Công ty Cổ phần Mạng giáo dục Bạch Kim - 27 Huỳnh Thúc Kháng, Đống Đa, Hà Nội
Trang bìa
Trang bìa:
TIẾT 47 PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH I. TÌM HIỂU CÁC PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh:
C¸c v¨n b¶n C©y dõa B×nh ®Þnh T¹i sao l¸ c©y cã mµu xanh lôc vµ Con giun ®Êt Khëi nghÜa N«ng V¨n V©n HuÕ c¸c Lo¹i tri thøc VÒ sù vËt VÒ khoa häc VÒ lÞch sö VÒ v¨n hãa §Ó cã tri thøc Quan s¸t, xem xÐt Häc tËp, nghiªn cøu Häc tËp, tra cøu tµi liÖu Tham quan , xem xet Quan s¸t, häc tËp, tÝch lòy kiÕn thøc Cã ý kiÕn cho r»ng: B»ng t­ëng t­îng, suy luËn cã thÓ cã tri thøc ®Ó lµm bµi v¨n thuyÕt minh? Theo em ý kiÕn ®ã ®óng hay sai? T¹i sao? Kh«ng thÓ t­ëng t­îng, suy luËn ®Ó cã tri thøc kh¸ch quan lµm bµi v¨n thuyÕt minh. I. TÌM HIỂU CÁC PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH 1. Quan sát, học tập, tích luỹ tri thức để làm bài văn thuyết minh.:
1. Quan s¸t, häc tËp, tÝch luü tri thøc ®Ó lµm bµi v¨n thuyÕt minh. Muèn cã tri thøc ®Ó lµm tèt bµi thuyÕt minh, ng­êi viÕt ph¶i: - Quan s¸t, t×m hiÓu sù vËt, hiÖn t­îng cÇn thuyÕt minh - N¾m b¾t ®­îc b¶n chÊt, ®Æc tr­ng cña chóng, ®Ó tr¸nh sa vµo tr×nh bµy c¸c biÓu hiÖn kh«ng tiªu biÓu, kh«ng quan träng. I. TÌM HIỂU CÁC PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH 2a. Phương pháp thuyết minh:
XÐt vÝ dô HuÕ lµ mét trong nh÷ng trung t©m v¨n ho¸, nghÖ thuËt lín cña ViÖt Nam. (HuÕ) N«ng V¨n V©n lµ tï tr­ëng d©n téc Tµy, gi÷ chøc tri ch©u B¶o L¹c (Cao B»ng). (Khëi nghÜa N«ng V¨n V©n) A: §èi t­îng cÇn thuyÕt minh. B: Tri thøc vÒ ®èi t­îng C¸ch diÔn ®¹t: tõ “lµ” A “ lµ” B Ph­¬ng ph¸p nªu ®Þnh nghÜa, gi¶i thÝch lµ chØ ra ®Æc ®iÓm riªng næi bËt cña ®èi t­îng cÇn thuyÕt minh 2, Phương pháp thuyết minh. a, Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích Ví dụ:
Cho c¸c vÝ dô sau: => S¸ch lµ ®å dïng thiÕt yÕu cña häc sinh. => S¸ch lµ ph­¬ng tiÖn gi÷ g×n vµ truyÒn b¸ kiÕn thøc. => S¸ch lµ ng­êi b¹n tèt cña con ng­êi. H·y lùa chän chÝnh x¸c ®Þnh nghÜa vÒ “s¸ch” Qu¸ hÑp Râ rµng, chÝnh x¸c Qóa réng Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích là chỉ ra các đặc điểm riêng nổi bật của đối tượng thuyết minh bằng lời văn rõ ràng, ngắn gọn, chính xác. Xét ví vụ:
