BÀI 4. YẾU TỐ KÌ ẢO TRONG TRUYỆN KỂ. 1. HẢI KHẨU LINH TỪ (ĐỀN THIÊNG CỬA BỂ) (ĐOÀN THỊ ĐIỂM)
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
BÀI 4. YẾU TỐ KÌ ẢO TRONG TRUYỆN KỂ
HẢI KHẨU LINH TỪ
Văn bản 1:
Ảnh
Khởi động
Khởi động
Ảnh
- Khởi động:
Hình vẽ
Trong khi đọc các TP văn học, đã có lúc nào em tưởng tượng, ước mơ về một thế giới hoặc về những điều thần kì xuất hiện trong cuộc sống của mình hay chưa? Nếu có, hãy chia sẻ cảm xúc và suy nghĩ của em về điều đó?
I. Tri thức ngữ văn
Tri thức ngữ văn
Ảnh
I. Tri thức ngữ văn
- Nhiệm vụ
Ảnh
Hình vẽ
- Nhiệm vụ:
Trình bày hiểu biết của anh chị về thể loại truyền kì? Yếu tố kì ảo trong truyện kì ảo thể hiện ở những yếu tố nào? Ngôn ngữ trong truyện truyền kì có đặc điểm gì?
1. Truyện truyền kì
1. Truyện truyền kì
Hình vẽ
Thể loại: văn xuôi tự sự. Nguồn gốc: Trung Quốc. Tiếp nhận và phát triển: các nước thuộc khu vực chịu ảnh hưởng văn hoá Hán.
Ảnh
+ Thuật ngữ truyền kì
Ảnh
1. Truyện truyền kì
Hình vẽ
Hình vẽ
Xuất hiện vào cuối đời Đường.
Hình vẽ
Định danh một loại truyện mới.
Hình vẽ
Phát triển từ loại truyện chí quái, chí dị.
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
+ Truyện truyền kì
Ảnh
1. Truyện truyền kì
Hình vẽ
Hình vẽ
Thần thoại, truyền thuyết của văn học dân gian.
Hình vẽ
Tín ngưỡng văn hoá trong đời sống các dân tộc
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
2. Yếu tố kì ảo trong truyện truyền kì
Ảnh
Ảnh
Ảnh
2. Yếu tố kì ảo trong truyện truyền kì
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Ảnh
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Phụ thuộc vào tình tiếp, diễn biến của câu chuyện hoặc đối thoại giữa các nhân vật.
+ Những đặc điểm nổi bật của ngôn ngữ truyện truyền kì
Ảnh
2. Yếu tố kì ảo trong truyện truyền kì
Hình vẽ
Hình vẽ
Sử dụng lối nói so sánh - ẩn dụ Ưa hình thức biểu đạt cầu kì, khoa trương, phóng đại. Dùng nhiều điển cố. Ngôn từ hoa mĩ. Hình ảnh biểu trưng.
=> Tính văn chương, giá trị biểu cảm của tác phẩm được chú trọng.
+ Nhân vật kì ảo
Ảnh
2. Yếu tố kì ảo trong truyện truyền kì
Ảnh
+ Sự việc kì ảo
2. Yếu tố kì ảo trong truyện truyền kì
Ảnh
* tiếp
Ảnh
2. Yếu tố kì ảo trong truyện truyền kì
Ảnh
+ Thủ pháp nghệ thuật
Ảnh
Ảnh
2. Yếu tố kì ảo trong truyện truyền kì
Ảnh
+ Nhận xét
Ảnh
2. Yếu tố kì ảo trong truyện truyền kì
Ảnh
Ảnh
Hình vẽ
Truyện truyền kì chủ yếu hướng đến các nội dung xã hội - lịch sử. Do đó, yếu tố kì ảo được tác giả sử dụng như một phương thức nhằm lí giải một nội dung hiện thực nhất định, yếu tố kì ảo tham gia câu chuyện đã tạo nên sự lôi cuốn, sức hấp dẫn, sự li kì,... của tác phẩm. Trong truyện hiện đại, yếu tố kì ảo vẫn được các nhà văn tiếp tục khai thác, sử dụng theo nhiều cách thức khác nhau.
II. Tìm hiểu chung
Tìm hiểu chung
Ảnh
II. Tìm hiểu chung
- Nhiệm vụ
Ảnh
Hình vẽ
- Nhiệm vụ:
Trình bày đôi nét về tác giả Đoàn Thị Điểm? Những hiểu biết của bản thân về Truyền kì tân phả cùng đoạn trích Hải khẩu linh từ?
Ảnh
1. Tác giả
1. Tác giả
Biệt hiệu: Hồng Hà nữ sĩ. Quê quán: Vân Giang, Hưng Yên. Sinh ra trong một gia đình có truyền thống khoa bảng. Bà có công dạy học cho cung nữ ở phủ chúa Trịnh. Là người tài sắc, biết nghề làm thuốc, văn chương nổi tiếng đương thời.
Ảnh
Đoàn Thị Điểm (1705 - 1748)
+ Tác phẩm
- Tác phẩm còn lại của bà gồm:
Ảnh
Ảnh
Truyền kì tân phả và bản dịch (diễn âm)
Chinh phụ ngâm khúc (Nguyên tác Hán văn của Đặng Trần Côn)
2. Tác phẩm
Ảnh
Hình vẽ
2. Tác phẩm
Tên khác: Tục Truyền kì lục. Tên truyện thấy rõ ý của tác giả là muốn tiếp nối Truyền kì mạn lục của Nguyễn Dữ.
Ảnh
III. Tìm hiểu chi tiết
Tìm hiểu chi tiết
Ảnh
III. Tìm hiểu chi tiết
1. Tìm hiểu về đề tài và cốt truyện
Ảnh
Hình vẽ
1. Tìm hiểu về đề tài và cốt truyện
Trình bày đề tài và cốt truyện được thể hiện trong văn bản "Hải khẩu linh từ"?
+ Đề tài
1. Tìm hiểu về đề tài và cốt truyện
Ảnh
Hình vẽ
Quá trình thống nhất giang sơn của các triều đại phong kiến. Sự kiện lịch sử: đời trần và đời lê.
Hình vẽ
+ Cốt truyện
1. Tìm hiểu về đề tài và cốt truyện
Ảnh
Hình vẽ
Các biến cố, sự kiện, hành động,... kì ảo liên kết với nhau thành chuỗi, tạo nên cốt truyện có tính chất li kì, huyền hoặc, cốt truyện của truyện truyền kì Hải khẩu linh từ gắn với các yếu tố văn hoá, tín ngưỡng về đền thờ bà Nguyễn Thị Bích Châu.
Hình vẽ
2. Phân tích nhân vật Bích Châu
2. Phân tích nhân vật Bích Châu
Ảnh
Hình vẽ
Anh chị có nhận xét về nhân vật Bích Châu thông qua lời can gián, suy nghĩ và hành động của nàng?
a. Lai lịch
Ảnh
Ảnh
a. Lai lịch
Hình vẽ
Nguyễn Cơ: cung phi triều Trần con gái nhà quan. Có tiểu tự là Bích Châu. Dung mạo: tươi tắn. Tính tình: đứng đắn. Thông hiểu âm lịch.
Hình vẽ
Là vị phi được Vua hết mực yêu quý và đặt tên Phù Dung Nguyễn Cơ
b. Luận điểm
b. Luận điểm
Hình vẽ
Ở Bích Châu hiện lên là một người phụ nữ với đầy đủ phẩm chất đáng ca ngợi.
Hình vẽ
Hình vẽ
Ảnh
+ Khi vua muốn dấy binh
Ảnh
- Khi vua muốn dấy binh:
Hình vẽ
Ảnh
Hình vẽ
Thảo phạt Chiêm Thành đang quấy phá bờ cõi
Bích Châu dâng biểu can gián, khuyên Vua nên rộng lượng, dừng việc binh đao
Hình vẽ
Hình vẽ
+ Khi giao thần buộc nhà vua phải cống nạp phi tần
Ảnh
- Khi giao thần buộc nhà vua phải cống nạp phi tần
Hình vẽ
Trong tình thế cấp bách, đúng vào lúc đất nước gặp nạn.
Nhà vua không chuẩn thuận
Hình vẽ
Bích Châu không "tham luyến phồn hoa"; chẳng "tiếc thân bồ liễu";
Hình vẽ
Không cần so đo tính toán mà quyết gieo mình xuống biển, tự nộp thân mình cho Giao thần.
Hình vẽ
Giải gỡ mối nguy trước mắt của quan quân.
Ảnh
Ảnh
+ Nhận xét
Hình vẽ
Nàng là người quyết liệt, một lòng vì nghĩa vong thân, vì an nguy của đất nước mà sẵn sàng hi sinh thân mình.
