BÀI 4. TỰ SỰ TRONG TRUYỆN THƠ DÂN GIAN VÀ TRONG THƠ TRỮ TÌNH. LỜI TIỄN DẶN
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
Ảnh
BÀI 4. TỰ SỰ TRONG TRUYỆN THƠ DÂN GIAN VÀ TRONG THƠ TRỮ TÌNH
VĂN BẢN 1:
LỜI TIỄN DẶN
(Trích Tiễn dặn người yêu - truyện thơ dân tộc Thái)
Khởi động
Khởi động
Ảnh
- Khởi động:
Nhớ lại một tác phẩm có câu chuyện tình yêu thực sự ấn tượng với bạn. Theo bạn, điều gì khiến tình yêu trở thành đề tài bất tận cho văn học?
Hình thành kiến thức
I. Tìm hiểu chung
Ảnh
I. Tìm hiểu chung
NV1: Làm việc nhóm và hoàn thành phiếu học tập sau:
Ảnh
1. Tác phẩm Tiễn dặn người yêu
Ảnh
1. Tác phẩm Tiễn dặn người yêu
Tiễn dặn người yêu (Xống chụ xon xao) của dân tộc Thái là truyện thơ nổi tiếng trong kho tàng truyện thơ các dân tộc thiểu số. Dung lượng: 1846 câu thơ trong đó có khoảng gần 400 câu là lời chàng trai tiễn dặn cô gái. Nội dung: kể về chuyện tình éo le, đẫm nước mắt của đôi nam nữ dân tộc Thái.
2. Vị trí đoạn trích
Ảnh
2. Vị trí đoạn trích
* Đoạn trích gồm 2 đoạn được ghép thành từ hai lời tiễn dặn trong tác phẩm.
Lời 1: thể hiện tâm sự của chàng trai khi tiễn dặn cô gái về nhà chồng. Lời 2: bộc lộ niềm thương xót của anh khi chứng kiến cảnh cô gái bị nhà chồng đánh đập, hành hạ.
* Nhận xét
* Nhận xét:
Cả 2 lời đều tha thiết, cảm động, cho thấy tình yêu sắt son, bền chặt, mãi không nhạt phai giữa hai nhân vật chính.
Ảnh
* Nghệ thuật
Ảnh
* Nghệ thuật:
Kết hợp tự sự và trữ tình. Lối diễn đạt mộc mạc, gần gũi.
3. Bối cảnh và lời kể của câu chuyện
Ảnh
3. Bối cảnh và lời kể của câu chuyện
* Bối cảnh
Những trở ngại ngăn đôi trai gái yêu nhau kết thành vợ chồng. Trở ngại: chàng trai sau bao ngày đi xa, trở về xin cưới cô gái thì gặp đúng lúc cô phải bước chân về nhà chồng; chàng trai chứng kiến cảnh cô gái bị hành hạ nhưng chỉ biết nói lời an ủi, vì cô đã thuộc về nhà người ta và chàng không thể làm gì được.
* Lời kể
* Lời kể:
Lời kể trong đoạn trích là của chàng trai Chàng trai tự kể câu chuyện từ ngôi thứ nhất. Nhưng do lời kể được thể hiện bằng hình thức thơ nên tính trữ tình gia tăng, gây ấn tượng đoạn trích mang đặc điểm tương tự như một bài thơ trữ tình dài với nội dung chính là thổ lộ cảm xúc của chủ đề.
Ảnh
II. Tìm hiểu chi tiết
II. Tìm hiểu chi tiết
Ảnh
NV1: Tìm hiểu đoạn 1: Tâm sự của chàng trang khi chạy theo tiễn đưa cô gái về nhà chồng.
Ảnh
1. Tâm sự của chàng trai khi chạy theo tiễn đưa cô gái về nhà chồng: (1. Tâm sự của chàng trai khi chạy theo tiễn đưa cô gái về nhà chồng:)
a. HĐ, tâm trạng của cô gái trên đường về nhà chồng:
- Trước khi gặp lại người mình yêu:
Vừa đi vừa ngoảnh lại, vừa đi vừa ngoái trông -> chờ đợi, ngóng trông, khắc khoải hi vọng gặp lại người yêu Chân bước xa - lòng càng đau nhớ -> Đoạn đường về nhà chồng càng ngắn lại, nỗi đau buồn, nhớ nhung càng quặn thắt, chất chồng. Tới rừng ớt....rừng cà.....ngồi đợi -> Tới rừng lá ngón ngóng trông: tên cây, tên lá mang ý nghĩa tượng trưng + động từ “Ngắt” -> Gợi lên một hành trình, một tương lai khổ đau, đắng cay, tuyệt vọng. Hành động yếu ớt, không chủ định cho thấy cô gái như mất phương hướng, bối rối, loay hoay kiếm tìm trong vô vọng. Tình yêu sâu đậm. Tình yêu là sự sống, là niềm vui, là hi vọng. Mất tình yêu CS trở nên vô nghĩa.