XÐt vÝ dô 1, C©y dõa cèng hiÕn tÊt c¶ cña c¶i cña m×nh cho con ng­êi: th©n c©y lµm m¸ng, l¸ lµm tranh, cäng l¸ chÎ nhá lµm v¸ch, gèc dõa gi¶ lµm châ ®å x«i, n­íc dõa ®Ó uèng, ®Ó kho c¸, kho thÞt, nÊu canh, lµm n­íc m¾m.... (C©y dõa B×nh §Þnh) H·y kÓ ra cô thÓ lÇn l­ît c¸c ®Æc ®iÓm cña c©y dõa B×nh §Þnh: Th©n lµm m¸ng L¸ lµm tranh Cäng l¸ chÎ nhá lµm v¸ch Gèc dõa gi¶ lµm châ ®å x«i N­íc dõa ®Ó uèng, ®Ó kho c¸, kho thÞt, nÊu canh, lµm n­íc m¾m Ví dụ:
Ví dụ:

2, Theo các nhà khoa học, bao bì ni lông lẫn vào đất làm cản trở quá trình sinh trưởng của các loài thực vật bị nó bao quanh, cản trở sự phát triển của cỏ dẫn đến hiện tượng xói mòn ở các vùng đồi núi. Bao bì ni lông bị vứt xuống cống làm tắc các đường dẫn nước thải, làm tăng khả năng ngập lụt của các đô thị về mùa mưa. Sự tắc nghẽn hệ thống cống rãnh làm cho muỗi phát sinh, lây truyền dịch bệnh. Bao bì ni lông trôi ra biển làm chết các sinh vật khi chúng nuốt phải....

(Thông tin về Ngày trái đất năm 2000)

Bao bì ni lông lẫn vào đất, nước gây những tác hại nào? Ph­¬ng ph¸p liÖt kª lµ kÓ ra c¸c thuéc tÝnh, biÓu hiÖn cïng lo¹i cña ®èi t­îng cÇn thuyÕt minh. b, Phương pháp liệt kê.:
b, Ph­¬ng ph¸p liÖt kª. Ph©n biÖt ph­¬ng ph¸p nªu ®Þnh nghÜa gi¶i thÝch vµ ph­¬ng ph¸p liÖt kª. Ph­¬ng ph¸p nªu ®Þnh nghÜa, gi¶i thÝch: Nªu ®Æc ®iÓm riªng næi bËt ®èi t­îng cÇn thuyÕt minh mét c¸ch râ rµng, ng¾n gän. Ph­¬ng ph¸p liÖt kª: Tr×nh bµy lÇn l­ît, c¸c thuéc tÝnh, biÓu hiÖn cña ®èi t­îng thuyÕt ninh. c. Phương pháp nêu ví dụ, dùng số liệu (con số).:
c. Ph­¬ng ph¸p nªu vÝ dô, dïng sè liÖu (con sè). VÝ dô: Ngµy nay, ®i c¸c n­íc ph¸t triÓn, ®©u ®©u còng næi lªn chiÕn dÞch chèng thuèc l¸. Ng­êi ta cÊm hót thuèc ë tÊt c¶ nh÷ng n¬i c«ng céng, ph¹t nÆng nh÷ng ng­êi vi ph¹m ? ( ë BØ. Tõ n¨m 1987, vi ph¹m lÇn thø nhÊt ph¹t 40 ®«la, t¸i ph¹m ph¹t 500 ®«la).(¤n dÞch, thuèc l¸) - Sè liÖu râ rµng, chÝnh x¸c. - ThuyÕt phôc ng­êi ®äc, lµm ng­êi ®äc tin vµo nh÷ng ®iÒu ng­êi viÕt ®· cung cÊp. Trả lời câu hỏi:
Hãy tìm trong văn bản “ Thông tin trái đất năm 2000” và “ Ôn dịch thuốc lá” những số liệu dùng để thuyết minh vấn đề ? V¨n b¶n Th«ng tin tr¸i ®Êt n¨m 2000 Ngµy 22 th¸ng 4 hµng n¨m ®­îc gäi lµ ngµy tr¸i ®Êt do mét tæ chøc b¶o vÖ m«i tr­êng ë Mü khëi x­íng n¨m 1970. Tõ ®ã ®Õn nay ®· cã 141 n­íc trªn thÕ giíi tham gia V¨n b¶n ¤n dÞch thuèc l¸ Ta ®Õn bÖnh viÖn K sÏ thÊy râ: B¸c sü viÖn tr­ëng cho biÕt 80% ung th­ vßm häng vµ ung th­ phæi lµ do thuèc l¸. Phương pháp nêu ví dụ, dùng số liệu: nêu ví dụ, dẫn ra các con số cụ thể để thuyết minh, làm cho văn bản thêm tin cậy. Phương pháp thuyết minh.:
2, Ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh. a, Ph­¬ng ph¸p nªu ®Þnh nghÜa, gi¶i thÝch. b, Ph­¬ng ph¸p liÖt kª. c, Ph­¬ng ph¸p nªu vÝ dô, dïng sè liÖu (con sè). d, Ph­¬ng ph¸p so s¸nh. Xét ví dụ:
XÐt vÝ dô Ta nghÌo h¬n c¸c n­íc ¢u - MÜ rÊt nhiÒu nh­ng “xµi” thuèc l¸ lµ t­¬ng ®­¬ng víi c¸c n­íc ®ã ¤n dÞch thuèc l¸ ®e däa søc kháe vµ tÝnh m¹ng cña loµi ng­êi cßn nÆng h¬n c¶ AIDS A: §èi t­îng cÇn ®èi chiÕu. B,C : C¸c ®èi t­îng ®èi chiÕu. Phương pháp so sánh: đối chiếu hai hoặc hơn hai sự vật để làm nổi bật tính chất của đối tượng thuyết minh. Huế:
HUÕ HuÕ lµ mét trong nh÷ng trung t©m v¨n ho¸, nghÖ thuËt lín cña ViÖt Nam. HuÕ lµ mét thµnh phè ®Ñp. HuÕ ®Ñp cña thiªn nhiªn ViÖt Nam. HuÕ ®Ñp th¬. HuÕ ®Ñp cña nh÷ng con ®­êng s¸ng t¹o, anh dòng. HuÕ lµ sù kÕt hîp hµi hoµ cña nói, s«ng vµ biÓn. Chóng ta cã thÓ lªn nói B¹ch M· ®Ó ®ãn giã biÓn. Tõ ®Ìo H¶i V©n m©y phñ, chóng ta nghe tiÕng sãng biÓn r× rµo.Tõ ®©y, buæi s¸ng chóng ta cã thể lªn Tr­êng S¬n, buæi chiÒu t¾m biÓn ThuËn An vµ ban ®ªm ngñ thuyÒn trªn s«ng H­¬ng. HuÕ ®Ñp víi c¶nh s¾c s«ng nói. S«ng H­¬ng ®Ñp nh­ mét d¶i lôa xanh bay l­în trong tay nghÖ sÜ móa. Nói Ngù B×nh nh­ cái yªn ngùa næi bËt trªn nÒn trêi trong xanh cña HuÕ. ChiÒu ®Õn, nh÷ng chiÕc thuyÒn nhá nhÑ nhµng l­ít trªn dßng n­íc hiÒn dÞu