BÀI 6. THƠ VĂN NGUYỄN ÁI QUỐC - HỒ CHÍ MINH. 5. THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: BIỆN PHÁP TU TỪ NÓI MỈA
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
5. THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: BIỆN PHÁP TU TỪ NÓI MỈA
BÀI 6. THƠ VĂN NGUYỄN ÁI QUỐC - HỒ CHÍ MINH.
NGỮ VĂN LỚP 12
Khởi động
Khởi động
Ảnh
KHỞI ĐỘNG
Hãy kể tên một vài biện pháp tu từ mà em đã được học hoặc tìm hiểu.
Theo em, trong cuộc sống để mỉa mai một ai đó hay một việc gì chúng ta thường làm gì?
Tìm hiểu
Q&A
Ảnh
Ảnh
Trình bày những kiến thức về dấu hiệu nhận biết của biện pháp tu từ nói mỉa?
1. Dấu hiệu nhận biết biện pháp tu từ nói mỉa
Ảnh
Ảnh
Trong lời nói xuất hiện những từ hoặc cụm từ vốn thể hiện chiều hướng đánh giá tiêu cực về một đối tượng.
Ảnh
Hình vẽ
a. Khái niệm
b. Dấu hiệu nhận biết
Ảnh
Ảnh
Hình vẽ
b. Dấu hiệu nhận biết
Hình vẽ
Ảnh
Người nói người viết nêu những tình huống, điều kiện phi lí gắn với khả năng, hành động, sự việc đang được nói tới.
Ví dụ:
"Hắn mà làm được điều đó thì tôi sẽ đi đầu xuống đất".
Dấu hiệu 2
Ảnh
Ảnh
Hình vẽ
b. Dấu hiệu nhận biết
Hình vẽ
Ảnh
Có sự pha trộn đáng ngờ giữa kiểu nói lịch sự và nói quá.
Ví dụ:
"Cảm ơn ngài, ngài đã dạy quá lời".
Dấu hiệu 3+4
Ảnh
Ảnh
Hình vẽ
b. Dấu hiệu nhận biết
Hình vẽ
Có sự xuất hiện của yếu tố nhại trong phát ngôn.
Ví dụ:
"Hầu lố, mét xì, thông mọi tiếng Chẳng sang Tàu cũng tếch sang Tây" (Trần Tế Xương, Mai mà tớ hỏng)
Hình vẽ
Có sự thay đổi bất ngờ về cách trần thuật hay giọng điệu trần thuật ngay trong một đoạn văn.
Luyện tập
Bài 1
Ảnh
Hình vẽ

Bài tập 1: Tìm những từ ngữ thể hiện biện pháp tu từ nói mỉa trong các ngữ liệu sau (trích từ truyện "Vi hành" của Nguyễn Ái Quốc):

a) Tôi nhớ chuyện vua Thuấn, vì muốn đích thân tai nghe mắt thấy dân có bằng lòng mình không, nên cải trang làm dân cày đi dò la khắp xứ. [...] Bên cạnh những bậc cải trang vĩ đại ấy muốn đi sâu vào cuộc sống của nhân dân, ngày nay còn có những ông hoàng, ông chúa, để tiện việc riêng và những lí do không cao thượng bằng, cũng "vi hành" đấy.
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Câu b, c
Ảnh
Hình vẽ
b) Tôi không được rõ ý đồ của nhà "vi hành" của chúng ta ra sao. Phải chăng là ngài muốn biết dân Pháp, dưới quyền ngự trị của bạn ngài là A - lếch - xăng Đệ nhất, có được sung sướng, có được uống nhiều rượu và được hút nhiều thuốc phiện bằng dân Nam dưới quyền ngự trị của ngài, hay không?
c) Cô không thể tưởng tượng được cảnh đón tiếp tốt đẹp người ta dành cho chúng tôi ở đây. Quần chúng cử là tự phát mà biểu lộ nhiệt tình khi vừa thoáng thấy một đồng bào ta. Những tiến "Hắn đấy!" hay "Xem hắn kia!" là những lời chào mừng kín đáo và kính trọng mà chúng tôi thường gặp dọc đường.
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Câu d
Ảnh
Hình vẽ
d) Ngày nay, cứ mỗi lần ra khỏi cửa, thật tôi không sao che giấu nổi niềm tự hào được là một người An Nam và sự kiêu hãnh được có một vị hoàng đế.
Ảnh
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Bài 2
Ảnh
Hình vẽ
Bài tập 2:
Tìm và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ nói
mỉa trong những câu ca dao dưới đây:
a)
Chồng người vác giáo săn beo Chồng em vác đũa săn mèo khắp mâm.
b)
Đồn rằng cha mẹ anh hiền Cắn cơm không vỡ, cắn tiền vỡ tư.
c)
Vợ anh khéo liệu khéo lo, Bán một con bò, mua cái ễnh ương. Đem về thả ở gậm giường, Nó kêu ì ọp, lại thương con bò.
d)
Làm trai cho đáng lên trai Một trăm đám cỗ chẳng sai đám nào.
