Công ty Cổ phần Mạng giáo dục Bạch Kim - 27 Huỳnh Thúc Kháng, Đống Đa, Hà Nội
Trang bìa
Trang bìa:
TIẾT 85 HỒN TRƯƠNG BA DA HÀNG THỊT I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả:
I. TÌM HIỂU CHUNG 1. Tác giả: - Lưu Quang Vũ (1948- 1988), sinh tại Phú Thọ, quê gốc ở Đà Nẵng. - Tuổi thơ Lưu Quang Vũ gắn liền với vùng Phú Thọ, đến năm 1954, ông về sống và đi học ở Hà Nội. - Từ 1965 đến 1970: Lưu Quang Vũ vào bộ đội, phục vụ trong quân chủng Phòng không - Không quân. - Sau đó, ông xuất ngũ, làm nhiều nghề để mưu sinh. - Từ 1978 đến khi mất, ông là biên tập viên Tạp chí Sân khấu, bắt đầu sáng tác kịch. LƯU QUANG VŨ 1948 - 1988 Sự nghiệp sáng tác:
* Sự nghiệp sáng tác: - Sinh ra trong gia đình trí thức, cha là nhà viết kịch Lưu Quang Thuận, Lưu Quang Vũ sớm bộc lộ năng khiếu. - Vở kịch đầu tay Sống mãi với thủ đô chưa gây được tiếng vang, nhưng sau đó, với một nguồn sáng tạo đột khởi mạnh mẽ, Lưu Quang Vũ đã cho ra đời những vở kịch gây xôn xao dư luận như: Lời nói dối cuối cùng; Nàng Si - ta; Chết cho điều chưa có; Bệnh sĩ; Lời thề thứ 9; Tôi và chúng ta; Hai ngàn ngày oan trái; Hồn Trương Ba, da hàng thịt,… - Lưu Quang Vũ không chỉ trở thành hiện tượng đặc biệt của sâu kịch những năm 80 của thế kỉ XX mà còn được coi là một trong những nhà soạn kịch tài năng nhất của văn học nghệ thuật Việt Nam hiện đại. - Lưu Quang Vũ còn là một nghệ sĩ đa tài: làm thơ, vẽ tranh, viết truyện, viết tiểu luận,… nhưng thành công nhất là kịch. - Với những đóng góp đặc biệt cho nền văn học nước nhà, Lưu Quang Vũ được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật vào năm 2000. Lưu Quang Vũ và Xuân Quỳnh:
Lưu Quang Vũ và Xuân Quỳnh 2. Tác phẩm:
2. Tác phẩm: a. Xuất xứ: Hư cấu sáng tạo từ một cốt truyện dân gian. b. Thể loại: Kịch nói. c. Giá trị: - Là một trong những vở kịch đặc sắc nhất của Lưu Quang Vũ. - Đặt ra nhiều vấn đề mới mẻ, có ý nghĩa tư tưởng, triết lý và nhân văn sâu sắc. - Có sức hấp dẫn, thu hút mạnh mẽ đối với khán giả trong và ngoài nước. Hình ảnh vở kịch:
Hình ảnh trong vở kịch: “ Hồn Trương Ba, da hàng thịt” được công diễn tại sân khấu kịch Phú Nhuận 3. Đoạn trích:
3. Đoạn trích: a. Vị trí: - Trích từ cảnh VII và đoạn kết của vở kịch. - Thuộc phần cao trào và mở nút trong quá trình vận động kịch. b. Ý nghĩa: - Bộc lộ sâu sắc những mâu thuẫn, xung đột từ bên trong của con người. - Thể hiện nội dung tư tưởng tác phẩm. Sơ lược cảnh trước đoạn trích:
*Sơ lược cảnh trước đoạn trích: Nguyên nhân xung đột kịch II. ĐỌC, HIỂU VĂN BẢN
Bối cảnh đoạn trích:
Giới thiệu bối cảnh đoạn trích: Sau mấy tháng sống trong tình trạng "bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo", nhân vật Hồn Trương Ba ngày càng trở nên xa lạ với bạn bè, người thân trong gia đình. Trương Ba dần dần đổi tính: cũng uống nhiều rượu, ham bán thịt, không còn mặn mà với trò chơi thanh cao trí tuệ là đánh cờ nữa. Trương Ba càng khổ sở hơn vì ông ý thức được những điều đó mà không thể giải quyết được. Ông tự chán ghét chính mình, muốn thoát ra khỏi nghịch cảnh trớ trêu. Nghịch cảnh đó được đây lên cao trào qua các cuộc đối thoại. Đọc phân vai:
II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN 1. Hướng dẫn đọc và tìm hiểu xung đột kịch: a. Hướng dẫn đọc: Đọc phân vai: Hồn Trương Ba: giọng đau khổ, bối rối. Xác anh hàng thịt: giọng đắc thắng, tự tin. Vợ Trương Ba: giọng từ tốn, chân quê. Cái Gái: giọng cứng cỏi, hồn nhiên. Lời dẫn của tác giả: giọng chậm rãi, gần với giọng kể chuyện. Xung đột kịch:
b. Xung đột kịch: Xung đột kịch bùng nổ như thế nào? * Xung đột kịch bùng nổ qua các bước: Hồn Trương Ba cảm thấy không thể sống nhờ xác người khác. Hồn và Xác đối thoại với sự giễu cợt đắc ý của Xác làm Hồn càng khổ đau, bế tắc. Thái độ của mọi người trong gia đình khiến hồn Trương Ba càng đau đớn, tuyệt vọng muốn kết thúc sự trớ trêu. Hồn Trương Ba gặp gỡ, đối thoại với Đế Thích, nhận ra hành động cần thiết của mình. c. Nghệ thuật tạo xung đột kịch: Nhận xét ban đầu về nghệ thuật tạo xung đột kịch của Lưu Quang Vũ ở đây? - Tạo mâu thuẫn liên hoàn và tăng cấp Nhân vật Hồn Trương Ba:
2. Nhân vật Hồn Trương Ba: Màn đối thoại hồn Trương Ba và xác hàng thịt:
a. Màn đối thoại hồn Trương Ba và xác hàng thịt: Thảo luận nhóm Nhóm 1 Nhóm 4 Nhóm 3 Nhóm 2 Nhóm 5 Các phương diện:
Các phương diện Hồn Trương Ba Da hàng thịt Mục đích Phủ định sự lệ thuộc của linh hồn vào thể xác. Khẳng định linh hồn có đời sống riêng: nguyên vẹn, trong sạch và thẳng thắn Khẳng định thể xác có sức mạnh ghê gớm, có khả năng át đi linh hồn cao khiết. Xưng hô Cử chỉ Ôm đầu, đứng vụt dậy, than thở, bịt tai lại -> Uất ức, tức giận Lắc đầu Tỏ vẻ thương hại Mày – Ta ->Khinh bỉ, xem thường Ông - Tôi -> Ngang hàng, thách thức Vị thế Bị động, đuối lý, tuyệt vọng . Thắng thế, buộc hồn quy phục.. Giọng điệu Giận dữ Ngạo nghễ, thách thức Màn độc thoại nội tâm của Trương Ba:
Những câu hỏi mang tính tự vấn “Nhưng lẽ nào ta lại chịu thua mày, khuất phục mày và tự đánh mất mình? Nhưng có thật là không còn cách nào khác?” => Bộc lộ thái độ quyết liệt trong tranh đấu - Đi đến khẳng định dứt khoát: “Không cần cái đời sống do mày mang lại! Không cần!” => Quyết định không chung sống với thể xác dung tục của hàng thịt. Màn độc thoại nội tâm của Trương Ba: * Nhận xét chung: - Xác đắc thắng. - Hồn bế tắc, lúng túng, đau khổ. Tuy nhiên, Hồn vẫn nói lên đưọc tiếng nói của mình, dù chỉ là yếu ớt đau khổ… - Cuộc đối thoại Hồn - Xác là cuộc đấu tranh giữa các mặt khác nhau trong một con người với ý nghĩa đa chiều: nội dung – hình thức, con người nhu cầu – con người thiên chức, cái cao cả - cái tầm thường. Màn đối thoại giữa hồn Trương Ba và người thân:
b. Màn đối thoại giữa hồn Trương Ba và người thân: Nhóm 3 Nhóm 2 Nhóm 1 Nhóm 4 Trước sự tha hoá và biến đổi của Trương Ba Trước sự phản ứng của người thân Bi kịch đẩy lên đến đỉnh điểm:
NGƯỜI THÂN TRƯƠNG BA MQH Nguyên nhân Tâm trạng Phản ứng Nguyên nhân Vợ Thông cảm và xót thương Cháu gái Con dâu Quyết liệt và dữ dội Thấu hiểu nhưng đau lòng vì bố mỗi ngày một khác Nhận thấy sự thay đổi của chồng và đau lòng trước cảnh chồng chung Buồn bã, đau khổ, muốn chết, muốn bỏ đi. Tâm hồn tuổi thơ không chấp nhận sự dung tục, tầm thường -Vẻ mặt: thẫn thờ. Cử chỉ: run rẩy. Giọng nói: uất ức=> Vô cùng đau khổ, bế tắc Hiểu những gì mình đã gây ra cho người thân => Bi kịch đẩy lên đến đỉnh điểm, buộc nhân vật phải chọn lựa Hình ảnh:
Màn đối thoại với Đế Thích:
c. Màn đối thoại với Đế Thích Hãy chỉ ra sự khác nhau trong quan niệm sống của Trương Ba và Đế Thích? - Quan niệm của Đế Thích: Khuyên Trương Ba chấp nhận vì thế giới vốn không toàn vẹn “Trên trời, dưới đất đều thế cả”. - Quan niệm của Trương Ba: Không chấp nhận cảnh sống bên trong một đằng bên ngoài một nẻo. Muốn được là mình toàn vẹn. => Đế Thích quan niệm về cuộc đời hời hợt. Đế Thích và Trương Ba:
Trương ba trách Đế Thích:
- Trương Ba trách Đế Thích là rất thẳng thắn và hoàn toàn đúng đắn =>Lòng tốt hời hợt chẳng đem lại điều gì tốt đẹp, nó có thể đẩy người khác vào bi kịch. - “Ông chỉ cần biết là cho tôi sống, còn sống như thế nào thì ông chẳng cần biết, đúng không?” - Trương Ba cương quyết từ chối nhập hồn vào xác Cu Tị, ông không chấp nhận cuộc sống giả tạo. =>Khát vọng mãnh liệt của con người trong cuộc đấu tranh chống lại sự dung tục, giả tạo để hoàn thiện nhân cách. Màn kết:
d. Màn kết Nêu ý nghĩa của hình ảnh màu xanh lá vườn và lời nói của mọi người? - Hồn Trương Ba hoá thân vào các sự vật thân thương, tồn tại vĩnh viễn bên cạnh những người thân yêu của mình. * Ý nghĩa Cuộc sống tuần hoàn theo quy luật của muôn đời. Sự bất tử của linh hồn trong sự sống và trong lòng mọi người. Lời Trương Ba:
d. Màn kết Lời Trương Ba: - Tôi vẫn ở liền ngay bên bà đây, ngay trên bậc cửa nhà ta, trong ánh lửa bà nấu cơm, cầu ao bà vo gạo… Không phải mượn thân ai cả, tôi vẫn ở đây, trong vườn cây nhà ta, trong những điều tốt lành của cuộc đời… Lời của Cái Gái: - Cho nó mọc thành cây mới. Ông nội tớ bảo vậy. => Ngôn ngữ nhân vật nhẹ nhàng, sâu lắng giàu chất thơ. Nhận xét:
Màn kết với chất thơ sâu lắng đã đem lại âm hưởng thanh thoát cho một bi kịch lạc quan đồng thời truyền đi thông điệp về sự chiến thắng của Thiện, cái Đẹp và của sự sống đích thực. Tổng kết:
III. TỔNG KẾT: 1. Nội dung: - Qua đoạn trích, tác giả muốn gửi tới người đọc một thông điệp: Được sống làm người quý giá thật, nhưng được sống đúng là mình, sống trọn vẹn những giá trị mình vốn có và theo đuổi càng quý giá hơn. - Sự sống chỉ thực sự có ý nghĩa khi con người được sống tự nhiên, hài hoà giữa thể xác và linh hồn. Con người phải luôn biết đấu tranh với những nghịch cảnh, với chính bản thân, chống lại sự dung tục để hoàn thiên nhân cách và vươn tới những giá trị tinh thần cao quý. 2. Nghệ thuật: - Sự sáng tạo từ cốt truyện dân gian; tài dựng tình huống kịch, ngôn ngữ kịch trau chuốt, gợi cảm, có chiều sâu… - Sự kết hợp giữa tính hiện đại và các giá trị truyền thống. - Sự phê phán mạnh mẽ quyết liệt và chất trữ tình đằm thắm bay bổng. Trích đoạn Hồn Trương Ba da hàng thịt: Trích đoạn Hồn Trương Ba da hàng thịt