cña s«ng H­¬ng. Nh÷ng m¸i chÌo thong th¶ bu«ng, nh÷ng giäng hß HuÕ ngät ngµo bay l­în trªn mÆt sãng, trªn nh÷ng ngọn c©y thanh trµ, ph­îng vÜ. HuÕ cã nh÷ng c«ng tr×nh kiÕn tróc næi tiÕng ®­îc Liªn hîp quèc xÕp vµo h¹ng di s¶n v¨n ho¸ thÕ giíi. HuÕ næi tiÕng víi c¸c l¨ng tÈm cña c¸c vua NguyÔn, víi chùa Thiªn Mô, Chïa Tróc L©m, víi ®µi Väng C¶nh, ®iÖn Hßn ChÐn, Chî §«ng Ba.... HuÕ ®­îc yªu v× nh÷ng s¶n phÈm ®Æc biÖt cña m×nh. HuÕ lµ thµnh phè cña nh÷ng m¶nh v­ên xinh ®Ñp. Nh÷ng hoa, c©y c¶nh, nh÷ng v­ên chÌ, v­ên c©y ¨n qu¶ cña s«ng H­¬ng xanh m­ít nh­ nh÷ng viªn ngäc. Nh÷ng chiÕc nãn HuÕ lµm cho c¸c c« g¸i HuÕ ®Ñp h¬n, duyªn d¸ng h¬n. HuÕ cßn næi tiÕng víi nh÷ng mãn ¨n mµ chØ riªng HuÕ míi cã. HuÕ cßn lµ thµnh phè ®Êu tranh kiªn c­êng. Th¸ng T¸m n¨m 1945, HuÕ ®· ®øng lªn cïng c¶ n­íc, chÕ ®é phong kiÕn ngµn n¨m sôp ®æ d­íi ch©n thµnh HuÕ. HuÕ ®Ñp vµ th¬ ®· ®i vµo lÞch sö cña nh÷ng thµnh phè anh hïng. (DÉn theo TiÕng ViÖt thùc hµnh) Ảnh minh họa:
HuÕ ®Ñp bëi c¸c mÆt: * C¶nh s¾c thiªn nhiªn:- Sù kÕt hîp hµi hoµ cña nói, s«ng, biÓn . - §Ñp víi c¶nh s¾c s«ng, nói ... Ảnh minh họa:
HuÕ ®Ñp bëi c¸c mÆt: * NhiÒu c«ng tr×nh kiÕn tróc: cã nh÷ng c«ng tr×nh kiÕn tróc næi tiÕng Ảnh minh họa:
HuÕ ®Ñp bëi c¸c mÆt: * §Æc s¾c :- Nh÷ng s¶n phÈm ®Æc biÖt :v­ên ,nãn ,c« g¸i HuÕ ... - Nh÷ng mãn ¨n . Ảnh minh họa:
HuÕ ®Ñp bëi c¸c mÆt: * LÞch sö ®Êu tranh vµ con ng­êi: Thµnh phè ®Êu tranh kiªn c­êng . Phương pháp phân loại và phân tích:
C¶nh s¾c thiªn nhiªn: - Sù kÕt hîp hµi hoµ cña nói, s«ng ,biÓn . - §Ñp víi c¶nh s¾c s«ng, nói ... NhiÒu c«ng tr×nh kiÕn tróc: - Cã nh÷ng c«ng tr×nh kiÕn tróc næi tiÕng §Æc s¾c : - Nh÷ng s¶n phÈm ®Æc biÖt :v­ên ,nãn ,c« g¸i HuÕ ... - Nh÷ng mãn ¨n . LÞch sö ®Êu tranh vµ con ng­êi : Thµnh phè ®Êu tranh kiªn c­êng . Phương pháp phân loại phân tích: chia đối tượng ra từng loại, từng mặt để thuyết minh làm cho đối tượng trở nên cụ thể, rõ ràng hơn. Phương pháp thuyết minh:
2, Ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh a, Ph­¬ng ph¸p nªu ®Þnh nghÜa, gi¶i thÝch b, Ph­¬ng ph¸p liÖt kª c, Ph­¬ng ph¸p nªu vÝ dô, dïng sè liÖu (con sè) d, Ph­¬ng ph¸p so s¸nh e, Ph­¬ng ph¸p ph©n lo¹i, ph©n tÝch Phương pháp thuyết minh:
HuÕ Ph­¬ng ph¸p so s¸nh Ph­¬ng ph¸p liÖt kª. Phương pháp nêu định nghĩa Ph­¬ng ph¸p ph©n lo¹i, ph©n tÝch HuÕ lµ mét trong nh÷ng trung t©m v¨n ho¸ nghÖ thuËt lín cña ViÖt Nam S«ng H­¬ng ®Ñp nh­ mét d¶i lôa xanh bay l­în trong tay nghÖ sÜ móa. Nói Ngù B×nh nh­ c¸i yªn ngùa næi bËt trªn nÒn trêi trong xanh cña HuÕ. HuÕ næi tiÕng víi c¸c l¨ng tÈm cña c¸c vua NguyÔn, víi chïa Thiªn Mô, chïa Tróc L©m, víi ®µi Väng C¶nh, ®iÖn Hßn ChÐn, Chî §«ng Ba.... * §Ñp víi c¶nh s¾c s«ng ,nói ... * Nh÷ng c«ng tr×nh kiÕn tróc næi tiÕng *Nh÷ng s¶n phÈm ®Æc biÖt: v­ên,nãn ,c« g¸i HuÕ, nh÷ng mãn ¨n … * TruyÒn thèng lÞch sö… II. GHI NHỚ
Ghi nhớ:
II. GHI NHỚ Muốn có tri thức để làm tốt bài thuyết minh, người viết phải quan sát, tìm hiểu sự vật, hiện thượng cần thuyết minh, nhất là phải nắm bắt được bản chất, đặc trưng của chúng, để tránh sa vào trình bày các biểu hiện không tiêu biểu, không quan trọng. Để bài văn thuyết minh có sức thuyết phục, dễ hiểu, sáng rõ, người ta có thể sử dụng phối hợp nhiều phương pháp thuyết minh như: Nêu định nghĩa, giải thích, liệt kê, nêu ví dụ, dùng số liệu so sánh, phân tích, phân loại... Bài tập nhanh:
Bài tập nhanh: Nối nội dung ở cột A với nội dung ở cột B để có nội dung của phương pháp thuyết minh.
a. Là phương pháp thuyết minh chia đối tượng ra từng mặt, từng khía cạnh, từng vấn đề để lần lượt thuyết minh giúp người đọc hiểu đầy đủ, toàn diện về đối tượng.
b. Là phương pháp đưa ví dụ cụ thể, những số liệu chính xác rõ ràng theo thứ tự. Thuyết phục người đọc tin vào những điều mà người viết cung cấp.
c. Là phương pháp thuyết minh đem cái chưa biết đối chiếu so sánh với cái đã biết để làm nổi bật cái chưa biết.
d. Là phương pháp kể ra lần lượt, rõ ràng, chính xác nhiều thuộc tính, biểu hiện của đối tượng cần thuyết minh
e. Là phương pháp thuyết minh nêu đặc điểm riêng nổi bật của đối tượng một cách ngắn gọn, chính xác.
