BÀI 1. CÂU CHUYỆN VÀ ĐIỂM NHÌN TRONG TRUYỆN KỂ. CHÍ PHÈO
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
BÀI 1. CÂU CHUYỆN VÀ ĐIỂM NHÌN TRONG TRUYỆN KỂ.
VĂN BẢN 2:
CHÍ PHÈO
(Nam Cao)
Khởi động
- Quan sát video
- Quan sát video:
- Câu hỏi
Câu hỏi:
Ảnh
Đoạn phim mang đến cho em cảm nhận gì về cuộc sống của người nông dân ở làng quê trước Cách mạng tháng Tám?
Hình thành kiến thức
I. Tìm hiểu khái quát
I. Tìm hiểu khái quát
Ảnh
Dựa vào kiến thức SGK và các tài liệu khác, hãy nêu những nét chính về tiểu sử và sự nghiệp sáng tác của Nam Cao? Quê hương, gia đình và cuộc đời của Nam Cao có ảnh hưởng gì đến sự nghiệp sáng tác của ông.
1. Tác giả
1. Tác giả
Ảnh
Tên khai sinh là Trần Hữu Tri, quê ở làng Đại Hoàng, tổng Cao Đà, huyện Nam Sang, phủ Lý Nhân; Xuất thân trong một gia đình công giáo bậc trung. Trước CMT8: làm nhiều nghề để kiếm sống: dạy trường tư, làm gia sư, viết văn,... Sau CM ông tích cực tham gia các hoạt động báo chí, văn nghệ phục vụ cuộc sống mới,... Đề tài: xoay quanh đời sống cơ cực của người nông dân và các bi kịch của tầng lớp trí thức nghèo ở thành thị.
a. Tiểu sử
Nam Cao (1915 - 1951)
b. Tác phẩm tiêu biểu
b. Tác phẩm tiểu biểu
Ảnh
Ảnh
Ảnh
Ảnh
Ảnh
Nam Cao là nhà văn hiện thực chủ nghĩa, có tấm lòng nhân đạo sâu sắc. Có ý thức lao động nghệ thuật nghiêm túc nhờ vậy khẳng định được vị trí của mình trên văn đàn.
2. Văn bản
2. Văn bản
Ảnh
Em hãy cho biết truyện ngắn “Chí Phèo” ra đời năm nào? Đã có mấy lần đổi tên? Theo em, cái tên nào phù hợp nhất với tư tưởng chủ đề của truyện?
a. Hoàn cảnh sáng tác
Ảnh
a. Hoàn cảnh sáng tác
Truyện ngắn sáng tác năm 1941. Tác giả viết dựa trên cơ sở người thật, việc thật ở làng Đại Hoàng. Nam Cao đã hư cấu, sáng tạo nên câu chuyện về cuộc đời Chí Phèo. Qua đó, phản ánh bức tranh hiện thực sinh động về xã hội nông thôn VN trước CMT8/1945. Cuộc sống của con người trong xã hội cũ vô cùng khốn khổ, ngột ngạt tối tăm với nhiều sự áp bức, bóc lột, những bi kịch đau đớn.
b. Nhan đề
Ảnh
b. Nhan đề:
=> Phù hợp nhất với tư tưởng chủ đề của truyện. Chí Phèo là tên nhân vật chính của truyện ngắn. Qua nhân vật này, nhà văn muốn khẳng định bản chất lương thiện đẹp đẽ của người nông dân đồng thời là tiếng nói đấu tranh chống lại các thế lực chà đạp lên nhân cách, phẩm giá và quyền sống của người nông dân lương thiện.
Tác phẩm ban đầu được Nam Cao đặt tên là Cái lò gạch cũ, khi ra mắt độc giả lần đầu, NXB tự đổi thành Đôi lứa xứng đôi. Sau này, khi in lại trong tập Luống cày Nam Cao đặt lại tên là Chí Phèo.
II. Khám phá văn bản
Ảnh
Đọc, xác định bố cục của văn bản và tóm tắt nội dung từng đoạn bằng một câu khái quát?
