Công ty Cổ phần Mạng giáo dục Bạch Kim - 27 Huỳnh Thúc Kháng, Đống Đa, Hà Nội
Trang bìa
Trang bìa:
TIẾT 95 HÀNH ĐỘNG NÓI Trang bìa:
I. TÌM HIỂU CHUNG
1a. Hành động nói và ví dụ:
I. TÌM HIỂU CHUNG 1. Hành động nói là gì? a. Ví dụ Mẹ con Lí Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lí Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói: - Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu. Thạch Sanh thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân. ( Thạch Sanh) Xác định đâu là lời của nhân vật Lí Thông?

Mẹ con Lí Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lí Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói:

- Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.

Thạch Sanh thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.

( Thạch Sanh)

Mục đích: đuổi khéo Thạch Sanh để cướp công. - Thực hiện mục đích của mình bằng lời nói. => Hành động nói. Bài tập nhanh:
Bài tập nhanh: Bài 1: A. Cậu vừa đi du lịch về đấy à? B. Gật đầu. C. Có vui không? D. Lắc đầu. Em hãy cho biết đoạn văn trên có những hành động nói nào? -> Có hành động hỏi và hành động gật đầu, lắc đầu (xác nhận và bác bỏ). => Như vậy hành động nói có thể diễn ra bằng lời nói tương ứng với các kiểu câu, cũng có thể bằng cử chỉ, điệu bộ, nhưng dạng điển hình của hành động nói vẫn là bằng lời nói. Bài 2:
Bài 2: Quan sát tình huống sau và lựa chọn cách ứng xử sao cho phù hợp, giải thích. A: Anh ơi, đường ra bến xe đi lối nào hở anh? B: ? B: Có thể ứng xử như sau: (1) B cứ việc đi không nói gì cả (tức không trả lời A). (2) B nói: Xin lỗi, tôi cũng không biết anh ạ. (3) B nói: Anh đến chỗ ngã ba kia, rẽ phải đi bộ một ki-lô-mét là đến Nhận xét:
* Nhận xét: - Trường hợp (1): B không cộng tác với A (vì không nghe thấy hoặc không muốn trả lời). - Trường hợp (2): B có cộng tác nhưng vốn hiểu biết không đủ để đáp ứng cho A (A mắc lỗi vì chọn không đúng đối tượng để hỏi). - Trường hợp (3): B thỏa mãn việc cung cấp thông tin cho A (hành động nói đạt được mục đích ). * Lưu ý: Để hành động nói đạt được mục đích nhất định, khi thực hiện hành động nói cần chú ý: - Đối tượng, hoàn cảnh giao tiếp. - Vốn biết và khả năng suy đoán của người nghe có đủ để tiếp nhận lời của người nói hay không. 2. Một số kiểu hành động nói thường gặp::
Lời của Lý Thông Mục đích (1) Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. (2) Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. (3) Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn đi ngay đi. (4) Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu. trình bày đe doạ điều khiển hứa hẹn 2. Một số kiểu hành động nói thường gặp: a. Ví dụ: * Ví dụ 1: ( SGK/ 62 ) Ví dụ 2:
Ví dụ 2: Chỉ ra các hành động nói trong đoạn trích sau và cho biết mục đích của mỗi hành động ?

Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:

- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?

Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:

- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.

Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc.

(...) Chừng như lúc nãy thấy bắt cả chó lớn, chó con, cái Tí vẫn tưởng những con vật ấy sẽ đi thế mạng cho mình, cho nên nó đã vững dạ ngồi im. Bây giờ nghe mẹ giục nó phải đi, nó lại nhếch nhác, mếu khóc:

- U nhất định bán con đấy ư ? U không cho con ở nhà nữa ư ? Khốn nạn thân con thế này ! Trời ơi !... ( Ngô tất Tố, Tắt đèn)

hỏi báo tin hỏi bộc lộ cảm xúc Liệt kê các kiểu hành động nói:
Hành động hỏi Hành động trình bày Hành động điều khiển Hành động hứa hẹn Hành động bộc lộ cảm xúc Hỏi, rủ rê Thông báo, nêu ý kiến, tả, kể … Yêu cầu, đề nghị, đe dọa, thách thức Hứa hẹn Bộc lộ cảm xúc Hãy liệt kê các kiểu hành động nói mà em biết qua phân tích ví dụ ? II. LUYỆN TẬP
Bài tập 1:
II. LUYỆN TẬP Bài tập 1: nêu yêu cầu bài tập 1 Bài 1: Trần quốc Tuấn viết “ Hịch tướng sĩ” nhằm mục đích gì? Xác định mục đích của hành động nói thể hiện ở một câu trong bài hịch và vai trò của câu ấy đối với việc thực hiện mục đích chung. - Trần Quốc Tuấn viết “Hịch tướng sĩ” nhằm mục đích khích lệ tướng sĩ học tập “ Binh thư yếu lược” và lòng tự tôn dân tộc. - Câu văn thể hiện mục đích của hành động nói: “Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này, theo lời dạy bảo của ta, thì phải đạo thần chủ; nhược bằng khinh bỏ sách này, trái lời dạy bảo của ta, tức là kẻ nghịch thù”. Bài tập 2a:
Bài tập 2: Chỉ ra các hành động nói và mục đích của mỗi hành động nói trong những đoạn trích dưới đây.

a. Tiếng chó sủa vang các xóm.

