BÀI 9: VĂN MINH HY LẠP - LA MÃ CỔ ĐẠI
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
LỊCH SỬ 10
BÀI 9: VĂN MINH HY LẠP - LA MÃ CỔ ĐẠI
Ảnh
Mục tiêu bài học
Học xong bài học này, em sẽ
Ảnh
Học xong bài học này, em sẽ:
Biết cách sưu tầm và sử dụng tư liệu lịch sử để tìm hiểu về các nền văn minh phương Tây thời kì - trung đại. Phân tích được cơ sở hình thành văn minh Hy Lạp - La Mã; nêu được ý nghĩa của những thành tựu cơ bản của văn minh Hy Lạp - La Mã.
Khỏi động
- Khỏi động (Khỏi động)
Ảnh
Ảnh
Hy Lạp và La Mã là hai nền văn minh cổ ở khu vực Địa Trung Hải. Văn minh Hy Lạp hình thành từ thiên niên kỉ I TCN, đạt đến đỉnh cao ở thế kỉ V TCN, trong đó từ thế kỉ II TCN, người La Mã đã tiếp nhận văn minh Hy Lạp và phát triển thành một dòng chảy văn minh liên tục với những thành tựu cao hơn. Nền văn minh Hy Lạp - La Mã hình thành trên cơ sở nào và những thành tựu của nó có ý nghĩa lịch sử gì? Cùng tìm hiểu qua bài học này nhé!
Ảnh
- Một số hình ảnh tham khảo
Ảnh
Ảnh
Hình 9.1. Tượng thần Dớt (tranh mô phỏng)
Hình 9.2. Di chỉ đền thờ thần Dớt ở Ô-lim-pi-a
- Một số hình ảnh tham khảo:
I. Cơ sở hình thành
1. Điều kiện tự nhiên
Ảnh
1. Điều kiện tự nhiên
- Đọc thông tin trong SGK, quan sát hình:
+ tiếp
Ảnh
Ảnh
Điều kiện tự nhiên của vùng đất Hy Lạp và La Mã ảnh hưởng như thế nào đến sự phát triển của nền văn minh?
- Kết luận
Ảnh
- Kết luận
Bị chia cắt thành nhiều vùng đồng bằng nhỏ hẹp, đất đai canh tác ít và không màu mỡ. Có nhiều vũng, vịnh, thuận lợi cho xây dựng các hải cảng.
+ Địa hình Hy Lạp cổ đại:
+ Địa hình La Mã cổ đại:
Nhiều đồng bằng rộng lớn, xung quanh được biển bao bọc, phía Nam có nhiều vịnh, cảng thuận tiện cho tàu bè ra vào trú đậu. Tài nguyên khoáng sản phong phú, thúc đẩy nghề luyện kim sớm phát triển.
2. Dân cư
2. Dân cư
Ảnh
Hình vẽ
Ảnh
Nêu đặc điểm dân cư của Hy Lạp và La Mã thời cổ đại.
- Kết luận
Ảnh
- Kết luận
Gồm 4 tộc người chính: Ê-ô-li-an, A-kê-an, I-ô-ni-an, Đô-ri-an và phân bố ở các vùng khác nhau. Có chung ngôn ngữ Hy Lạp cổ
+ Cư dân Hy Lạp:
+ Cư dân La Mã:
Bán đảo I-ta-li-a thời cổ đại có nhiều tộc người, những cư dân đó là: Li-gua, I-ta-li-ốt, La-tinh, Ê-tơ-ru-xcơ, Xen-tơ. Người La-tinh dựng nên thành La Mã bên bờ sông Ti-bơ và gọi là người La Mã.
3. Điều kiện kinh tế
3. Điều kiện kinh tế
- Đọc thông tin trong SGK, quan sát hình:
Ảnh
1. Kinh tế Hy Lạp và La Mã thời kì cổ đại có những điểm gì nổi bật? 2. Theo em, sự phát triển kinh tế sẽ tạo ra những cơ sở gì để phát triển văn minh Hy Lạp - La Mã?
Ảnh
Ảnh
- Kết luận
Ảnh
- Kết luận
Hy Lạp và La Mã sớm phát triển nghề đi biển và các ngành khai khoáng, luyện kim, đóng tàu. Các nghề thủ công phát triển -> sản phẩm đa dạng. Tiền tệ được lưu thông rộng rãi, các mặt hàng xuất khẩu vô cùng đa dạng, nô lệ là hàng hoá đặc biệt.
4. Tình hình chính trị - xã hội
4. Tình hình chính trị - xã hội
Ảnh
Vì sao nói chế độ chiếm hữu nô lệ ở Hy Lạp và La Mã cổ đại có tính chất điển hình trong lịch sử cổ đại?
Ảnh
- Kết luận
Ảnh
- Kết luận
Vào thời kì nhà nước sơ khai, cư dân cổ ở vùng đất Hy Lạp đã tạo dựng được nền văn minh cổ đầu tiên, gọi là Crét - Mi-xen. Từ thế kỉ VIII TCN, ở Hy Lạp đã hình thành quốc gia thành bang phát triển chế độ dân chủ chủ nô. Đến thế kỉ IV TCN, văn minh Hy Lạp được truyền bá rộng rãi sang phương Đông qua các cuộc chiến tranh. Đến năm 146 TCN, Hy Lạp bị sáp nhập vào đế quốc La Mã, không ngừng mở rộng lãnh thổ, phát triển thành để chế vào thế kỉ I TCN và tồn tại đến thế kỉ V.
+ Chính trị:
+ tiếp
Ảnh
Tồn tại nhiều giai cấp, tầng lớp, trong đó hai giai cấp đối kháng cơ bản là chủ nô và nô lệ.
+ Xã hội:
5. Sự kế thừa thành tựu văn minh phương Đông
5. Sự kế thừa thành tựu văn minh phương Đông
Ảnh
Hình vẽ
Ảnh
Văn minh Hy Lạp - La Mã đã tiếp thu những thành tựu gì từ văn minh phương Đông? Nêu ví dụ minh hoạ.
- Kết luận
Ảnh
- Kết luận
Địa hình mang tính “mở” => có điều kiện giao lưu, tiếp thu ảnh hưởng các nền văn minh phương Đông cổ đại và lan toả giá trị của mình đến nhiều vùng quanh Địa Trung Hải. Văn minh Hy Lạp - La Mã cổ đại đã tiếp thu nhiều thành tựu của văn minh phương Đông như chữ viết, văn học,...
II. Thành tựu văn minh tiêu biểu
1. Chữ viết (II. Thành tựu văn minh tiêu biểu)
Ảnh
Ảnh
1. Chữ viết
Ảnh
Ảnh
Thành tựu về chữ viết của nền văn minh Hy Lạp - La Mã là gì?
- Kết luận
Ảnh
- Kết luận
Người Hy Lạp cổ đại dựa trên chữ cái của người Phê-ni-xi để tạo nên hệ thống 24 chữ (khoảng cuối TK IV TCN). Về sau, người La Mã tiếp thu chữ cái Hy Lạp tạo thành chữ La-tinh, hoàn thiện thành hệ thống 26 mẫu tự La-tinh. Dùng chữ cái để tạo ra chữ số La Mã, còn được sử dụng cho đến ngày nay.
2. Văn học
2. Văn học
Ảnh
Hình vẽ
Ảnh
Theo em, các tác phẩm văn học của thời kì Hy Lạp - La Mã cổ đại phản ánh điều gì của đời sống xã hội?
- Kết luận
Ảnh
- Kết luận
Thần thoại là một kho tàng phong phú các câu chuyện về các vị thần, giải thích sự hình thành của vũ trụ, cuộc đấu tranh trong thế giới muôn loài. Các thần đều có gia phả, mang hình hài và có đời sống tình cảm như con người.
+ Thần thoại:
+ tiếp (- Kết luận)
Ảnh
Thơ ca và văn xuôi lấy kho tàng thần thoại làm chất liệu. Hai tập sử thi ra đời sớm nhất là I-li-át và Ô-đi-xê của Hô-me. Nhà văn Ê-dốp nổi tiếng về truyện ngụ ngôn.
+ Thơ ca và văn xuôi
+ Kịch: Kịch phát triển mạnh trên cả hai thể loại bi kịch (triết lí về số phận con người) và hài kịch (châm biếm, phê phán trong đời sống), thường biểu diễn tại các nhà hát ngoài trời.
3. Nghệ thuật
3. Nghệ thuật
Ảnh
Nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc của nền văn minh Hy Lạp - La Mã có những tác phẩm tiêu biểu nào? Theo em, những tác phẩm này thể hiện điều gì trong đó?
Ảnh
Ảnh
- Kết luận
Ảnh
- Kết luận
Hy Lạp: đền Pác-tê-nông, đền thờ thần Dớt, lăng mộ vua Mô-sô-lớt,… La Mã: đấu trường Cô-li-dê, đền Pan-tê-ông, Khải hoàn môn Công-xtan-ti-nút,...
+ Kiến trúc:
+ tiếp (- Kết luận)
Ảnh
Tác phẩm tiêu biểu: tượng thần Vệ nữ thành Mi-lô, tượng Lực sĩ ném đĩa, tượng Thần Dớt, các bức phù điều,… Thể hiện khát vọng vươn tới sự hoàn hảo trong vẻ đẹp hình thể của con người, đạt được tính chuẩn xác trong tạo hình.
+ Điêu khắc:
4. Khoa học, kĩ thuật
Ảnh
4. Khoa học, kĩ thuật
Ảnh
Những thành tựu về khoa học, kĩ thuật của người Hy Lạp và La Mã đã giải quyết những vấn đề cơ bản nào trong đời sống cư dân cổ đại? Cho ví dụ.
- Kết luận
Ảnh
- Kết luận
Toán học và Vật lí: Ta-lét, Pi-ta-go, Ơ-clít, Ác-si-mét,.. Y học: Hi-pô-crát được mệnh danh là “cha đẻ của y học phương Tây” đã đề ra phương pháp chữa bệnh bằng thuốc và giải phẫu.