II. Khám phá văn bản
1. Bố cục truyện
Ảnh
1. Bố cục truyện:
Đoạn 1 (Từ đầu đến hết phần tóm tắt đoạn tỉnh lược thứ nhất): Tiếng chửi của Chí Phèo và sự hé lộ lai lịch đặc biệt về NV. Đoạn 2 (Tiếp đến phần tóm tắt đoạn tỉnh lược thứ hai): Hành xử của Chí Phèo sau khi ra tù và quá trình Chí Phèo trở thành công cụ trong tay Bá Kiến. Đoạn 3: (Tiếp đến “máu vẫn còn ứ ra”): Sự thức tỉnh của Chí Phèo sau khi gặp Thị Nở và hành động đòi lương thiện. Đoạn 4 (Còn lại): Phản ứng của mọi người về cái chết của Chí.
* Gồm 4 phần:
2. Cốt truyện và mạch trần thuật
Ảnh
2. Cốt truyện và mạch trần thuật
Ảnh
Thảo luận theo cặp đôi để thực hiện yêu cầu:
Tóm tắt cốt truyện theo trình tự thời gian cuộc đời nhân vật Chí Phèo. Xác định trình tự các sự việc trong cuộc đời Chí Phèo theo mạch trần thuật Sự khác biệt về mạch sự kiện của câu chuyện và trình tự kể trong TP? Lí giải vì sao nhà văn lại lựa chọn trật tự kể như vậy?
a. Cốt truyện theo trình tự thời gian cuộc đời của Chí Phèo
a. Cốt truyện theo trình tự thời gian cuộc đời của Chí Phèo
Ảnh
(1) Chí Phèo được sinh ra và bị bỏ rơi ngay từ khi chào đời ở lò gạch hoang. (2) Chí Phèo lớn lên, đi ở đợ cho nhà Lí Kiến rồi bị đi tù vì một lí do không rõ. (3) Khi ra tù, Chí đã thay đổi về nhân hình lẫn nhân tính, biến thành kẻ lưu manh.
Ảnh
+ tiếp
a. Cốt truyện theo trình tự thời gian cuộc đời của Chí Phèo
Ảnh
(4) Chí Phèo đến nhà Bá Kiến đòi nợ, với sự không ngoan và thủ đoạn Bá Kiến đã biến Chí Phèo thành tay sai đắc lực cho hắn. Chí Phèo trở thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại, trượt dài trên con đường tha hoá. (5) Chí Phèo gặp Thị Nở. Nhờ tình thương của Thị Nở, Chí Phèo khao khát được trở lại làm người lương thiện. (6) Bị Thị Nở cự tuyệt, Chí Phèo tuyệt vọng, đến nhà bá Kiến để đòi lương thiện. Hắn giết chết bá Kiến rồi tự sát.
b. Các sự việc trong cuộc đời Chí Phèo theo mạch kể
b. Các sự kiện trong cuộc đời Chí Phèo theo mạch kể
(1) Chí Phèo được sinh ra và bị bỏ rơi ngay từ khi chào đời ở lò gạch hoang. (2) Chí Phèo lớn lên ở làng Vũ Đại, đi ở đợ cho nhà Lí Kiến rồi bị đi tù vì một lí do không rõ. (3) Khi ra tù, Chí Phèo đã thay đổi về nhân hình lẫn nhân tính, biến thành kẻ lưu manh. (4) Chí Phèo trở thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại, trượt dài trên con đường tha hoá. (5) Chí Phèo gặp Thị Nở. Nhờ tình thương của Thị Nở, Chí Phèo khao khát được trở lại làm người lương thiện. (6) Bị Thị Nở cự tuyệt tình cảm, Chí Phèo tuyệt vọng, đến nhà bá Kiến để đòi lương thiện. Hắn giết chết bá Kiến rồi tự sát.
c.Sự khác biệt về mạch sự kiện của câu chuyện và truyện kể trong tác phẩm Chí Phèo
c. Sự khác biệt về mạch sự kiện của câu chuyện và truyện kể trong tác phẩm Chí Phèo
Mạch kể: Hiện tại - Quá khứ - Hiện tại Mạch trần thuật bắt đầu từ khi Chí Phèo trượt dài trên con đường tha hoá, sau đó quay trở lại sự kiện CP được sinh ra như thế nào, rồi một lần nữa trở lại thực tại.
Hình vẽ
Sự phá vỡ trật tự thời gian của các sự kiện trong cuộc đời của nhân vật nhằm khơi gợi sự tò mò về quá khứ và bản chất của nhân vật, đồng thời khắc đậm chân dung méo mó cùng bi kịch của Chí Phèo. Mặt khác, cách đảo trật tự các sự việc trong cuộc đời nhân vật còn thể hiện quan điểm trong tư duy tự sự của nhà văn: phân tích, lí giải những yếu tố đã nhào nặn số phận con người.