III. LUYỆN TẬP
Bài tập 1:
Bµi tËp 1 T¸c gi¶ bµi “ ¤n dÞch thuèc l¸ ®· nghiªn cøu, t×m hiÓu rÊt nhiÒu” ®Ó nªu lªn yªu cÇu chèng n¹n hót thuèc l¸. Em h·y chØ ra nh÷ng kiÕn thøc cÇn cã ®Ó thÓ hiÖn trong bµi viÕt. KiÕn thøc cña mét b¸c sü. KiÕn thøc cña ng­êi quan s¸t ®êi sèng x· héi. KiÕn thøc cña mét ng­êi cã t©m huyÕt víi nh÷ng vÊn ®Ò x· héi bøc xóc. III. LUYỆN TẬP Bài tập 2:
Bµi tËp 2 Ph­¬ng ph¸p so s¸nh ®èi chiÕu. ¤n dÞch thuèc l¸ víi bÖnh dÞch kh¸c. T¸c h¹i cña thuèc l¸ víi giÆc gÆm nhÊm. Thanh niªn ViÖt Nam b»ng thanh niªn MÜ. Ph­¬ng ph¸p ph©n lo¹i, ph©n tÝch. T¸c h¹i ®èi víi ng­êi hót. T¸c h¹i ®èi víi ng­êi bªn c¹nh. T¸c h¹i ®Õn nh©n c¸ch. C¸ch phßng chèng. Ph­¬ng ph¸p liÖt kª. LiÖt kª t¸c h¹i cña thuèc l¸ ®èi víi ng­êi hót. T¸c h¹i cña thuèc l¸ ®èi víi ng­êi bªn c¹nh. Ph­¬ng ph¸p dïng sè liÖu vµ nªu vÝ dô. ( ë BØ, tõ n¨m 1987, vi ph¹m lÇn thø nhÊt ph¹t 40 ®« la, t¸i ph¹m ph¹t 500 ®« la). Bài tập 3:
Bµi tËp 3: Đọc văn bản sau: Ng· Ba ®ång léc Ng· ba §ång Léc lµ giao ®iÓm gi÷a hai ®­êng tØnh lé 8 vµ 15 thuéc vïng ®Êt ®åi Hµ TÜnh. Trªn mét ®o¹n ®­êng kho¶ng 20km mµ cã nh÷ng 44 träng ®iÓm ®¸nh ph¸ cña giÆc Mü vµ ®· ph¶i chÞu ®ùng h¬n 2057 trËn bom. ë ®©y cã mét tËp thÓ kiªn c­êng gåm 10 c« g¸i tuæi ®êi tõ 17 ®Õn 20 lµm nhiÖm vô san lÊp hè bom, lµm ®­êng, ®µo hÇm tró Èn, b¶o ®¶m an toµn cho xe vµ ng­êi qua l¹i. Ngµy 24-7-1968, sau 18 lÇn giÆc Mü cho m¸y bay ®¸nh ph¸ vµo khu vùc nµy, c¶ 10 chÞ em vÉn trô l¹i kiªn c­êng , bÊt khuÊt, gi÷ v÷ng m¹ch ®­êng ®Õn h¬i thë cuèi cïng. Còng trªn m¶nh ®Êt anh hïng nµy ®· sinh ra nh÷ng ng­êi anh hïng trÎ tuæi La ThÞ T¸m, mét c« g¸i ®Çy nhiÖt t×nh c¸ch m¹ng, gan d¹, m­u trÝ. Liªn tôc 116 ngµy ®ªm lµm nhiÖm vô, chÞ ®· quan s¸t, ®¸nh dÊu nh÷ng qu¶ bom ch­a næ ë c¸c träng ®iÓm ®Þch b¾n ph¸ ¸c liÖt. Ba lÇn bÞ bom næ vïi lÊp, chÞ vÉn kiªn c­êng b¸m s¸t trËn ®Þa, ®¸nh dÊu ®ñ, râ c¸c hót bom, phôc vô ®¾c lùc cho viÖc ph¸ bom, ®¶m b¶o giao th«ng th«ng suèt. Ngµy nay Ng· ba §ång Léc trë thµnh mét n¬i t­ëng niÖm nh÷ng tÊm g­¬ng oanh liÖt cña c¸c c« g¸i thanh niªn xung phong trong thêi kh¸ng chiÕn chèng Mü. (B¸o Qu©n ®éi nh©n d©n,1975) HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ
Hướng dẫn tự học ở nhà:
Hướng dẫn tự học ở nhà: Học bài. Sưu tầm, đọc thêm các văn bản thuyết minh sử dụng phong phú các phương pháp để học tập. Đọc kĩ một số đoạn văn thuyết minh. Soạn bài : Bài toán dân số Chuẩn bị : Sưu tầm tư liệu về Hồ Gươm Kết thúc: