Công ty Cổ phần Mạng giáo dục Bạch Kim - 27 Huỳnh Thúc Kháng, Đống Đa, Hà Nội
Trang bìa
Trang bìa:
TIẾT 46. CÂU GHÉP (Tiết 2) I. QUAN HỆ Ý NGHĨA GIỮA CÁC VẾ CÂU
Quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu:
I. QUAN HỆ Ý NGHĨA GIỮA CÁC VẾ CÂU Bài tập 1. Hãy xác định các vế câu trong câu ghép sau. - Quan hệ giữa các vế câu là quan hệ gì? - Trong mối quan hệ đó, mỗi vế câu biểu thị ý nghĩa gì? Có lẽ tiếng Việt của chúng ta đẹp bởi vì tâm hồn của người Việt Nam ta rất đẹp, bởi vì đời sống, cuộc đấu tranh của nhân dân ta từ trước tới nay là cao quí, là vĩ đại, nghĩa là rất đẹp. (Phạm Văn Đồng, Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt) Quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu:
Bµi tËp 1. H·y x¸c ®Þnh c¸c vÕ c©u trong c©u ghÐp sau. - Quan hÖ gi÷a c¸c vÕ c©u lµ quan hÖ g×? - Trong mèi quan hÖ ®ã, mçi vÕ c©u biÓu thÞ ý nghÜa g×? VÝ dô: Cã lÏ tiÕng ViÖt cña chóng ta // ®Ñp bëi v× t©m hån cña ng­êi ViÖt Nam ta // rÊt ®Ñp, bëi v× ®êi sèng, cuéc ®Êu tranh cña nh©n d©n ta tõ tr­íc tíi nay // lµ cao quÝ, lµ vÜ ®¹i, nghÜa lµ rÊt ®Ñp. -> Cã ba vÕ c©u=> C¸c vÕ c©u cã quan hÖ nguyªn nh©n- HÖ qu¶ I. QUAN HỆ Ý NGHĨA GIỮA CÁC VẾ CÂU Quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu:
I. QUAN HỆ Ý NGHĨA GIỮA CÁC VẾ CÂU

* Ví dụ 1.Các em phải cố gắng để thầy mẹ được vui lòng và để thầy dạy dạy các em được sung sướng

(Thanh tịnh)

-> Các vế có quan hệ mục đích

2. Nếu ai buồn phiền cau có thì gương cũng cau có theo. ( Băng Sơn)

-> Quan hệ điều kiện- Giả thiết

3. Mặc dầu trời mưa to nhưng em vẫn đến lớp sớm.

-> Quan hệ tương phản

Quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu:

4. Càng gió to thì lửa càng bốc lên cao.

-> Quan hệ tăng tiến

5. Địch phải đầu hàng hoặc chúng bị tiêu diệt.

-> Quan hệ lựa chọn

6. Chị không nói gì nữa và chị lại khóc.

-> Quan hệ đồng thời

7. Bé Lan không nói gì nữa rồi nó oà khóc.

-> Quan hệ nối tiếp

8. Không thấy tiếng súng bắn trả: Địch đã rút chạy.

-> Quan hệ giải thích

Ghi nhớ:
GHI NHỚ II. LUYỆN TẬP
Bài tập 1:
a.- C¶nh vËt chung quanh t«i ®ang thay ®æi v× chÝnh lßng t«i ®ang thay ®æi: h«m nay t«i ®i häc. ( T«i ®i häc - Thanh TÞnh ) Bài tập 1/124 Xác định các vế câu trong câu ghép sau và mối quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu đó. Cho biết mỗi vế câu biểu thị ý nghĩa gì trong mối quan hệ ấy. III. LUYỆN TẬP Bài tập 1:

a.- Cảnh vật chung quanh tôi //đang thay đổi vì chính lòng tôi // đang thay đổi: hôm nay tôi // đi học.

( Tôi đi học - Thanh Tịnh )

-> Vế 1- 2: Nguyên nhân- kết quả

Vế 3 : Giải thích cho vế 2

b. Cã 2 vÕ c©u -> Quan hÖ ®iÒu kiÖn (§iÒu kiÖn- KÕt qu¶) - VÕ 1: §iÒu kiÖn - VÕ 2: KÕt qu¶ c. Cã 5 vÕ c©u-> Quan hÖ t¨ng tiÕn (Ch¼ng nh÷ng ….mµ cßn) d. Cã 2 vÕ c©u -> Mèi quan hÖ t­¬ng ph¶n e. - C©u 1: 2 vÕ c©u -> Quan hÖ nèi tiÕp - C©u 2: 2 vÕ c©u -> Quan hÖ nguyªn nh©n Bài tập 2:

Bài tập 2/125- 125

a. Biển luôn thay đổi màu tuỳ theo sắc mây trời. Trời xanh thẳm, biển cũng xanh thẳm như dâng cao lên, chắc nịch. Trời rải mây trắng nhạt, biển mơ màng dịu hơi sương. Trời âm u mây mưa, biển xám xịch, nặng nề. Trời ầm ầm dông gió, biển đục ngầu, giận dữ…

(Theo Vũ Tú Nam, Biển đẹp)

- 4 c©u , c¸c vÕ c©u cã quan hÖ ®iÒu kiÖn - kÕt qu¶ ->Dùa vµo v¨n c¶nh ®Ó x¸c ®Þnh - Cã thÓ thªm cÆp quan hÖ tõ “ NÕu…. th×…” Bài tập 2:

Bài tập 2/124-125

b. Vào mùa sương ngày ở Hạ Long như ngắn lại. Buổi sớm, mặt trời lên// ngang cột buồm, sương //tan trời mới quang. Buổi chiều, nắng// vừa nhạt, sương// đã buông nhanh xuống mặt biển. ( Thi Sảnh )