Ảnh
d. Nhận xét
Ảnh
d. Nhận xét
Nhờ việc xử lí cái cốt truyện tự nhiên ấy, Nam Cao đã cho chúng ta thấy được cái hành trình đi tìm lại chính mình, hành trình tìm kiếm giá trị bản thân ngay ở một con người tưởng như không có gì có thể nương tựa, hy vọng.
3. Đoạn mở đầu theo điểm nhìn trần thuật
3. Đoạn mở đầu theo điểm nhìn trần thuật
Ảnh
Nhiệm vụ: Đọc đoạn mở đầu và thực hiện bảng theo điểm nhìn trần thuật và nhận xét.
- Điểm nhìn trần thuật
3. Đoạn mở đầu theo điểm nhìn trần thuật
Ảnh
Điểm nhìn từ người kể chuyện: Tạo sự chú ý đối với người đọc; Tái hiện đậm nét chân dung của nhân vật Điểm nhìn từ Chí Phèo: Chí bất lực khi không thay đổi được số phận, Chí rất đơn độc. Điểm nhìn từ dân làng Vũ Đại: Sự chối bỏ của dân làng Vũ Đại đối với Chí Phèo, họ không còn coi Chí là một con người trong XH.
Hình vẽ
Đoạn mở đầu không có một điểm nhìn duy nhất bao trùm. Người kể chuyện không đứng hẳn về ý thức của nhân vật nào => Biểu hiện của lối trần thuật đa thanh thể hiện được cái nhìn đa chiều của tác giả và nội tâm sâu sắc của NV.
4. Nhân vật Chí Phèo và bi kịch bị cự tuyệt quyền làm người lương thiện
Ảnh
4. Nhân vật Chí Phèo
Tìm những chi tiết miêu tả hình ảnh, suy nghĩ của Chí trong quá khứ trước khi đi tù trở về? Qua những chi tiết đó em có nhận xét gì về nhân vật Chí Phèo? Đọc đoạn văn “Hồi ấy hắn hai mươi … chứ yêu đương gì” và cho biết lời và điểm nhìn của người kể chuyện thể hiện thái độ như thế nào đối với Chí Phèo? Phân tích phản ứng tâm lí và hành động của Chí Phèo sau khi bị thị Nở từ chối chung sống?
Ảnh
Thảo luận theo cặp đôi để thực hiện yêu cầu:
a. Trước khi ở tù, Chí là một nông dân lương thiện
Ảnh
a. Trước khi ở tù, Chí là một nông dân lương thiện
Hoàn cảnh xuất thân: mồ côi, lớn lên ở làng quê nghèo. Tính cách, phẩm chất: chăm chỉ làm ăn, ước mơ chân chính. Có lòng tự trọng cao.
=> Chí Phèo có đủ điều kiện để sống cuộc sống yên bình như bao người khác.
b. Sau khi ra tù, Chí Phèo là con quỷ dữ của làng Vũ Đại
Ảnh
b. Sau khi ra tù, Chí Phèo là con quỷ dữ của làng Vũ Đại
Thay đổi về hình dạng. Thay đổi về nhân tính: du côn, du đãng, triền miên trong cơn say, đập đầu, chửi bới, phá phách và làm tay sai cho Bá Kiến. Nguyên nhân:
* Sự ghen tuông vô lí của Bá Kiến, chế độ nhà tù thực dân phong kiến. * Những người nông dân cùng quẫn đâm chém, giành giật lẫn nhau. * Bọn địa chủ cường hào như đàn cá tranh mồi.
c. Cuộc gặp gỡ giữa Chí Phèo và Thị Nở
Ảnh
c. Cuộc gặp gỡ giữa Chí Phèo và Thị Nở
Về nhận thức: Nhận biết được mọi âm thanh trong cuộc sống. Nhận ra bi kịch trong cuộc đời của mình và sợ cô đơn, cô độc đối với Chí Phèo “cô độc còn đáng sợ hơn đói rét và ốm đau”. Về ý thức: Thèm lương thiện và muốn làm hòa với mọi người.