Câu a
Ảnh
Hình vẽ
Bài tập 2:
Tìm và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ nói
mỉa trong những câu ca dao dưới đây:
a)
Chồng người vác giáo săn beo Chồng em vác đũa săn mèo khắp mâm.
🡪 Câu ca dao nói lên sự khác biệt và so sánh giữa hai người chồng. Người chồng vác giáo săn heo, tượng trưng cho người nam giới chăm chỉ, nỗ lực kiếm tiền để lo gia đình. Trong khi đó, người chồng vác đĩa săn mèo, cho thấy sự lười biếng, không chịu trách nhiệm trong việc nuôi dưỡng gia đình. Câu ca dao này khuyên nhắc rằng sự chăm chỉ và trách nhiệm là yếu tố quan trọng trong việc xây dựng một mái ấm gia đình hạnh phúc.
Câu b
Ảnh
Hình vẽ
Bài tập 2:
Tìm và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ nói
mỉa trong những câu ca dao dưới đây:
b)
Đồn rằng cha mẹ anh hiền Cắn cơm không vỡ, cắn tiền vỡ tư.
🡪 Câu ca dao ý nói cha mẹ anh là người ghê gớm. Nghe người ngoài nói thì họ cho rằng mẹ anh hiền nhưng thực tế thì không phải như vậy. “Hiền” chỉ là vỏ bọc bên ngoài của “cha mẹ” anh. 
Câu c
Ảnh
Hình vẽ
Bài tập 2:
Tìm và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ nói
mỉa trong những câu ca dao dưới đây:
c)
Vợ anh khéo liệu khéo lo, Bán một con bò, mua cái ễnh ương. Đem về thả ở gậm giường, Nó kêu ì ọp, lại thương con bò.
🡪 Câu ca dao thể hiện ý chê bai, mỉa mai những kẻ vụng suy, tính quẫn, không biết cách làm ăn đồng thời khuyên chúng ta hãy lên kế hoạch, sắp xếp 1 cách thật hợp lý mọi việc làm của mình để tránh gây ra những lãng phí hoặc những sự việc không cần thiết. 
Câu d
Ảnh
Hình vẽ
Bài tập 2:
Tìm và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ nói
mỉa trong những câu ca dao dưới đây:
d)
Làm trai cho đáng lên trai Một trăm đám cỗ chẳng sai đám nào.
🡪 Câu ca dao nhằm mỉa mai châm biếm thói tham ăn, thích tụ tập ăn nhậu của những người con trai thiếu ý chí, không thích làm việc mà thích ăn uống hưởng thụ. Phê phán thói trọng nam khinh nữ của người xưa, khiến cho người con trai luôn được hưởng những ưu đãi, được coi như ông hoàng trong gia đình, còn người phụ nữ thì chịu nhiều vất vả thiệt thòi.
Bài 3
Ảnh
Hình vẽ
Bài tập 3:
Tìm trong truyện cười hoặc thơ châm biếm ba ví dụ về biện pháp tu từ nói mỉa.
Ở bể ngậm ngùi cơn tới lạch Được voi tấp tểnh lại đòi tiên Khi cười khi khóc khi than thở Muốn bỏ văn chương học võ biển!
(Thói đời - Tế Xương)
... Oản dâng trước mặt dăm ba phẩm, Vãi nấp sau lưng sáu bảy bà. Khi cảnh khi tiu khi chũm chọe, Giọng hì giọng hỉ giọng hi ha ....
(Chế sư - Hồ Xuân Hương)
Bài 4
Ảnh
Hình vẽ
Bài tập 4:
Viết một đoạn văn (khoảng 10 – 15 dòng) trình bày
suy nghĩ của em về tác dụng biện pháp nói mỉa trong truyện ngắn “Vi hành” của Nguyễn Ái Quốc.
Bài làm
Ảnh
Hình vẽ
Trong truyện ngắn "Vi Hành" của Nguyễn Ái Quốc, em thấy biện pháp nói mỉa được sử dụng để phản ánh một cách rõ ràng những bất công, xã hội hư cấu và bóng tối mà nhân vật chính nhìn thấy xung quanh. Sự mỉa mai không chỉ là một cách để giải tỏa cảm xúc phẫn nộ, mà còn là một cách để bày tỏ sự phê phán sâu sắc đối với sự bất công và tham vọng độc ác của những kẻ thù của nhân vật. Phương tiện này không chỉ giúp nhân vật thể hiện quan điểm của mình một cách sắc bén, mà còn góp phần làm nổi bật sự tinh tế và thông minh trong cách ứng xử của họ. Tuy nhiên, qua việc sử dụng biện pháp nói mỉa, chúng ta cũng thấy được sự tự tưởng tượng và nhạy bén của tác giả trong việc xây dựng câu chuyện và nhân vật. Điều này chứng tỏ rằng trong mỗi lời mỉa mai đều ẩn chứa một thông điệp sâu sắc và ý nghĩa mà đôi khi chỉ có những người tinh tế mới có thể hiểu được.
Hướng dẫn về nhà
Hướng dẫn
Ảnh
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Cảm ơn
Cảm ơn
Ảnh