* Khi gặp người yêu:
a. HĐ, tâm trạng của cô gái trên đường về nhà chồng:
- Khi gặp người yêu: Anh tới nơi
Ảnh
Hành động bẻ >< ngắt -> Mạnh mẽ, đầy sinh lực. Hình ảnh lá xanh: sức sống, hi vọng
Hình vẽ
=> Cô gái như được hồi sinh (sức mạnh tình yêu), sẵn sàng lắng nghe, tâm sự sau bao tháng ngày xa cách.
Qua cái nhìn và cảm nhận của chàng trai có thể thấy: dù bước chân theo chồng nhưng mọi tâm tư, tình cảm của cô đều hướng về người cô yêu -> Tình cảnh đáng thương của cô gái trong một cuộc hôn nhân gả bán.
b. Tâm trạng của chàng trai trên đường tiễn người yêu về nhà chồng:
b. Tâm trạng của chàng trai trên đường tiễn người yêu về nhà chồng:
Ảnh
Gọi cô gái là Người đẹp anh yêu -Tình yêu dành cho cô gái vẫn thắm thiết. Ngôn ngữ tự sự + từ ngữ biểu cảm khi nói về cô gái: ngóng trông, đau nhớ ... -> Thấu hiểu, xót xa -> không đành lòng nên chàng trai quyết định: Được nhủ đôi câu... Được dặn đôi lời.. mới quay lại, mới quay đi.
* Bày tỏ mong muốn
b. Tâm trạng của chàng trai trên đường tiễn người yêu về nhà chồng:
Ảnh
Kề vóc mảnh, để ủ lấy hương người...lửa xác đượm hơi => Muốn lưu giữ mùi hương của người yêu để linh hồn được siêu thoát -> bày tỏ một tình yêu duy nhất, yêu đến trọn đời. Con nhỏ đưa anh ẵm, bé xinh đưa anh bồng (sẵn sàng sẻ chia, đỡ đần) .. con dòng, con rồng, con phượng (nâng niu, trân trọng tất cả những gì thuộc về người mình yêu), đừng ngượng, đừng buồn (an ủi, động viên) => ngôn ngữ nhẹ nhàng, cử chỉ vỗ về, hành động ân cần, chu đáo cho thấy một tình yêu chân thành, vị tha, cao thượng.
* Bày tỏ mong muốn:
* Khẳng định tình yêu sắt son, chung thủy:
b. Tâm trạng của chàng trai trên đường tiễn người yêu về nhà chồng:
Ảnh
“ Đôi ta yêu nhau.....khi góa bụa về già” -> yêu nhau trong mọi thời điểm, tình huống, tình yêu vượt qua năm tháng, vượt qua thử thách không thay đổi. Điệp từ “Đợi” => Vừa khẳng định tình yêu bền bỉ, nhưng cũng cho thấy thái độ cam chịu, chấp nhận , chưa đủ mạnh mẽ để vượt qua lề thói của một cuộc hôn nhân ép buộc.
* Khẳng định tình yêu sắt son, chung thủy:
* Tiểu kết
Ảnh
* Tiểu kết:
Qua đoạn 1 của “Lời tiễn dặn” thấy nỗi khổ đau của cô gái, tấm lòng của chàng trai, tình yêu sâu đậm , thủy chung và khát vọng hạnh phúc của họ trong hoàn cảnh trái ngang, nghiệt ngã.
- Nhiệm vụ 2
Ảnh
- NV2: Làm viêc theo cặp + cá nhân tìm hiểu nội dung:
Lời nói và hành động của chàng trai Tâm trạng, nỗi lòng chàng trai khi chứng kiến người yêu bị nhà chồng hành hạ. Cảm nhận về nhân vật chàng trai (là người như thế nào? Có những phẩm chất gì? ...)
2. Nỗi lòng chàng trai khi chứng kiến cảnh cô gái bị nhà chồng hành hạ
2. Nỗi lòng chàng trai khi chứng kiến cảnh cô gái bị nhà chồng hành hạ
Lay gọi, nâng đỡ cô gái dậy “Dậy đi em, dậy đi .....kẻo lấm” . Chăm sóc cô: “Đầu bù anh chải cho....búi lại” “ Chặt tre” để “Lam ống thuốc này em uống khỏi đau”.
=> Giọng điệu, cử chỉ nhẹ nhàng đầy xót xa, thương cảm - xoa dịu nỗi đau cho ng mình yêu.
Hứa cùng cô tháo gỡ, giải thoát cho cả hai ra khỏi tình cảnh bi thương này: Tơ rối đôi ta cùng gỡ ..thủa đó. Khẳng định ý chí quyết tâm, và tình yêu sắt son không thay đổi:
+ Điệp từ “Chết” + Điệp cấu trúc trùng điệp “ Nước ngập rễ ....”...Yêu nhau yêu...” + Từ ngữ, h/ả so sánh, đậm màu sắc dân tộc, giàu sức biểu cảm.
* tiếp (2. Nỗi lòng chàng trai khi chứng kiến cảnh cô gái bị nhà chồng hành hạ)
Ảnh
Nếu trong lời tiễn dặn 1, lời thề nguyền khẳng định tình yêu bền bỉ, nồng đượm qua năm tháng bằng cách liệt kê các hình ảnh, các mùa trong năm, nhưng thái độ, hành động của chàng trai vẫn là động viên cô gái cùng chờ đợi và hi vọng “ Đợi tháng năm.....gọi hè”, “Không lấy nhau thời trẻ...khi góa bụa về già”(cam chịu) -> Lời tiễn dặn 2 lại thể hiện quyết tâm mạnh mẽ, chống lại mọi tác động ngược chiều để bảo vệ tình yêu. “Chết thành sông...Chết thành đất ....” “Ta yêu nhau tàn đời gió ....không ngoảnh, không nghe” -> Cách thể hiện bằng cách nêu lên các tình huống giả đinh mang tính thử thách đặc biệt để khẳng định sự kiên định trong tình yêu. Trong đó cái chết được nhắc đến như một thử thách cao nhất.
* Hình ảnh so sánh
2. Nỗi lòng chàng trai khi chứng kiến cảnh cô gái bị nhà chồng hành hạ
Hình ảnh so sánh vừa quen thuộc vừa mới lạ “Bền chắc như vàng, như đá yêu trọn đòi gỗ cứng”.
Ảnh
Hình vẽ
=> quyết tâm sắt đá: Không cam chịu, chờ đợi. Cùng nhau đấu tranh đến cùng. Thề nguyền sống chết có nhau -> Tình yêu đã cho chàng trai sức mạnh để quyết tâm đấu tranh cho tình yêu.
Tóm lại: Chàng trai là người chân thành, nhân hậu, luôn hết lòng vì người mình yêu, thủy chung và cao thượng.
III. Tổng kết
III. Tổng kết
Ảnh
Nêu những cảm nhận về văn bản ở hai phương diện: nội dung, hình thức nghệ thuật.
1. Nghệ thuật
1. Giá trị nội dung:
Ảnh
Đoạn trích đã thể hiện được tâm trạng, nỗi lòng của chàng trai, cô gái trong hoàn cảnh trớ trêu, yêu nhau mà không thể đến được với nhau. Thông qua câu chuyện tình bi thương lên án, tố cáo tập tục hôn nhân gả bán và nói lên tiếng nói chưa chan tình cảm nhân đạo, đòi quyền tự do yêu đương, hạnh phúc cho con người. Ca ngợi tình yêu thủy chung, son sắt.
2. Giá trị nghệ thuật:
Ảnh
2. Giá trị nghệ thuật:
Sư kết hợp hài hòa giữa yếu tố tự sự và trữ tình khiến cho câu chuyện tình thấm đẫm cảm xúc. Từ ngữ, hình ảnh , cách diễn đạt với trùng điệp các phép điệp từ, điệp cấu trúc, so sánh đã gợi ra không gian đặc trưng, bản sắc văn hóa, tâm hồn của người dân tộc Thái -> màu sắc riêng. Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế, đặc sắc đã góp phần khắc họa vẻ đẹp tâm hồn của chàng trai, cô gái trong câu chuyện tình yêu đẹp, bi thương.
Luyện tập - Vận dụng
- Luyện tập
Ảnh
Luyện tập:
Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích một đoạn thơ trong văn bản Lời tiễn dặn đã để lại cho bạn những ấn tượng thật sâu sắc.
- Vận dụng
- Vận dụng:
Ảnh
Câu 1. Từ việc đọc- hiểu đoạn trích em có những hiểu biết gì về không gian tồn tại và đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào dân tộc Thái? Câu 2. Chọn đoạn thơ tâm đắc, viết đoạn văn khoảng 150 chữ nêu cảm nhận của em.
Tổng kết
- Tổng kết
Ảnh
Tổng kết:
Hệ thống lại kiến thức vừa học. Làm bài tập trong SBT. Chuẩn bị bài sau: "Bài 4. Tự sự trong truyện thơ dân gian và trong thơ trữ tình. Dương phụ hành".
- Cảm ơn
Ảnh