Ảnh
Ảnh
Ảnh
+ Suy nghĩ
Ảnh
- Suy nghĩ:
" Nghĩa là vua tôi, ơn là vợ chồng đã không lấy lòng trung can gián nổi để giữ nền bình trị, lại không nhéo lấy lời ngay để ngăn lòng hiếu chiến thật là sống thừa trong cõi trời đất vậy".
+ Hiển linh giúp vua thắng trận và việc được lập đền thờ
- Hiển linh giúp vua thắng trận và việc được lập đền thờ
Hình vẽ
Nàng Bích Châu hiển linh trong hai sự kiện "vãng - hoàn" của vua Lê Thánh Tông.
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Nàng giải bày mối oan khuất với vua Lê được nhận "ơn tái tạo".
Hình vẽ
Bày tỏ sự "không được yên lòng về chỗ vua tôi, chồng vợ" vì ý kết của bài thơ nhà vua ngự đề trên miếu thờ.
Ảnh
Ảnh
Ảnh
Ảnh
+ Ý thơ ngự đề
Ảnh
- Ý thơ ngự đề
Hình vẽ
Việc ca tụng công tích của nàng Bích Châu.
Hình vẽ
Ghi nhận khí tiết, phẩm giá của nàng.
Ảnh
+ Lập đền thờ
- Lập đền thờ
Hình vẽ
Nàng Bích Châu trung trinh đã hoá thân thành biểu tượng bất tử trong lòng nhân dân. Nhà vua "về đến kinh đô, nhà vua hạ chiếu cho lập đền thờ phu nhân ... Mãi đến đời nay khói hương vẫn còn nghi ngút, rất là linh ứng..."
Ảnh
+ Nhận xét
Hình vẽ
Đoàn Thị Điểm đã xây dựng một hình mẫu người phụ nữ hết sức đặc biệt, thể hiện cụ thể sinh động, sắc nét qua hình tượng nhân vật Bích Châu với những đức tính, phẩm chất sáng ngời: trung trinh, kiên định, có trí tuệ sắc sảo và tinh thần trượng nghĩa; có lòng nhân từ khoan hậu và đức hi sinh.
Ảnh
Ảnh
3. Yếu tố lịch sử và yếu tố kì ảo trong văn bản
Ảnh
3. Yếu tố lịch sử và yếu tố kì ảo trong văn bản
Hình vẽ
Sự đan xen yếu tố lịch sử và yếu tố kì ảo trong câu chuyện đã góp phần thế nào trong việc thể hiện thông điệp của tác phẩm? Trong số các chi tiết, sự việc kì ảo trong Đền thiêng cửa bể, theo bạn, chi tiết hoặc sự việc nào hấp dẫn hơn cả? Vì sao?
+ Nội dung tư tưởng - chủ đề của văn bản Đền thiêng cửa bể
- Nội dung tư tưởng - chủ đề của VB Đền thiêng cửa bể
Hình vẽ
Câu chuyện về nàng Bích Châu
Ảnh
Hình vẽ
Hình vẽ
Gắn với truyền tụng về các sự kiện lịch sử diễn ra ở đời Trần và đời Lê.
Hình vẽ
Gián tiếp đề cập quá trình thống nhất giang sơn của các triều đại phong kiến.
Hình vẽ
Hình vẽ
Ca ngợi tấm gương trung trinh, tiết nghĩa của người phụ nữ tài sắc vẹn toàn một lòng vì non sông, đất nước.
+ Tác dụng của việc đan xen yếu tố lịch sử và yếu tố kì ảo
Ảnh
- Tác dụng của việc đan xen yếu tố lịch sử và yếu tố kì ảo
Hình vẽ
Sự đan xen yếu tố lịch sử và yếu tố huyền thoại trong câu chuyện được tác giả “tổ chức” ở nhiều lớp, nhiều tầng bậc và khía cạnh: cốt lõi là các sự thật lịch sử; gắn liền với các chi tiết, nhân vật, sự kiện kì ảo xuất hiện từ đầu đến cuối thiên truyện. Sự đan xen yếu tố lịch sử và yếu tố huyền thoại trong truyện có vai trò ý nghĩa vô cùng đặc biệt giúp cho nội dung tư tưởng của tác phẩm được thể hiện một cách trọn vẹn và hấp dấp, lôi cuốn.
* tiếp
Ảnh
- Tác dụng của việc đan xen yếu tố lịch sử và yếu tố kì ảo
Hình vẽ
Không gian: có sự hòa trộn giữa cõi tiên, trần tục, cõi âm…. Thời gian: thống nhất về thời gian thực và mộng, biến động xoay vần và tĩnh tại bất biến…. Giấc mộng: sử dụng mô típ giấc mộng.
=> Đây là thủ pháp quan trọng của truyện truyền kì tạo một không gian nghệ thuật có tính phức hợp.
+ Bảng biểu số 1
Ảnh
- Bảng biểu số 1:
Ảnh
* tiếp
Ảnh
- Bảng biểu số 1:
Ảnh
* tiếp
- Bảng biểu số 1:
Ảnh
+ Chi tiết kì ảo hấp dẫn hơn cả trong Đền thiêng cửa bể
- Chi tiết kì ảo hấp dẫn hơn cả trong Đền thiêng cửa bể
Hình vẽ
Bích Châu hiển linh giáng trần sau khi u hồn đã được tế độ, nàng "trò chuyện" với vua Lê Thánh Tông và "thắc mắc" về hai câu kết bài thơ mà vua ngự để ở ngôi miếu thờ.
Hình vẽ
Dù là thần tiên cũng vẫn tưởng nghĩ đến ân nghĩa vua tôi, chồng vợ.
Hình vẽ
Bích Châu là bậc "anh kiệt trong ệtám nữ lưu", đang được ngợi ca, truyền tụng.
Ảnh
Ảnh
4. Yếu tố ngôn ngữ trong văn bản
Ảnh
4. Yếu tố ngôn ngữ trong văn bản
Hình vẽ
Nêu nhận xét về nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ đối thoại trong văn bản?
Ảnh
+ Lời kể
4. Yếu tố ngôn ngữ trong văn bản
Ảnh
Hình vẽ
Lời kể ở ngôi thứ ba, điểm nhìn từ bên ngoài, có sự đan xen tản văn với biền văn và vận văn, sử dụng lối nói so sánh - ẩn dụ, ưa hình thức biểu đạt cầu kì, khoa trương, phóng đại; chuộng ngôn từ hoa mĩ dùng nhiều điển cố, hình ảnh biểu trưng...
Hình vẽ
+ Lời đối thoại
4. Yếu tố ngôn ngữ trong văn bản
Hình vẽ
Ngôn ngữ đối thoại trong Đền thiêng cửa bể, tác giả SD tới trên 30 lời thoại, các nhân vật chính đều có lời thoại trực tiếp, có cả lời thoại của các nhân vật thuộc hai thế giới hữu hình và vô hình... lời thoại được TG SD khá nhuần nhuyễn, tự nhiên tươnng thích với nội dung và diễn biến câu chuyện...
Hình vẽ
=> Tính văn chương, giá trị biểu cảm của tác phẩm đơcợc chú trọng qua ngôn ngữ. Điều này góp phần làm nên sự hấp dẫn của câu chuyện trong việc thể hiện chủ đề - tư tưởng của TP.
IV. Tổng kết
Tổng kết
Ảnh
IV. Tổng kết
- Nhiệm vụ
Ảnh
Hình vẽ
- Nhiệm vụ:
Nhận xét những đặc sắc về nghệ thuật và nội dung của văn bản "Hải khẩu linh từ".
1. Nội dung
Ảnh
Hình vẽ
1. Nội dung
Thể hiện quá trình thống nhất giang sơn của các triều đại phong kiến. Đồng thời là lời ngợi ca về giá trị, phẩm chất tốt đẹp của người con gái tiết hạnh hi sinh vì nghĩa lớn.
2. Nghệ thuật
Ảnh
Hình vẽ
2. Nghệ thuật
Sử dụng kết hợp các yếu tố kì ảo và lịch sử đan xen làm tăng thêm tính biểu đạt của câu chuyện. Sử dụng nhiều đoạn đối thoại, lời kể từ đó tăng thêm tính hấp dẫn của câu chuyện. Góp phần tích cực trong thể hiện chủ đề tư tưởng của tác phẩm.
Luyện tập vận dụng
Nhiệm vụ (Luyện tập vận dụng)
Ảnh
Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nêu cảm nhận của bạn về hình tượng nhân vật Bích Châu trong tác phẩm.
Tổng kết
Tổng kết
Ảnh
Tổng kết:
Ôn lại kiến thức vừa học. Hoàn thành bài tập phần Vận dụng Chuẩn bị bài sau: "Bài 4. Yếu tố kì ảo trong truyện kể. 2. Muối của rừng (Nguyễn Huy Thiệp)".
Cảm ơn
Ảnh