- 2 câu -> Quan hệ nguyên nhân- kết quả -Vế đầu : Nguyên nhân -Vế sau : kết quả -> Không thể tách các vế câu thành các câu đơn vì các vế câu có mối quan hệ chặt chẽ với nhau Bài tập 4:
Bµi tËp 4: - X¸c ®Þnh c©u ghÐp trong ®o¹n trÝch sau. - XÐt vÒ mÆt lËp luËn, cã thÓ t¸ch mçi vÕ cña nh÷ng c©u ghÐp Êy thµnh mét c©u ®¬n kh«ng? V× sao? - XÐt vÒ gi¸ trÞ biÓu hiÖn, nh÷ng c©u ghÐp nh­ vËy cã t¸c dông nh­ thÕ nµo trong viÖc miªu t¶ lêi lÏ cña nh©n vËt l·o H¹c? Luyện tập:
II. LUYỆN TẬP

Lão kể nhỏ nhẻ và dài dòng thật (1). Nhưng đại khái có thể rút vào hai việc (2). Việc thứ nhất: lão thì già, con lão đi vắng, vả lại nó cũng còn dại lắm, nếu không có người trông nom cho nó thì khó mà giữ được vườn đất để làm ăn ở làng này; tôi là người nhiều chữ nghĩa, nhiều lí luận, người ta kiêng nể, vậy lão muốn nhờ tôi cho lão gửi ba sào vườn của thằng con lão; lão viết văn tự nhựơng cho tôi để không ai còn tơ tưởng dòm ngó đến; khi nào con lão về thì nó sẽ nhận vườn làm, nhưng văn tự cứ để tên tôi cũng được, để thế để tôi trông coi cho nó (3)… Việc thứ hai: lão già yếu lắm rồi, không biết sống chết lúc nào, con không có nhà, lỡ chết không biết ai đứng ra lo cho được; để phiền cho hàng xóm thì chết không nhắm mắt; lão còn hăm nhăm đồng bạc với năm đồng bạc vừa bán chó là ba mươi đồng bạc, muốn gửi tôi, để lỡ có chết thì tôi đem ra, nói với hàng xóm giúp, gọi là của lão có tí chút, còn bao nhiêu đành nhờ hàng xóm cả (4)…

Luyện tập:
II. LUYỆN TẬP

Câu số (3) và câu số (4) là câu ghép.

- Xét về mặt lập luận: mỗi câu gồm nhiều vế, tập trung trình bày một việc lão Hạc nhờ ông giáo:

Việc thứ nhất: lão Hạc gửi mảnh vườn nhờ ông giáo trông coi cho con lão.

Việc thứ hai: lão Hạc gửi tiền nhờ ông giáo lo ma chay nếu chẳng may lão chết.

-> Nếu tách mỗi vế câu trong từng câu ghép thành một câu đơn thì không đảm bảo được tính mạch lạc của lập luận.

- Xét về giá trị biểu hiện: tác giả cố ý viết câu dài là để tái hiện cách kể lể “dài dòng” của lão Hạc -> phù hợp với cách nói năng chậm rãi, dài dòng của người già, phù hợp với tính cách lão Hạc.

Bài tập 5:
Bài tập 5: Quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu của câu ghép thứ 2 là quan hệ gì? Có thể tách mỗi vế câu thành một câu đơn được không. - Câu 2: Nếu con chưa đi, cụ Nghị chưa giao tiền cho,/u chưa có tiền nộp sưu/ thì không khéo thầy con sẽ chết ở đình, chứ không sống được. ( Tắt Đèn- Ngô Tất Tố ) - Quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu: Quan hệ điều kiện -> Không thể tách mỗi vế câu thành một câu đơn được => Vế 1, 2: Nêu điều kiện cho sự việc ở vế 3 Bài tập 5:
-> Có 4 vế câu => - Vế1,2: Quan hệ nối tiếp => Diễn tả thái độ nài nỉ của chị Dậu - Vế 3: Quan hệ điều kiện với sự việc nêu ở vế 4 * Câu1: Thôi, u van con, u lạy con, con có thương thầy thương u, thì con đi ngay bây giờ cho u. * Câu 3: Thôi, u van con, u lạy con, con có thương thầy thương u, thì con đi ngay bây giờ cho u Nếu tách mỗi vế câu thành một câu đơn thì nhịp điệu của câu văn sẽ không thể diễn tả thái độ nài nỉ của chị Dậu -> Không thể tách được. Hệ thống kiến thức về câu ghép:
C¸c c¸ch nèi c¸c vÕ c©u ghÐp Dïng tõ cã t¸c dông nèi Kh«ng dïng tõ nèi (Dïng dÊu c©u) Hệ thống kiến thức về câu ghép II. LUYỆN TẬP Hệ thống kiến thức về ý nghĩa các vế trong câu ghép:
C¸c quan hÖ th­êng gÆp gi÷a c¸c vÕ c©u ghÐp Hệ thống kiến thức về ý nghĩa các vế trong câu ghép Cách nhận biết quan hệ giữa các vế câu :
Cách nhận biết quan hệ giữa các vế câu Hệ thống kiến thức về câu:
Hệ thống kiến thức về câu (Xét về cấu tạo ngữ pháp) Câu (Xét về cấu tạo ngữ pháp) III. HƯỚNG DẪN HỌC BÀI
Hướng dẫn học bài:
* Hướng dẫn học bài - Nắm nội dung bài học - Làm lại các bài tập vào vở bài tập - Tìm hiểu bài dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm. - Viết đoạn văn ngắn (5 câu) bày tỏ thái độ của em sau khi học văn bản “ Ôn dịch, thuốc lá” (có sử dụng ít 1 câu ghép) Kết thúc: