BÀI 7. TRUYỀN VÀ BIẾN ĐỔI CHUYỂN ĐỘNG
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
BÀI 7. TRUYỀN VÀ BIẾN ĐỔI CHUYỂN ĐỘNG
CÔNG NGHỆ 8
Ảnh
Mục tiêu
Mục tiêu
Hình vẽ
Ảnh
Mục tiêu:
Trình bày được nội dung cơ bản của truyền và biến đổi chuyển động; cấu tạo, nguyên lí làm việc của một số cơ cấu truyền và biến đổi chuyển động. Tháo lắp và tính toán được tỉ số truyền của một số bộ truyền và biến đổi chuyển động.
Khởi động
Khởi động
- Khởi động:
Quan sát Hình 7.1 và cho biết: Bộ phận nào được dùng để truyền chuyển động từ bàn đạp đến bánh xe?
Ảnh
Hình thành kiến thức
I. Một số cơ cấu truyền chuyển động
I. Một số cơ cấu truyền chuyển động
Ảnh
Truyền chuyển động là truyền và biến đổi tốc độ giữa các bộ phận của máy đặt xa nhau. Một số cơ cấu truyền chuyển động bao gồm: truyền động ma sát, truyền động ăn khớp.
1. Truyền động ma sát
Ảnh
Nhiệm vụ: Dựa vào thông tin SGK, em hãy cho biết khái niệm của truyền động ma sát là gì?
1. Truyền động ma sát
- Kết luận
- Kết luận:
Ảnh
Truyền động ma sát là cơ cấu truyền chuyển động từ một vật (vật dẫn) tới một vật khác (vật bị dẫn) nhờ lực ma sát. Trong các bộ truyền động ma sát, phổ biến nhất là truyền động đai.
a. Cấu tạo bộ truyền động đai
Nhiệm vụ: Quan sát Hình 7.2 và so sánh chiều quay của bánh dẫn và bánh bị dẫn trong hai trường hợp truyền động dây đai thẳng và truyền động dây đai chéo.
a. Cấu tạo bộ truyền động đai
Ảnh
- Kết luận
- Kết luận:
Ảnh
Cấu tạo của bộ truyền động đai bao gồm 3 bộ phận: bánh dẫn, bánh bị dẫn và dây đai.
b. Nguyên lí làm việc
Ảnh
Nhiệm vụ: Dựa vào thông tin SGK, em hãy trình bày nguyên lý hoạt động của truyền động đai?
b. Nguyên lí làm việc
- Kết luận
- Kết luận:
+ Bánh dẫn 1 (có đường kính latex(D_1)) quay với tốc độ latex(n_1) (vòng/phút) nhờ lực ma sát giữa dây đai và bánh hai đai làm bánh bị dẫn 2 (có đường kính latex(D_2)) quay với tốc độ latex(n_2) (vòng/phút). + Tỉ số tuyền (i) của hệ thống được tính theo công thức: latex(i = (n_1)/(n_2) = (D_2)/(D_1)) hay latex(n_2 = n_1 xx (D_1)/(D_2)) (7.1) + Khi ma sát giữa bánh và dây đai không đủ đảm bảo thì dây đai và bánh đai cũng có thể bị trượt tương đối với nhau nên tỉ số truyền bị thay đổi. + Từ công thức 7.1, ta thấy: i = 1: tốc độ quay của bánh dẫn và bánh bị dẫn bằng nhau; i > 1: bánh dẫn quay nhanh hơn bánh bị dẫn và ngược lại.
Ảnh
- Luyện tập
- Luyện tập:
Ảnh
Từ công thức 7.1, em có nhận xét gì về mối quan hệ giữa đường kính bánh đai và số vòng quay.
c. Ứng dụng
c. Ứng dụng
Bộ truyền động đai có cấu tạo đơn giản, làm việc êm, có thể truyền chuyển động giữa các trục cách xa nhau, nên được sử dụng rộng rãi trong nhiều loại máy khác nhau như máy khâu, máy khoan, máy tiện, ô tô, máy kéo,...
Ảnh
2. Truyền động ăn khớp
2. Truyền động ăn khớp
Ảnh
Nhiệm vụ: Dựa vào thông tin SGK, em hãy cho biết khái niệm của truyền động ăn khớp là gì?
- Kết luận
- Kết luận:
Ảnh
Truyền động ăn khớp là cơ cấu truyền chuyển động từ vật dẫn tới vật bị dẫn qua các cơ cấu ăn khớp. Truyền động bánh răng, truyền động xích là hai cơ cấu truyền chuyển động ăn khớp phổ biến.
a. Cấu tạo
Nhiệm vụ: Quan sát Hình 7.3 và mô tả cấu tạo của truyền động bánh răng; truyền động xích.
a. Cấu tạo
Ảnh
- Kết luận
- Kết luận:
Bộ truyền động xích gồm đĩa dẫn, đĩa bị dẫn, dây xích. Bộ truyền động bánh răng gồm bánh dẫn, bánh bị dẫn.
Ảnh
b. Nguyên lí làm việc
Ảnh
Nhiệm vụ: Dựa vào thông tin SGK, em hãy trình bày nguyên lý hoạt động của truyền động ăn khớp?
b. Nguyên lí làm việc
- Kết luận
- Kết luận:
+ Khi bánh dẫn hoặc đĩa dẫn (1) (có số răng latex(Z_1)) quay với tốc độ latex(n_1) (vòng/phút), nhờ ăn khớp giữa hai bánh răng (hoặc giữa xích và đĩa xích), bánh bị dẫn hoặc đĩa bị dẫn (2) (có số răng latex(Z_2)) sẽ quay với tốc độ latex(n_2) (vòng/phút), tỉ số truyền i được xác định bởi công thức: latex(i = (n_1)/(n_2) = (Z_2)/(Z_1)) (7.2) + Bánh răng (hoặc đĩa xích) nào có số răng ít hơn thì sẽ quay nhanh hơn. + Chiều quay của đĩa xích bị dẫn 2 cùng chiều với đĩa dẫn 1 (truyền động xích), chiều quay của bánh bị dẫn 2 ngược chiều với bánh dẫn 1 (truyền động bánh răng).
Ảnh
c. Ứng dụng
c. Ứng dụng
Bộ truyền động bánh răng dùng đề truyền chuyển động quay giữa các trục song song hoặc vuông góc nhau, có tỉ số truyền xác định, được dùng trong nhiều hệ thống truyền động của các loại máy, thiết bị khác nhau như: đồng hồ, hộp số xe máy,... Bộ truyền động xích dùng để truyền chuyển động quay giữa hai trục cách xa nhau có tỉ số truyền xác định như xe đạp, xe máy, máy nâng chuyển,...
Ảnh
II. Một số cơ cấu biến đổi chuyển động
Ảnh
Nhiệm vụ: Hãy cho biết thế nào là biến đổi chuyển động? Kể tên một số cơ cấu biến đổi chuyển động?
II. Một số cơ cấu biến đổi chuyển động
- Kết luận
- Kết luận:
Biến đổi chuyển động là từ một chuyển động ban đầu biến đổi thành các chuyển động khác. Một số cơ cấu biến đổi chuyển động: cơ cấu tay quay con trượt, cơ cấu tay quay thanh lắc….
Ảnh
1. Cơ cấu tay quay con trượt
Ảnh
1. Cơ cấu tay quay con trượt
Cơ cấu tay quay con trượt biến chuyển động quay thành chuyển động tịnh tiến và ngược lại.
a. Cấu tạo
Nhiệm vụ: Quan sát và cho biết: Các bộ phận trong Hình 7.4a tương ứng với bộ phận nào trong mô hình xi lanh, pít tông ở Hình 4.7b?
a. Cấu tạo
Ảnh
- Kết luận
- Kết luận:
Cấu tạo của cơ cấu tay quay con trượt gồm 4 bộ phận chính: Tay quay, thanh truyền, con trượt, giá đỡ.
Ảnh
b. Nguyên lí làm việc
Ảnh
Nhiệm vụ: Dựa vào thông tin SGK, em hãy trình bày nguyên lý hoạt động của truyền động của cơ cấu tay quay con trượt?
b. Nguyên lí làm việc
- Kết luận
- Kết luận:
Khi tay quay (1) quay quanh trục A, đầu B của thanh truyền chuyển động tròn, làm cho con trượt (3) chuyển động tịnh tiến qua lại trên giá đỡ (4). Nhờ đó chuyển động tròn của tay quay được biến thành chuyển động tịnh tiến qua lại của con trượt.
Ảnh
c. Ứng dụng
c. Ứng dụng
Cơ cấu trên thường được dùng ở các máy khâu đạp chân, máy cưa gỗ, máy hơi nước, các máy có động cơ đốt trong...
Ảnh
- Nhiệm vụ
Ảnh
- Nhiệm vụ:
Em hãy tìm hiểu thực tế để cho biết cơ cấu tay quay con trượt còn có cơ cấu nào cũng biến đổi chuyển động quay thành chuyển động tịnh tiến và ngược lại.
2. Cơ cấu tay quay thanh lắc
Ảnh
2. Cơ cấu tay quay thanh lắc
Cơ cấu tay quay thanh lắc biến chuyển động quay thành chuyển động lắc và ngược lại.
a. Cấu tạo
Nhiệm vụ: Quan sát và cho biết: Các bộ phận trong Hình 7.5b tương ứng với bộ phận nào trong cơ cấu ở Hình 7.5a?
a. Cấu tạo
Ảnh
- Kết luận
- Kết luận:
Cơ cấu tay quay thanh lắc gồm có 4 bộ phận chính: tay quay, thanh truyền, thanh lắc và giá đỡ.
Ảnh
b. Nguyên lí làm việc
Ảnh
Nhiệm vụ: Dựa vào thông tin SGK, em hãy trình bày nguyên lý hoạt động của truyền động của cơ cấu tay quay thanh lắc?
b. Nguyên lí làm việc
- Kết luận
- Kết luận:
Khi tay quay AB quay đều quanh trục A thông qua thanh truyền BC, làm thanh lắc CD lắc qua lắc lại quanh trục D một góc xác định.
Ảnh
c. Ứng dụng
c. Ứng dụng
Cơ cấu tay quay thanh lắc được ứng dụng trong nhiều loại máy như: máy dệt, máy khâu đạp chân, xe tự đẩy,...
Ảnh
Thực hành: Tháo lắp và tính tỉ số truyền của một số bộ truyền và biển đổi chuyển động
1. Chuẩn bị
Ảnh
1. Chuẩn bị
Dụng cụ: Kìm, tua vít, mỏ lết, thước cặp, thước lá. Bộ mô hình truyền và biến đổi chuyển động: truyền động đai, truyền động bánh răng, cơ cấu tay quay con trượt (Hình 7.6).
- Hình 7.6 (1. Chuẩn bị)
Ảnh
2. Nội dung và trình tự thực hành
Ảnh
2. Nội dung và trình tự thực hành
Dùng thước cặp đo đường kính các bánh đai. Đánh dấu đếm số răng của các bánh răng dẫn và bánh răng bị dẫn, ghi số liệu và đếm được vào báo cáo thực hành.
a. Đo đường kính bánh đai, đếm số răng của các bánh răng
b. Lắp ráp bộ truyền và biến đổi chuyển động
Ảnh
b. Lắp ráp bộ truyền và biến đổi chuyển động
- Lắp ráp bộ truyền động đai
Bước 1. Lắp bánh đai dẫn vào trục quay. Bước 2. Vặn chặt vít hãm của bánh đai dẫn. Bước 3. Lắp bánh đai bị dẫn vào trục quay. Bước 4. Vặt chặt vít hãm của bánh đai bị dẫn. Bước 5. Lắp dây đai.
+ Lắp ráp bộ truyền bánh răng
Ảnh
- Lắp ráp bộ truyền bánh răng:
Bước 1. Lắp bánh răng dẫn vào trục quay. Bước 2. Vặn chặt vít hãm của bánh răng dẫn. Bước 3. Lắp bánh răng trung gian vào trục quay. Bước 4. Vặt chặt vít hãm của bánh răng trung gian. Bước 5, bước 6 lắp bánh răng bị dẫn tương tự bước 3, bước 4.
+ Lắp ráp cơ cấu tay quay con trượt
Ảnh
- Lắp ráp cơ cấu tay quay con trượt:
Bước 1. Lắp ráp giá đỡ lên để gá Bước 2. Lắp con trượt vào thanh truyền Bước 3. Lắp thanh truyền vào đĩa quay Bước 4. Lắp đĩa quay lên để gá đồng thời đưa con trượt vào giá đỡ Bước 5. Vặt chặt vít hãm của đĩa quay.
c. Kiểm tra tỉ số truyền
c. Kiểm tra tỉ số truyền
Đánh dấu vào một điểm của bánh bị dẫn, quay bánh dẫn một vòng và đếm số vòng quay của bánh bị dẫn sau đó ghi kết quả vào phiếu báo cáo thực hành.
Ảnh
Vận dụng
- Vận dụng
- Vận dụng:
Ảnh
Em hãy tìm một vài ứng dụng của các cơ cấu truyền và biến đổi chuyển động trong các máy móc, thiết bị là sản phẩm cơ khí được sử dụng tại địa phương, trong gia đình.
Dặn dò
- Dặn dò
Ảnh
Dặn dò:
Ghi nhớ kiến thức trong bài. Hoàn thành bài tập phần Vận dụng. Chuẩn bị bài mới "Bài 8. Gia công cơ khí bằng tay".
- Cảm ơn
Ảnh