+ Khoa học tự nhiên:
+ Thiên văn học (- Kết luận)
Ảnh
Từ thế kỉ III TCN, A-ri-xtác đã nêu lên thuyết Nhật tâm và Ê-ra-tô-xten tính được chu vi của Trái Đất với sai số rất nhỏ. Người Hy Lạp biết làm ra lịch, sau đó người La Mã kế thừa, phát triển thành bộ lịch Giu-li-an. Đến thời trung đại, bộ lịch này được hoàn chỉnh thành Công lịch (Tây lịch), sử dụng cho đến ngày nay.
+ Thiên văn học:
+ Sử học và kĩ thuật (- Kết luận)
Ảnh
Hy Lạp: Lịch sử cuộc chiến tranh Hy Lạp - Ba Tư (Hê-rô-đốt), Lịch sử cuộc chiến tranh Pê-lô-pô-nê-dơ (Tuy-xi-đít),… La Mã: Pô-li-bi-út, Ti-tut Li-vi-út,…
+ Sử học:
+ Kĩ thuật:
Người Hy Lạp và La Mã cổ đại có nhiều ứng dụng kĩ thuật vào thực tiễn cuộc sống như sử dụng đòn bẩy, máy bắn đá, máy bơm nước, chế tạo bê tông,..
5 Triết học
5. Triết học
Ảnh
Hình vẽ
Ảnh
Em hiểu như thế nào về triết học duy vật và triết học duy tâm?
- Kết luận
Ảnh
- Kết luận
Hy Lạp là “quê hương của triết học phương Tây” với nhiều quan điểm, học thuyết khác nhau, chủ yếu xoay quanh hai trường phái duy vật và duy tâm. Các triết gia duy vật đồng thời là những nhà khoa học: Ta-lét, Hê-ra-clit, Êm-pê-đô-clét,… Các triết gia Lê-cíp-pớt, Đê-mô-crít, Ê-pi-kiu-rớt đã hình thành thuyết Nguyên tử. Trường phái duy tâm với các đại diện tiêu biểu: Xô-crát, Pla-tôn, A-rít-xtốt,…
6. Tín ngưỡng tôn giáo
6. Tín ngưỡng tôn giáo
Ảnh
Hình vẽ
Ảnh
Tín ngưỡng, tôn giáo của người Hy Lạp và La Mã cổ đại có những ảnh hưởng gì tới đời sống xã hội của người phương Tây sau này?
- Kết luận
Ảnh
- Kết luận
Tín ngưỡng đa thần, thờ cúng các vị thần. Cơ đốc giáo ra đời ở Pa-le-xtin (TK I), một thuộc địa của La Mã. Đến thế kỉ IV, các hoàng đế La Mã công nhận Cơ đốc giáo là quốc giáo của đế quốc La Mã, đưa đời sống tín ngưỡng của người La Mã bước sang thời kì mới.
7. Thể thao
Ảnh
7. Thể thao
Ảnh
Thế vận hội của người Hy Lạp cổ được tổ chức như thế nào?
- Kết luận
Ảnh
- Kết luận
Từ thế kỉ VIII TCN, người Hy Lạp đã tổ chức các cuộc thi đấu thể thao bốn năm một lần tại Ô-lim-pi-a, gọi là Thế vận hội Ô-lim-pic nhằm tôn vinh các vị thần. Các môn thi đấu gồm: đấu vật, thi chạy, đua ngựa và đua xe ngựa,… người chiến thắng được vinh danh và nhận vòng nguyệt quế.
+ tiếp (- Kết luận)
Ảnh
Tạo dựng từ sức sáng tạo phi thường của cư dân Địa Trung Hải trên cơ sở tiếp biến những giá trị tiêu biểu của văn minh phương Đông. Có tính hiện thực cao, mang tính nhân bản, là cơ sở của văn hoá châu Âu về sau. Nhiều di sản của nền văn minh Hy Lạp - La Mã cổ đại vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay.
+ Ý nghĩa:
Luyện tập và vận dụng
1. Luyện tập
Ảnh
1. Luyện tập
Hình vẽ
1. Em hãy phân tích những cơ sở hình thành nền văn minh Hy Lạp - La Mã thời cổ đại. 2. Những thành tựu tiêu biểu về chữ viết, văn học, nghệ thuật của người Hy Lạp và La Mã cổ đại có ý nghĩa như thế nào?
2. Vận dụng
Ảnh
2. Vận dụng
1. Tại sao nói, văn minh Hy Lạp - La Mã cổ đại là cơ sở của nền văn hoá châu Âu hiện đại? 2. Đỉnh Ô-lim-pớt và vòng nguyệt quế thường tượng trưng cho điều gì? Tại sao các kì Thế vận hội Ô-lim-pic lại có tục rước đuốc từ ngọn núi Ô-lim-pớt?
Dặn dò
- Dặn dò
Ảnh
DẶN DÒ
Ôn lại bài vừa học. Làm bài tập trong SBT. Đọc " Âm vang di sản" rút ra ý nghĩa và bài học.
Chuẩn bị bài sau: "Bài 10: Văn minh Tây Âu thời Phục hưng".
- Cảm ơn
Ảnh