắc Đài không thành, tìm cách bảo vệ an toàn tính mạng cho Vũ Như Tô, khuyên ông bỏ trốn. Sẵn sàng đổi mạng sống của mình cứu Vũ Như Tô. Đau đớn khi không thể cứu được người tài. Bệnh Đam Thiềm: Bệnh mê đắm cái đẹp, cái tài. Có tấm lòng biệt nhỡn liên tài.
=> Thuyết phục Vũ Như Tô mượn tay Lê Tương Dực để xây Cửu Trùng Đài, sống chết hết mình vì cái đẹp.
- Nhiệm vụ 5: Tìm hiểu nhân vật Đan Thiềm và hình tượng Cửu Trùng Đài
Ảnh
4. Hình Tượng Cửu Trùng Đài
Nhiệm vụ 5: Tìm các chi tiết miêu tả Cửu Trùng Đài trong đoạn trích. Hình tượng Cửu Trùng Đài được thể hiện bằng những phương tiện nào?Thông qua các phương tiện đó, em thấy được gì về ý nghia của hình tượng Cửu Trùng Đài?
4. Hình Tượng Cửu Trùng Đài
Ảnh
4. Hình Tượng Cửu Trùng Đài
Hình tượng Cửu Trùng Đài được hiện lên một cách gián tiếp thông qua lời thoại của các nhân vật. Từ điểm nhìn của mỗi nhân vật khác nhau lại mang một ý nghĩa riêng.
* Với Vũ Như Tô (4. Hình Tượng Cửu Trùng Đài)
Ảnh
* Với Vũ Như Tô:
Cửu Trùng Đài là lí tưởng sống và lí tưởng nghệ thuật mà cả đời ông theo đuổi. Cửu Trùng Đài là cách để ông cống hiến cho đất nước. Là biểu tượng của tài năng, cái đẹp và nghệ thuật, một thứ nghệ thuật thuần khiết, cao cả, mang giá trị vĩnh cửu, vượt lên trên cuộc đời phàm tục.
=> Biểu tượng cho giấc mơ lãng mạn mà con người muốn theo đuổi trong cuộc đời, bất chấp mọi cản trở và phũ phàng của thực tại.
* Với Đan Thiềm và các nhân vật khác (4. Hình Tượng Cửu Trùng Đài)
Ảnh
Với Đan Thiềm: Cửu Trùng Đài là sự kết tinh của tài năng và khí phách của người nghệ sĩ. Hành động kiên quyết bảo vệ Cửu Trùng Đài. Bảo vệ VNT của Đan Thiềm thể hiện một thái độ trân trọng cái tài, cái đẹp và niềm tin vào gái trị vĩnh cửu của cái đẹp. Với những nhân vật khác, Cửu Trùng Đài là biểu tượng cho sự xa hoa, lãng phí, thậm chí cho tội ác của quyền lực, là nguyên nhân của mọi đau khổ, lầm than.
* Nhận xét (4. Hình Tượng Cửu Trùng Đài)
Ảnh
* Nhận xét:
Từ những góc nhìn trên cho thấy, Cửu Trùng Đài là một hình tượng mang ý nghĩa đa nghĩa, qua đó cũng thể hiện cái nhìn đa chiều của Nguyễn Huy Tưởng về nghệ thuật, về tài năng, về cá nhân. Nguyến Huy Tưởng một mặt trân trọng tài năng, phảm giá của VNT, thương xót cho số phận đầy bi kịch của người nghệ sĩ, mặt khác cũng nhận ra sự phù phiếm của một thứ nghệ thuật thoát li cuộc sống.
III. Tổng kết
Ảnh
III. Tổng kết
Học sinh làm việc theo cặp đôi, vận dụng kiến thức vừa đọc hiểu để hoàn thành nhiệm vụ: Nêu nội dung chính và đặc sắc nghệ thuật của đoạn trích?
1. Giá trị nội dung
Ảnh
1. Giá trị nội dung
Qua tấn bi kịch của Vũ Như Tô, tác giả đã đặt ra những vấn đề có ý nghĩa muôn thuở về mối quan hệ giữa:
Nghệ thuật và cuộc sống. Lí tưởng nghệ thuật cao siêu thuần tuý với lợi ích thiết thân của nhân dân.
2. Giá trị nghệ thuật
Ảnh
2. Giá trị nghệ thuật
Ngôn ngữ kịch điêu luyện, có tính tổng hợp cao. Tính cách, tâm trạng nhân vật được khắc họa rõ nét qua ngôn ngữ và hành động. Các lớp kịch ngắn, lời thoại dồn dập tạo nên không khí sôi sục, căng thẳng.
Luyện tập - Vận dụng
- Luyện tập
Ảnh
Luyện tập:
Theo bạn, vấn đề xã hội nào được đề cập đến trong đoạn trích? Viết đoạn văn nghị luận xã hội (khoảng 150 chữ) trình bày suy nghĩ của em về vấn đề đó.
- Vận dụng
Ảnh
- Vận dụng:
Từ thông điệp rút ra từ văn bản, em hãy chia sẻ về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc sống. Người nghệ sĩ cần làm gì để cân bằng giữa hai yếu tố ấy để tránh xảy bi kich giống như Vũ Như Tô? Vở kịch gợi cho em suy nghĩ gì về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc sống, giữa lí tưởng và thực tế, giữa cá nhan và lịch sử?
Tổng kết
- Tổng kết
Ảnh
Tổng kết:
Hệ thống lại kiến thức vừa học. Làm bài tập trong SBT. Chuẩn bị bài sau: "Bài 5. Nhân vật và xung đột trong bi kịch. Viết báo cáo nghiên cứu về một vấn đề tự nhiên, xã hội".
- Cảm ơn
Ảnh