Bà lão láng giềng lại lật đật chạy sang.

- Bác trai đã khá rồi chứ ?

- Cảm ơn cụ nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Nhưng xem ý vẫn còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm.

- Này, bảo bác ấy có trốn đi dâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thức sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.

- Vâng cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì.

- Thế thì phải giục anh ấy ăn mau lên đi, kẻo nữa người ta sắp sửa kéo vào rồi đấy !

Rồi bà lão lật đật trở về với vẻ mặt băn khoăn.

( Ngô Tất Tố, Tắt đèn )

Bài tập 2b:
Bài tập 2: Chỉ ra các hành động nói và mục đích của mỗi hành động nói trong những đoạn trích dưới đây.

b. Lê thận nâng gươm lên ngang đầu nói với Lê Lợi:

- Đây là trời có ý phó thác cho minh công làm việc lớn. Chúng tôi nguyện đem xương thịt của mình theo minh công, cùng với thanh gươm thần này để báo đền tổ quốc ! ( Sự tích hồ Gươm )

c. Hôm sau Lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão báo ngay:

- Cậu Vàng đi đời rồi ông giáo ạ !

- Cụ bán rồi ?

- Bán rồi ! Họ vừa bắt xong. […]

- Thế nó cho bắt à ?

Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho nước mắt chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít. Lão hu hu khóc…

- Khốn nạn…Ông giáo ơi ! …Nó có biết gì đâu ! Nó thấy tôi gọi về thì chạy ngay về, vẫy đuôi mừng. Tôi cho nó ăn cơm. Nó đang ăn thì thằng Mục nấp trong nhà, ngay đằng sau nó, tóm lấy hai cẳng sau nó dốc ngược nó lên. ( Nam Cao, Lão Hạc )

Hành động nói:
Bài 2: Chỉ ra các hành động nói và mục đích của mỗi hành động nói trong những đoạn trích dưới đây. a. * Hành động nói của chị Dậu: Cảm ơn cụ ...mỏi mệt lắm. Nhưng xem ý … mỏi mệt lắm. Vâng, cháu cũng...như cụ. Nhưng để cháo nguội … cái đã. Nhịn suông … còn gì. Cảm ơn Trình bày Tiếp nhận Trình bày Bộc lộ cảm xúc * Hành động nói của bà lão hàng xóm: Hành động nói Mục đích Bác trai đã khá rồi chứ? Này, bảo bác ấy .. thì trốn. Chứ cứ nằm đấy … thì khổ. Người ốm rề rề như thế ... hoàn hồn. Thế thì phải giục ... rồi đấy! Hành động nói Mục đích hỏi Điều khiển Bộc lộ cảm xúc Bộc lộ cảm xúc Điều khiển Hành động nói:
b. Trình bày Hứa hẹn c. * Hành động nói của Lão Hạc: Báo tin Bộc lộ cảm xúc Trình bày * Hành động nói của ông giáo: Hỏi Bài tập 3:
Bài 3: Xác định kiểu hành động nói được thực hiện trong câu chứa từ “hứa”. HOẠT ĐỘNG NHÓM ( 3 phút ) III. CỦNG CỐ
Bài tập củng cố:
BÀI TÂP CỦNG CỐ: Xác định hành động nói và mục đích nói trong các câu văn sau. bộc lộ cảm xúc điều khiển hứa hẹn (1) Ông lão! (2) Ông sinh phúc thả tôi trở về biển khơi. (3) Tôi sẽ xin đền ơn ông, ông muốn gì cũng được. Những kliến thức cần nhớ:
Hướng dẫn tự học:
HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ - Phân biệt hành động nói và từ chỉ hành động. Cho ví dụ. - Nắm nội dung kiến thức vừa học. - Học thuộc ghi nhớ SGK/ trang 62,63. - Oân tập kiến thức về văn thuyết minh để chuẩn bị cho tiết trả bài viết số 5. Làm lại bài viết vào vở soạn. Thực hiện theo yêu cầu của SGK. Kết thúc: