BÀI 7. XU HƯỚNG BIẾN ĐỔI TÍNH CHẤT CỦA ĐƠN CHẤT VÀ BIẾN ĐỔI THÀNH PHẦN VÀ TÍNH CHẤT CỦA HỢP CHẤT TRONG MỘT CHU KÌ VÀ TRONG MỘT NHÓM
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
Ảnh
HÓA HỌC 10
BÀI 7. XU HƯỚNG BIẾN ĐỔI TÍNH CHẤT CỦA ĐƠN CHẤT VÀ BIẾN ĐỔI THÀNH PHẦN VÀ TÍNH CHẤT CỦA HỢP CHẤT TRONG MỘT CHU KÌ VÀ TRONG MỘT NHÓM
Mở đầu
Mở đầu
Ảnh
Một hạt nhân có điện tích là +Z sẽ hút electron bằng một lực với độ lớn latex(F = aZ/(r^2)), trong đó: r là khoảng cách từ hạt nhân tới electron, a là một hằng số. Hãy cho biết: a) Điện tích hạt nhân càng lớn thì lực hút electron càng mạnh hay càng yếu? b) Khoảng cách giữa electron và hạt nhân càng lớn thì electron bị hạt nhân hút càng mạnh hay càng yếu?
- Mở đầu:
I. Xu hướng biến đổi bán kính nguyên tử
1. Trong một chu kì
I. Xu hướng biến đổi bán kính nguyên tử
1. Trong một chu kì
Hình vẽ
Ảnh
1. Các nguyên tố chu kì 2 có bao nhiêu lớp electron? Vẽ mô hình nguyên tử theo Rutherford - Bohr của Li và F để giải thích về sự khác biệt bán kính nguyên tử.
Ảnh
- Kết luận
- Kết luận:
Hình vẽ
Quy luật chung đối với các nguyên tố nhóm A: trong một chu kì, theo chiều tăng dần điện tích hạt nhân, bán kính các nguyên tử có xu hướng giảm dần.
Ảnh
- Ví dụ
Ảnh
Trong chu kì 2, bán kính nguyên tử của các nguyên tố giảm dần theo thứ tự: Li, Be, B, C, N, O, F.
- Ví dụ:
- Lưu ý
Ảnh
Hình vẽ
- Lưu ý:
Bán kính nguyên tử là khoảng cách từ hạt nhân đến electron ở lớp vỏ ngoài cùng.
2. Trong một nhóm A
2. Trong một nhóm A
Hình vẽ
Ảnh
Quy luật: Trong một nhóm, theo chiều tăng điện tích hạt nhân, bán kính nguyên tử có xu hướng tăng dần.
- Luyện tập
- Luyện tập:
Ảnh
1. Quan sát Hình 7.2, cho biết quy luật biến đổi bán kính nguyên tử của các nguyên tố ở chu ki 3, 4, 5 theo chiều răng dần điện tích hạt nhân.
+) tiếp (- Luyện tập)
Ảnh
Hình vẽ
2. Hãy giải thích vì sao nguyên tử He là nguyên tử có kích thước nhỏ nhất trong bảng tuần hoàn mà không phải là nguyên tử H.
II. Xu hướng biến đổi độ âm điện, tính kim loại và tính phi kim
1. Độ âm điện
II. Xu hướng biến đổi độ âm điện, tính kim loại và tính phi kim
1. Độ âm điện
Hình vẽ
Ảnh
2. Dựa vào hình 7.5, hãy nhận xét quy luật chung về sự biến đổi độ âm điện của các nguyên tử nguyên tố nhóm A trong một chu kì, trong một nhóm.
- Hình 7.5. Giá trị độ âm điện của một số nguyên tố nhóm A
Ảnh
+) tiếp (- Thảo luận)
Hình vẽ
Ảnh
Ảnh
3. Cặp electron liên kết của phân tử latex(H_2) có bị lệch về nguyên tử nào không? Vì sao? 4. Cặp electron liên kết bị lệch nhiều hơn trong phân tử latex(NH_3) hay trong phân tử latex(H_2O)? Vì sao?
- Kết luận
- Kết luận:
+) Độ âm điện (latex(chi) - đọc là khí) là đại lượng đặc trưng cho khả năng hút electron liên kết của nguyên tử.
Ảnh
Lưu ý: Electron hóa trị đã tham gia hình thành liên kết hóa học thì gọi là electron liên kết.
+) Độ âm điện sử dụng rộng rãi là độ âm điện theo Pauling. Nguyên tử có độ âm điện lớn nhất là fluorine, latex(chi(F) = 3,98).
+) tiếp (- Kết luận)
Ảnh
+) Quy luật chung đối với các nguyên tố nhóm A:
Trong một chu kì, theo chiều tăng dần điện tích hạt nhân, độ âm điện của các nguyên tử nguyên tố có xu hướng tăng dần. Trong một nhóm, theo chiều tăng dần điện tích hạt nhân, độ âm điện cảu các nguyên tử nguyên tố có xu hướng giảm dần.
+) Độ âm điện phụ thuộc đồng thời vào hai yếu tố: điện tích hạt nhân và bán kính nguyên tử.
- Lưu ý
Ảnh
Hình vẽ
- Lưu ý:
Quy luật biến đổi độ âm điện:
Ảnh
Quy luật biến đổi này có một số ngoại lệ, như ở nhóm II (Ba, Ra), chu kì 6 (Pb và Bi).
- Luyện tập
Ảnh
- Luyện tập:
Hình vẽ
3. Không dùng bảng độ âm điện, hãy so sánh độ âm điên của nguyên tố X có Z = 14 và nguyên tố Y có Z = 16. Giải thích.
2. Tính kim loại và tính phi kim
2. Trong một nhóm A
+) Tính kim loại đặc trưng bởi khả năng nhường electron của nguyên tử. Tính phi kim đặc trưng bởi khả năng nhận electron của nguyên tử. +) Quy luật chung đối với các nguyên tố nhóm A:
Trong một chu kì, teo chiều tăng điện tích hạt nhân, tính kim loại của các nguyên tố có xu hướng giảm dần, tính phi kim của các nguyên tố có xu hướng tăng dần. Trong một nhóm, theo chiều tăng điện tích hạt nhân, tính kim loại của các nguyên tố có xu hướng tăng dần, tính phi kim của các nguyên tố có xu hướng giảm dần.
- Lưu ý
Ảnh
Hình vẽ
- Lưu ý:
Quy luật biến đổi tính kim loại, tính phi kim:
Tính kim loại và tính phi kim luôn biến đổi ngược chiều nhau.
Ảnh
- Luyện tập
Ảnh
- Luyện tập:
Hình vẽ
4. Giải thích nguyên nhân của quy luật biến đổi tính phi kim trong một chu kì, trong một nhóm. 5. Sắp xếp các nguyên tố sau theo chiều tăng dần tính phi kim: O, S, F. Giải thích.
III. Xu hướng biến đổi thành phần và tính acid, tính base của các oxide và các hydroxide theo chu kì
1. Thành phần và tính acid, tính base của các oxide cao nhất trong một chu kì
III. Xu hướng biến đổi thành phần và tính acid, tính base của các oxide và các hydroxide theo chu kì
1. Thành phần và tính acid, tính base của các oxide cao nhất trong một chu kì
Hình vẽ
Ảnh
5. Viết công thức oxide cao nhất của các nguyên tố chu kì 2 từ Li đến N.
Ảnh
- Kết luận
- Kết luận:
Oxide cao nhất của một nguyên tố là oxide mà trong đó, hóa trị của nguyên tố đó là cao nhất. Các nguyên tố thuộc các nhóm từ IA đến VIIA (trừ fluorine) có hóa trị cao nhất đúng bằng số tự tự của nhóm. Công thức oxide cao nhất và hóa trị của các nguyên tố nhóm A chu kì 3:
Ảnh
+) tiếp (- Kết luận)
Hình vẽ
+) Xu hướng biến đổi thành phần các oxide cao nhất: Trong một chu kì, theo chiều tăng điện tích hạt nhân, tỉ số giữa số nguyên tử oxygen với số nguyên tử nguyên tố còn lại trong các oxide cao nhất có xu hướng tăng dần.
Ảnh
+) tiếp (- Kết luận)
Hình vẽ
+) Xu hướng biến đổi tính acid, tính base của oxide cao nhất: Trong một chu kì, theo chiều tăng điện tích hạt nhân, tính acid của oxide cao nhất có xu hớng tăng dần, tính base của chúng có xu hướng giảm dần.
Ảnh
- Hình 7.6. Xu hướng biến đổi tính acid, tính base của một số oxide
Ảnh
- Ví dụ
- Ví dụ:
Ảnh
+) Ví dụ 1: Li nhóm IA, CI ở nhóm VIIA vật hóa trị cao nhất của Li và Cl tương ứng là I và VII. +) Ví dụ 2: Trong dãy oxide cao nhất của các nguyên tố chu kì 3: latex(Na_2O) có tính base mạnh nhất; latex(Cl_2O_7) có tính acid mạnh nhất và latex(Al_2O_3) vừa có tính acid, vừa có tính base.
latex(Al_2O_3 +2NaOH + 3H_2O -> 2Na[Al(OH)_4]) latex(Al_2O_3 + 6HCl -> 2AlCl_3 + 3H_2O)
- Lưu ý
Ảnh
Hình vẽ
- Lưu ý:
+) Quy luật về sự biến đổi chung của tính acid và tính base của oxide cao nhất ngược chiều nhau trong mỗi chu kì và mỗi nhóm. +) latex(Al_2O_3) có tính lưỡng tính: tác dụng được cả với dung dịch acid và dung dịch base.
- Vận dụng
Ảnh
- Vận dụng:
Em hãy giải thích vì sao không dùng chậu ngôm để đựng nước vôi tôi.
2. Thành phần và tính acid, tính base của các hydroxide trong một chu kì
Hình vẽ
Ảnh
Ảnh
6. latex(Al(OH)_3) thể hiện tính acid, tính base trong phản ứng nào ở vị trí trên?
2. Thành phần và tính acid, tính base của các hydroxide trong một chu kì
- Kết luận
- Kết luận:
Xu hướng biến đổi tính acid, tính base của hydroxide: Trong một chu kì, theo chiều tăng dần điện tích hạt nhân, tính acid của cacshydroxide có xu hướng tăng dần, tính base của chúng có xu hướng giảm dần.
Ảnh
- Ví dụ
- Ví dụ:
Ảnh
+) NaOH là một base mạnh latex(2NaOH + CO_2 -> Na_2CO_3 + H_2O) +) latex(Al(OH)_3) vừa có tính acid, vừa có tính base, có thể phản ứng với cả base và acid. latex(Al(OH)_3 + NaOH -> Na[Al(OH)_4]) latex(Al(OH)_3 + 3HCl -> AlCl_3 + 3H_2O). +) latex(H_2SiO_3) là aicd rất yếu, latex(H_3PO_4) là aicd trung bình, latex(H_SO_4) là acid mạnh, latex(HClO_4) là acid rất mạnh. latex(H_3PO_4 + 3NaOH -> Na_3PO_4 + 3H_2O)
- Lưu ý
Ảnh
Hình vẽ
- Lưu ý:
Acid chứa oxygen có thể được coi là một dạng của hydroxide (không bền) bị mất nước. Ví dụ: latex(Si(OH)_4 -> H_2SiO_3 + H_2O)
- Luyện tập
Ảnh
- Luyện tập:
Hình vẽ
6. Xác định nguyên tố có tính kim loại mạnh nhất, nguyên tố có tính phi kim mạnh nhất. Giải thích. 7. Viết công thức các hydroxide (nếu có) của những nguyên tố chu kì 2. So sánh tính acid, tính base của chúng.
Bài tập
Bài 1 (- Bài tập)
Bài tập kéo thả chữ
Bài 1: Hoàn thành chỗ trống trong các câu sau: - a) Trong một chu kì, theo chiều ||tăng|| điện tích hạt nhân, độ âm điện của các nguyên tố có xu hướng tăng dần, tính base của các hydroxide của các nguyên tố có xu hướng ||giảm ||dần. b) Nhóm ||kim loại kiềm (kim loại điển hình)|| là nhóm chứa các nguyên tố đứng đầu mỗi chu kì trong bảng tuần hoàn. Trong nhóm này, nguyên tử nguyên tố ||Francium (Fr)|| có bán kính lớn nhất. Số lượng các nguyên tố là kim loại của nhóm này là ||6||
Bài 2 (- Bài tập)
Ảnh
Hình vẽ
Bài 2: Những đặc trưng nào sau đây thuộc về kim loại nhóm A, những đặc trưng nào thuộc về phi kim? a) Dễ nhường electron b) Dễ nhận electron. c) Oxide cao nhất có tính base d) Oxide cao nhất có tính chất acid.
- Dặn dò
- Dặn dò
Ảnh
DẶN DÒ
Ôn lại bài vừa học. Làm bài tập 3, 4 trong SGK và SBT. Chuẩn bị bài sau:"Bài 8. Định luật tuần hoàn và ý nghĩa của bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học".
- Cảm ơn
Ảnh