* Tình yêu thương mộc mạc, chân thành của Thị Nở - người đàn bà xấu như ma chê quỷ hờn, lại dở hơi ấy đã đánh thức bản chất lương thiện của Chí Phèo. * Chí Phèo đã thức tỉnh:
+ tiếp
c. Cuộc gặp gỡ giữa Chí Phèo và Thị Nở
Hình ảnh bát cháo hành là hình ảnh độc đáo, chân thật và giàu ý nghĩa: Lần đầu tiên và cũng là lần cuối cùng Chí được ăn trong tình yêu thương và hạnh phúc. => Chí Phèo đã hoàn toàn thức tỉnh, Chí đang đứng trước tình huống có lối thoát là con đường trở về với cuộc sống của một con người. Cái nhìn đầy chiều sâu nhân đạo của nhà văn.
Ảnh
d. Bi kịch bị cự tuyệt
Ảnh
d. Bi kịch bị cự tuyệt
* Nguyên nhân:
Do bà cô Thị Nở không cho Thị lấy Chí Phèo -> định kiến XHPK. Thị Nở từ chối Chí Phèo -> con đường trở thành người lương thiện bị cắt đứt.
- Diễn biến tâm trạng của Chí Phèo: (d. Bi kịch bị cự tuyệt)
Ảnh
* Diễn biến tâm trạng của Chí Phèo:
Lúc đầu: Chí ngạc nhiên trước thái độ của Thị Nở Sau Chí hiểu ra mọi việc: ngẩn người, nắm lấy tay Thị Nở, bị thị xô ngã, Chí thấy hơi cháo hành nhưng lại tuyệt vọng Chí uống rượu và khóc “rưng rức”, xách dao đến nhà Bá Kiến đâm chết Bá Kiến và tự sát.
- Ý nghĩa hành động đâm chết Bá Kiến và tự sát của Chí: (d. Bi kịch bị cự tuyệt)
* Ý nghĩa hành động đâm chết Bá Kiến và tự sát của Chí:
Đỉnh cao của bi kịch bị cự tuyệt quyền làm người lương thiện. Thể hiện khát vọng lương thiện của một cá nhân đòi quyền được công nhận nhân cách. Nói lên bản chất lương thiện sau bao vùi dập của anh.
Ảnh
4. Đoạn kết truyện
4. Đoạn kết truyện
Ảnh
Nhận xét về điểm nhìn và giọng điệu trần thuật ở đoạn kết của truyện khi Chí Phèo tìm đến nhà bá Kiến lần cuối và phản ứng của dân làng Vũ Đại về cái chết của hai nhân vật. Phân tích ý nghĩa cái chết của Chí Phèo So sánh đoạn kết của hai truyện ngắn Chí Phèo và Vợ nhặt.
+ tiếp
Ảnh
4. Đoạn kết truyện
Giọng điệu: Tự nhiên, sinh động, sử dụng khẩu ngữ quần chúng một cách triệt để, mang hơi thở đời sống, giọng văn hoá đời sống. Ngôn ngữ kể chuyện vừa là ngôn ngữ của tác giả, vừa là ngôn ngữ của nhân vật, nhiều giọng điệu đan xen, tạo nên một thứ ngôn ngữ đa thanh đặc sắc. Cái chết cũng thể hiện lòng tin của tác giả vào bản chất lương thiện của người nông dân lao động sẽ mãi mãi không bao giờ mất đi và cũng là một cái kết đầy ám ảnh.
5. Đặc sắc trong cách kể chuyện
5. Đặc sắc trong cách kể chuyện
Ảnh
Chia nhóm và tổng hợp thông tin quá trình đọc và tìm hiểu văn bản và vẽ sơ đồ tư duy hệ thống hóa đặc sắc trong cách kể chuyện của Nam Cao trên ba bình diện: người kể chuyện, điểm nhìn và lời trần thuật.
+ tiếp
Ảnh
5. Đặc sắc trong cách kể chuyện
Điểm nhìn: Điểm nhìn có sự thay đổi linh hoạt, luân phiên. điểm nhìn của người kể chuyện/ điểm nhìn của nhân vật; điểm nhìn bên ngoài và điểm nhìn bên trong Người kể chuyện: Người kể chuyện ở ngôi thứ ba, thể hiện cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật. Giọng điệu kể đa thanh. Lời trần thuật: Kể truyện linh hoạt tự nhiên phóng túng mà vẫn nhất quán, chặt chẽ, đảo lộn trình tự thời gian, mạch tự sự có những đoạn hồi tưởng, liên tưởng tạt ngang, tưởng như lỏng lẻo mà thực sự rất tự nhiên, hợp lý, hấp dẫn.
III. Tổng kết
III. Tổng kết
a. Nội dung
Ảnh
Chí Phèo” tố cáo mạnh mẽ xã hội thuộc địa phong kiến tàn bạo đã cướp đi nhân hình lẫn nhân tính của người nông dân lương thiện đồng thời nhà văn phát hiện và khẳng định bản chất tốt đẹp của con người ngay cả khi họ đã biến thành quỷ dữ.
b. Nghệ thuật
Ảnh
Xây dựng nhân vật điển hình trong hoàn cảnh điển hình. Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật sắc sảo. Ngôn ngữ giản dị, diễn đạt độc đáo. Kết cấu truyện mới mẻ, tưởng như tự do nhưng lại rất chặt chẽ, lôgic. Cốt truyện và các tình tiết hấp dẫn, biến hóa giàu kịch tính.
b. Nghệ thuật
Vận dụng - liên hệ
- Trắc nghiệm
Bài kiểm tra tổng hợp
Trắc nghiệm
Câu 1: Mở đầu là hình ảnh chiếc lò gạch cũ và kết thúc cũng như thế. Điều đó có ý nghĩa gì? - A. Tác giả muốn giới thiệu với độc giả việc làm quanh năm của nông dân làng Vũ Đại là sản xuất gạch. - false - B. Hình ảnh lò gạch bỏ hoang, khiến người đọc hiểu đó là nghề truyền thống của làng Vũ Đại đã mai một. - false - C. Nó gợi lên cái vòng luẩn quẩn, bế tắc, đau thương không lối thoát của người nông dân Việt Nam trong xã hội cũ. - true - D. Đời sống nông dân làng Vũ Đại hoang tàn như cái lò gạch cũ. - false - false - false
Câu 2: Giá trị nhân đạo của tác phẩm Chí Phèo là - A. Lên án xã hội tàn bạo đã phá cả thể xác và tâm hồn người nông dân lao động hiền lành, chất phác. - false - B. Niềm cảm thông, chia sẻ, đau xót khi chứng kiến những con người hiền lành, lương thiện bị dày vò, tha hóa thành con quỷ dữ. - false - C. Khẳng định niềm tin của tác giả vào bản chất lương thiện của những người nông dân. - false - D. Tất cả đều đúng - true - false - false
Câu 3: Nguyên nhân nào đã đẩy Chí Phèo từ một thanh niên hiền lành, lương thiện phải vào tù? - A. Vì đánh bạc. - false - B. Vì ăn trộm đồ nhà Bá Kiến. - false - C. Vì giết người trong làng. - false - D. Vì bị Bá Kiến ghen tuông - true - false - false
Câu 4: Sau khi đi ở tù về, Chí Phèo trong tác phẩm cùng tên của Nam Cao trở thành con người như thế nào? - A. Chán đời, không muốn sống. - false - B. Làm ăn lương thiện để kiếm sống. - true - C. Trở thành kẻ lưu manh, côn đồ. - false - D. Hiền lành, nhẫn nhục và nhút nhát. - false - false - false
Câu 5: Mở đầu cho truyện ngắn với hình ảnh Chí Phèo “vừa đi vừa chửi” thật hài hước và lôi cuốn độc giả đã thể hiện điều gì trong ngòi bút Nam Cao ? - A. Nam Cao mô tả thật đúng hình ảnh những gã say rượu thường không tự chủ được bản thân. - false - B. Làm người đọc hả hê vì Chí Phèo đă chửi tất tần tật, là một dự báo trừng phạt bọn cường hào ác bá ở làng Vũ Đại. - false - C. Hấp dẫn người đọc vì Chí Phèo đã nhận thức được nguyên nhân cuộc đời mình tha hoá là do bọn cường hào ác bá làng xã. - false - D. Tạo cái bề ngoài hài hước của Chí Phèo lại là biểu hiện của một tấn bi kịch bên trong. Nụ cười bất giác ban đầu lại lắng đọng một dự vị buồn đau, chua chát trong lòng độc giả. - true - false - false
- Tự luận
- Tự luận:
Ảnh
Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày suy nghĩ của bạn về chi tiết bát cháo hành của thị Nở trong truyện ngắn Chí Phèo.
Cảm ơn
- Tổng kết
Ảnh
Tổng kết:
Ôn lại bài vừa học. Làm bài tập trong SBT. Chuẩn bị bài sau: "Bài 1. Câu chuyện và điểm nhìn trong truyện kể. Thực hành tiếng Việt trang 36".
- Cảm ơn
Ảnh