BÀI 6. CẤU TẠO CỦA BẢNG TUẦN HOÀN CÁC NGUYÊN TỐ HÓA HỌC
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
HÓA HỌC 10
BÀI 6. CẤU TẠO CỦA BẢNG TUẦN HOÀN CÁC NGUYÊN TỐ HÓA HỌC
Ảnh
Mở đầu
Mở đầu
Ảnh
- Mở đầu:
Ảnh
Chu kì 2 gồm các nguyên tố cùng có hai lớp electro. Hỏi các nguyên tố nào sau đây thuộc về chu kì 2: Mg (Z = 12), Li (Z = 3), P (Z = 15), F (Z = 9)?
I. Lịch sử phát minh
- Thảo luận
I. Lịch sử phát minh
- Thảo luận:
Hình vẽ
Ảnh
1. Mendeleev sắp xếp 9 nguyên tố như Bảng 6.1 theo những nguyên tắc nào?
Ảnh
Bảng 6.1. Cách sắp xếp 9 nguyên tố hóa học theo khối lượng nguyên tử của Mendeleev
+) tiếp (- Thảo luận)
Hình vẽ
Ảnh
Ảnh
2. Hãy chỉ ra nguyên tắc sắp xếp các nguyên tố vào bảng tuần hoàn năm 1869 của Mendeleev (nguyên tắc theo hàng ngang, theo cột dọc).
- Kết luận
- Kết luận:
Hình vẽ
Mendeleev được coi là cha đẻ của bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học. Ông tìm ra quy luật tuần hoàn liên hệ giữa các khối lượng nguyên tử và tính chất của chúng. Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học được xây dựng dựa trên mối liên hệ giữa số hiệu nguyên tử và tính chất của nguyên tố đó. Vị trí của một nguyên tố trong bảng tuần hoàn được đặc trưng bởi số thứ tự của ô nguyên tố, chu kì và nhóm.
- Luyện tập
Ảnh
- Luyện tập:
Hình vẽ
1. Trong hình 6.1, Mendeleev có ghi: Au = 197? và Bi = 210?. Theo em, ý nghĩa của dấu hỏi chấm ở đây là gì?
- Bảng 6.1. Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học của Mendeleev năm 1869 (- Bảng 6.1. Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học của Mendeleev năm 1869)
Ảnh
II. Nguyên tắc sắp xếp của bảng tuần hoàn nguyên tố hóa học
- Thảo luận
II. Nguyên tắc sắp xếp của bảng tuần hoàn nguyên tố hóa học
- Thảo luận:
Hình vẽ
Ảnh
3. Quan sát bảng tuần hòan ở Phụ lục 1 và cho biết trong bảng có bao nhiêu hàng, bao nhiêu cột và bao nhiêu nguyên tố hóa học.
Ảnh
- Kết luận
- Kết luận:
Hình vẽ
Các nguyên tố hóa học được sắp xếp từ trái sang phải và từ trên xuống dưới theo chiều tăng dần điện tích hạt nhân của nguyên tử. Các nguyên tố mà nguyên tử có cùng số lớp electron được xếp vào cùng một hàng. Các nguyên tố mà nguyên tử có số electron hóa trị * như nhau được xếp vào cùng một cột.
Các nguyên tố hóa học được sắp xếp vào bảng theo nguyên tắc sau:
III. Cấu tạo của bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học
1. Ô nguyên tố
III. Cấu tạo của bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học
1. Ô nguyên tố
Hình vẽ
Ảnh
Ảnh
4. Quan sát hình và cho biết những thông tin thu được từ ô nguyên tố vanadium.
- Kết luận
- Kết luận:
Hình vẽ
Mỗi nguyên tố hóa học được xếp vào một ô trong bảng tuần hoàn, gọi là ô nguyên tố. Mỗi ô chứa một số thông tin của một nguyên tố hóa học như: kí hiệu hóa học, tên nguyên tố,... Số thứ tự của ô nguyên tố bằng số hiệu nguyên tử của nguyên tố đó.
Ảnh
- Ví dụ
Ảnh
Hình vẽ
Nguyên tử O có số hiệu nguyên tử là 8 nên O nằm ở ô số 8 trong bảng tuần hoàn.
- Ví dụ:
2. Chu kì
2. Chu kì
Hình vẽ
Chu kì là tập hợp các nguyên tố hóa học mà nguyên tử của chúng có cùng số lớp electron, được xếp thành hàng theo chiều tăng dần diện tích hạt nhân từ trái sang phải. Bảng tuần hoàn gồm 7 chu kì, được đánh số thứ tự từ 1 đến 7. Số thứ tự của chu kì bằng số lớp electron trong nguyên tử của nguyên tố thuộc chu kì đó.
- Vận dụng
Ảnh
- Vận dụng:
1. Nguyên tố phổ biến nhất Trái Đất nằm ở ô số bao nhiêu trong bảng tuần hoàn? 2. Nguyên tố được bổ sung vào muối ăn để giảm nguy cơ bưới cổ thuộc chu kì nào trong bảng tuần hoàn?
3. Nhóm
Hình vẽ
Ảnh
Ảnh
5. Sử dụng bảng tuần hoàn (Phụ lục 1) và cho biết các nguyên tố nhóm IA có đặc điểm về cấu hình electron tương tự nhau như thế nào?
3. Nhóm
- Kết luận
- Kết luận:
Hình vẽ
Nhóm là tập hợp các nguyên tố hóa học mà nguyên tử có cấu hình electron tương tự nhau, được xếp thành cột theo chiều tăng diện tích hạt nhân từ trên xuống dưới.
Ảnh
IV. Liên hệ giữa cấu hình electron nguyên tử với vị trí của nguyên tố trong bảng tuần hoàn
- Thảo luận
IV. Liên hệ giữa cấu hình electron nguyên tử với vị trí của nguyên tố trong bảng tuần hoàn
- Thảo luận:
Hình vẽ
Ảnh
6. Viết cấu hình electron nguyên tử Na. Cho biết trong bảng tuần hoàn, Na nằm ở ô số 11, chu kì 3 nhóm IA. Nêu mối liên hệ giữa số hiệu nguyên tử, số lớp electron, số electron lớp ngoài cùng và vị trí của Na trong bảng tuần hoàn.
- Kết luận
- Kết luận:
Hình vẽ
+) Quy tắc 1: Số thứ tự của ô nguyên tố bằng số hiệu nguyên tử của nguyên tố đó. +) Quy tắc 2: Số thứ tự của chu kì bằng số lớp electron trong nguyên tử của nguyên tố thuộc chu kì đó. +) Quy tắc 3: Nguyên tố nhóm A có cấu hình electron lớp ngoài cùng dạng latex(ns^(1 -: 2)) hoặc latex(ns^2np^(1 -: 6)) và nguyên tố nhóm B* có cấu hình electron phân lớp ngoài cùng và phân lớp sát lớp ngoài cùng dạng latex((n- 1)d^(1 -: 10)ns^(1 -: 2)).
Quy tắc xác định vị trí nguyên tố trong bảng tuần hoàn:
- Lưu ý
Ảnh
Hình vẽ
- Lưu ý:
latex((n - 1)d^(1-:10)ns^(1-:2)) cho biết phân lớp s ở lớp ngoài cùng thuộc lớp n có 1 hoặc 2 electron, phân lớp d ở lớp sát lớp ngoài cùng thuộc (n - 1) có 1, 2, 3, ... 10 electron.
- Ví dụ
Ảnh
Cấu hình electron của nguyên tử chlorine là latex(1s^2 2s^2 2p^6 3s^2 3p^5), từ cấu hình này xác định được vị trí của chlorine trong bảng tuần hoàn:
- Ví dụ:
+) Số hiệu nguyên tử của Cl là 17 -> nguyên tố Cl nằm ở ô số 17. +) Nguyên tử Cl có 3 lớp electron -> Cl thuộc chu kì 3. +) Cấu hình electron lớp ngoài cùng của Cl là latex(3s^2 3p^5), có 7 electron -> nguyên tố Cl thuộc nhóm VIIA.
- Luyện tập
Ảnh
- Luyện tập:
Hình vẽ
2. Từ cấu hình electron của Fe là: latex(1s^2 2s^2 2p^6 3s^2 3p^6 3d^6 4s^2), hãy xác định vị trí của Fe trong bảng tuần hoàn.
V. Phân loại nguyên tố hóa học
1. Dựa theo cấu hình electron
V. Phân loại nguyên tố hóa học
Hình vẽ
1. Dựa theo cấu hình electron
Các nguyên tố s, p, d, f là những nguyên tố mà nguyên tử có electron cuối cùng được điện vào phân lớp s, p, d, f tương ứng. Các nhóm A: gồm các nguyên tố nhóm s (IA, IIA) và các nguyên tố p (từ IIA đến VIIIA trừ He). Các nhóm B: gồm các nguyên tố d (từ IB đến VIIIB) và các nguyên tố f.
- Hình 6.2. Các khối nguyên tố s, p, d, f trong bảng tuần hoàn
Ảnh
- Ví dụ
Ảnh
Hình vẽ
11 Na: latex(1s^2 2s^2 2p^6 3s^1) (nguyên tố s). 13 Al: latex( 1s^2 2s^2 2p^6 3s^2 3p^1) (nguyên tố P).
- Ví dụ:
- Luyện tập
Ảnh
- Luyện tập:
Hình vẽ
3. Dựa theo cấu hình electron, hãy phân loại các nguyên tố có số hiệu nguyên tử lần lượt là 11, 20, 29.
2. Dựa theo tính chất hóa học
Hình vẽ
Ảnh
Ảnh
7. Thu thập thông tin để cho biết hiện nay có khoảng bao nhiêu nguyên tố là kim loại, phi kim, khí hiếm.
2. Dựa theo tính chất hóa học
- Kết luận
- Kết luận:
Hình vẽ
Dựa theo tính chất hóa học, các nguyên tố hóa học được phân loại thành kim loại, phi kim và khí hiếm.
Ảnh
- Vận dụng
Ảnh
- Vận dụng:
3. Hãy thu tập thông tin về các vấn đề sau: a) Ngoài Mendeleev, còn có những nhà khoa học nào cũng đóng góp vào việc xây dựng bảng và quy luật tuần hoàn, dù ở những mức độ khác nhau? b) Mendeleev đã tiên đoán chi tiết về ba nguyên tố nào? Nêu cụ thể về những tiên đoán đó. c) Sưu tầm hình ảnh những dạng bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học khác nhau.
Bài tập
Bài 1 (- Bài tập)
Bài tập trắc nghiệm
Bài 1. Mendeleev sắp xếp các nguyên tố hóa học vào bảng tuần hoàn dựa theo quy luật về
A. khối lượng nguyên tử.
B. cấu hình electron.
C. số hiệu nguyên tử.
C. số khổi
Bài 2 (- Bài tập)
Ảnh
Hình vẽ
Bài 2: Nguyên tố X và Y có số hiệu nguyên tử lần lượt là 21 và 35. Viết cấu hình electron, từ đó xác định vị trí của X, Y (số thứ tự của ô nguyên tố, chu kì và nhóm) trong bảng tuần hoàn.
Bài 3 (- Bà tập)
Ảnh
Hình vẽ
Bài 3: Bằng cách viết cấu hình electron, hãy xác định trong các nguyên tố thuộc chu kì 2 trong bảng tuần hoàn, những nguyên tố nào thuộc khối nguyên tố s, những nguyên tố nào thuộc khối nguyên tố p.
- Dặn dò
- Dặn dò
Ảnh
DẶN DÒ
Ôn lại bài vừa học. Làm bài tập trong SBT. Chuẩn bị bài sau:"Bài 7. Xu hướng biến đổi tính chất của đơn chất và biến đổi thành phần và tính chất của hợp chất trong một chu kì và trong một nhóm".
- Cảm ơn
Ảnh