BÀI 1: TẠO LẬP THẾ GIỚI. ĐỌC: THẦN TRỤ TRỜI
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
BÀI 1: TẠO LẬP THẾ GIỚI. ĐỌC: THẦN TRỤ TRỜI
Ngữ Văn 10
Ảnh
I. Tri thức ngữ văn
1. Tri thức văn học
1. Tri thức văn học
Ảnh
Chia nhóm, thảo luận KHĂN TRẢI BÀN để tìm hiểu về thể loại thần thoại Thời gian: 10 phút Trình bày và phản biện: 3 phút
- Nhiệm vụ:
a. Thần thoại
Ảnh
a. Thần thoại
Là một trong những thể loại truyện dân gian ra đời trong xã hội nguyên thuỷ, kể về sự tích các vị thần sáng tạo thế giới tự nhiên và văn hoá, thể hiện sự nhận thức và lí giải thế giới còn thô sơ của con người thời cổ, qua đó cũng thể hiện khát vọng hiểu biết, chinh phục tự nhiên và mơ ước về cuộc sống tốt đẹp của họ. Thần thoại có những đặc điểm riêng thể hiện qua các yếu tố không gian, thời gian, cốt truyện, nhân vật,....
b. Đặc trưng thần thoại
Ảnh
b. Đặc trưng thần thoại
Hình vẽ
Ảnh
Ảnh
Hình vẽ
Là không gian vũ trụ đang trong quá trình tạo lập, không xác định nơi chốn cụ thể.
Hình vẽ
Hình vẽ
Là thời gian cổ sơ, không xác định và mang tính vĩnh hằng.
+ tiếp (b. Đặc trưng thần thoại)
Ảnh
Hình vẽ
Hình vẽ
Xoay quanh quá trình sáng tạo nên thế giới, con người và muôn loài của các vị thần
Hình vẽ
Hình vẽ
Thường là thần, có sức mạnh phi thường để thực hiện công việc sáng tạo thế giới và sáng tạo văn hóa
Ảnh
Ảnh
c. Tính chỉnh thể của tác phẩm
c. Tính chỉnh thể của tác phẩm
Ảnh
Là sự thống nhất, toàn vẹn của tác phẩm. Ở đó, mọi bộ phận, yếu tố, chi tết,... đều có ý nghĩa và được gắn kết với nhau một cách chặt chẽ, nhất quán nhằm thể hiện tập trung, nổi bật chủ đề, tư tưởng của tác phẩm.
2. Lỗi về mạch lạc, liên kết trong đoạn văn
Ảnh
2. Lỗi về mạch lạc, liên kết trong đoạn văn
- Nhiệm vụ:
Lỗi mạch lạc, liên kết trong đoạn văn xảy ra khi nào? Cách chỉnh sửa đối với từng loại lỗi về mạch lạc, liên kết trong đoạn văn.
a. Thiếu mạch lạc
a. Thiếu mạch lạch
Các câu trong đoạn văn không tập trung vào một chủ đề hoặc nội dung nêu trong câu chủ đề không được triển khai đầy đủ trong đoạn văn.
Mọi tác phẩm nghệ thuật đều bắt đầu từ một cảm xúc. Thơ là loại hình nghệ thuật ngôn ngữ giàu hình ảnh và nhạc điệu. Thơ có thể có vần, có thể không có vần.
Ví dụ:
=> Văn bản mắc lỗi lạch chủ đề
Hình vẽ
Cách sửa: Mọi tác phẩm nghệ thuật, trong đó có thơ, đều bắt đầu từ một cảm xúc. Thơ là thể loại vừa giàu cảm xúc vừa giàu hình ảnh và nhạc điệu. Nhạc điệu ấy do vần quy định nên thơ có vần hoặc không có vần.
+ tiếp (a. Thiếu mạch lạc)
Các câu không được sắp xếp theo một trình tự hợp lí.
(1) Bỗng nhiên, một vị thần khổng lồ xuất hiện. (2) Thuở ấy, chưa có thế gian, cũng như chưa có muôn vật và loài người. (3) Thần bước một bước là có thể qua từ vùng này đến vùng nọ, hay từ đỉnh núi này sang đỉnh núi khác. (4) Trời đất chỉ là một vùng hỗn độn tối tăm, lạnh lẽo. (5) Chân thần dài không thể tả xiết.
Ví dụ:
Hình vẽ
Cách sửa: Sắp xếp lại các câu theo trình tự: 2, 4, 1, 5, 3.
Ảnh
b. Thiếu các phương tiện liên kết hoặc sử dụng các phương tiện liên kết chưa phù hợp
b. Thiếu các phương tiện liên kết hoặc sử dụng các phương tiện liên kết chưa phù hợp
Một trong những nguyên nhân khiến chúng ta lo ngại khi thuyết trình là chuẩn bị chưa tốt. Như trên, cách để không lúng túng khi phát biểu ý kiến là phải chuẩn bị kĩ thuật, ví dụ như soạn sẵn dàn ý và học thuộc.
Ví dụ:
Hình vẽ
Cách sửa: Câu trên mắc lỗi dùng sai phương tiện liên kết; chữa bằng cách thay như trên bằng vì vậy/ vì thế/ do đó.
II. Đọc văn bản Thần trụ trời
1. Trước khi đọc
Ảnh
1. Trước khi đọc
Bạn biết những truyện thần thoại nào? Hãy chia sẻ với các bạn trong nhóm về những truyện thần thoại ấy?
- Hướng dẫn
Ảnh
- Hướng dẫn:
Truyện Nữ thần Mặt Trời và Mặt Trăng (thần thoại Việt Nam):
Thần Trụ trời: đây là một truyện thần thoại được lưu truyền khá sớm trong dân gian Việt Nam, giải thích sự hình thành của trời đất tự nhiên: biển, hồ, sông, núi,... Nạn hồng thủy: Loài người càng phát triển càng kiêu ngạo với Trời và thánh thần. Zeus ra lệnh thần Mưa Bão hoạt động liên tục để “rửa sạch” trái đất. Loài người diệt vong, may còn sót lại một cặp vợ chồng là con của titan Promethe. Nhờ phép thuật của cha, họ tiếp tục sinh sôi nảy nở duy trì loài người cư trú khắp vùng Hi Lạp.
2. Đọc văn bản
2. Đọc văn bản
Ảnh
(1) Bạn hình dung như thế nào về vị thần Trụ trời? (2) Trời và Đất thay đổi như thế nào sau khi có cột chống trời? (3) Bạn có nhận xét gì về cách kết thúc truyện?
Thực hành đọc và trả lời câu hỏi sau:
3. Sau khi đọc
3. Sau khi đọc
Nội dung chính: Văn bản nói về cách tạo ra đất, trời, thế gian của thần Trụ trời và các vị thần khác. Cách lí giải dưới góc độ văn học dân gian và đầy sáng tạo, đề cao giá trị truyền thống.
Ảnh
- Câu 1
Ảnh
- Hoạt động:
Hình vẽ
Câu 1. Chỉ ra các yếu tố về không gian, thời gian của câu chuyện và điền vào phiếu học tập sau:
Ảnh
+ tiếp
Ảnh
Ảnh
Ảnh
- Trả lời:
Nhận xét
Dẫn chứng
Không gian
Thời gian
Trời và đất
Thuở ấy, từ đó
Vũ trụ đang trong quá trình tạo lập
Cổ sơ, không xác định và mang tính vĩnh hằng
- Câu 2
Ảnh
Hình vẽ
Câu 2: Những dấu hiệu nào giúp bạn nhận ra Thần Trụ trời là một thần thoại?
Ảnh
+ tiếp
Ảnh
- Trả lời:
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Trời và đất -> không gian vũ trụ, không thể hiện một địa điểm cụ thể.
Hình vẽ
"Thuở ấy" -> thời gian mang tính chất cổ xưa, không rõ ràng.
Hình vẽ
Hình vẽ
Xoay quanh việc thần Trụ trời trong quá trình tạo lập nên trời và đất.
Thần Trụ trời có vóc dáng khổng lồ và sức mạnh phi thường để thực hiện nhiệm vụ của mình là sáng tạp ra thế giới.
- Câu 3, 4
Ảnh
Hình vẽ
Câu 3:Tóm tắt quá trình tạo lập nên trời và đất của nhân vật thần Trụ trời. Nhận xét về đặc điểm của nhân vật này. Câu 4: Nêu nội dung bao quát của truyện Thần Trụ trời.
(Hoàn thành phiếu học tập số 2)
+ tiếp (Phiếu học tập số 2)
Ảnh
Ảnh
Tóm tắt quá trình tạo lập nên trời và đất của thần Trụ Trời
Nêu nội dung bao quát của truyện Thần Trụ trời
Nhận xét cốt truyện
Thông điệp của tác phẩm
- Câu 5
Ảnh
Hình vẽ
Câu 5: Nhận xét về cách giải thích quá trình tạo lập thế giới của tác giả dân gian. Ngày nay, cách giải thích ấy có còn phù hợp không? Vì sao?
+ tiếp
- Trả lời:
Hình vẽ
Đây là cách giải thích về thế giới của những người xưa cổ bằng trực quan và tưởng tượng, chưa có đầy đủ căn cứ, chưa được xác minh về độ chính xác và còn mang yếu tố hư cấu. Tác giả đã sử dụng yếu tố kỳ ảo trong văn hóa dân gian để lý giải quá trình tạo ra thế giới. Đây là một cách giải thích khá thú vị và không bị quá khôn khan như lý thuyết bình thường.
Ảnh
+ tiếp
Ảnh
Liên hệ: Theo như ngày nay, khoa học công nhệ phát triển, cách lý giải theo hướng dân gian này có thể sẽ không còn phù hợp nữa. Nhưng mặt khác, nó lại giúp gìn giữ được nét văn hóa trong dân gian Việt Nam. Xã hội bây giờ đã hiện đại và khoa học phát triển, có đủ nguồn thông tin, cách minh chứng khoa học nên khi giải thích bất kì một hiện tượng nào cũng luôn yêu cầu, đòi hỏi độ chính xác cao, có căn cứ rõ ràng, xác thực. Như vậy, thông tin ấy mới có thể thuyết phục được mọi người.
- Câu 6
Ảnh
Hình vẽ
Câu 6: Cách hình dung và miêu tả đất, trời trong câu "đất phẳng như cái mâm vuông, trời trùm lên như cái bát úp, ..." trong truyện Thần Trụ trời gợi cho bạn nhớ đến truyền thuyết nào của người Việt Nam? Hãy tóm tắt truyền thuyết ấy và chỉ ra điểm tương đồng giữa hai tác phẩm.
+ tiếp
Ảnh
- Trả lời:
Hình vẽ
Hình vẽ
Cách hình dung và miêu tả đất, trời trong câu "đất phẳng như cái mâm vuông, trời trùm lên như cái bát úp, ..." trong truyện Thần Trụ trời gợi cho chúng ta nhớ đến truyền thuyết Sự tích bánh chưng, bánh dày.
+ tiếp
Ảnh
Hình vẽ
Hình vẽ

Sau khi đánh dẹp xong giặc Ân, vua Hùng Vương thứ 6 có ý định truyền ngôi cho con với điều kiện nếu ai tìm được món ăn ngon lành, để bày cỗ có ý nghĩa thì sẽ được nối ngôi. Trong khi các hoàng tử khác đua nhau tìm kiếm thứ của ngon vật lạ thì Lang Liêu - con trai thứ 18 lại lo lắng không biết cần chuẩn bị gì. Một hôm, chàng nằm mơ thấy có vị Thần đến bảo "Này con, vật trong Trời Đất không có gì quý bằng gạo, vì gạo là thức ăn nuôi sống con người. Con hãy nên lấy gạo nếp làm bánh hình tròn và hình vuông, để tượng hình Trời và Đất. Hãy lấy lá bọc ngoài, đặt nhân trong ruột bánh, để tượng hình Cha Mẹ sinh thành".

Nghe xong, chàng lập tức chọn loại gạo nếp tốt nhất để làm bánh Chưng, bánh Dày. Cuối cùng, món ăn của Lang Liêu được nhà vua khen ngon, có ý nghĩa và quyết định truyền ngôi cho chàng. Từ đó, mỗi dịp Tết Nguyên Đán, bánh Chưng và bánh Dày là hai loại bánh không thể thiếu khi cúng Tổ Tiên và Trời Đất.

+ tiếp
Ảnh
Hình vẽ
Ảnh
Ảnh
Có tính hư cấu. Xuất hiện hình ảnh của các vị thần. Nói về hình dạng của Trời và Đất: trời có hình tròn, đất có hình vuông.
Đất phẳng như cái mâm vuông. Trời trùm lên như cái bát úp.
Bánh chưng vuông vức tượng trung cho đất. Bánh dày màu trắng tròn đầy như cái bát tượng trưng cho Trời.
Điểm tương đồng
Điểm khác biệt
Thần Trụ trời
Bánh chưng, bánh dày
III. Tổng kết
- Tiểu kết
Ảnh
Hình vẽ
Truyện Thần Trụ trời phản ánh nhận thức, quan niệm của dân gian về vị thần tối cao sáng tạo ra thế giới. Mang ý nghĩa tâm linh và thể hiện được văn hóa dân gian thờ cúng trời đất của người Việt cổ.
Tiểu kết:
Ảnh
- Tổng kết
Ảnh
Thần thoại Việt Nam được ghi chép muộn nên mất mát khá nhiều. Những truyện thần thoại Việt Nam tiêu biểu gồm: Thần Trụ trời, Thần mưa, Thần Biển,... Thần Trụ Trời thuộc nhóm thần thoại về nguồn gốc vũ trụ và các hiện tượng tự nhiên. Các dân tộc anh em khác trên đất nước Việt Nam cũng có nhiều truyện thú vị lí giải về sự hình thành thế giới buổi ban đầu như vậy. Nếu người Kinh có Thần Trụ trời thì người Mường có Dự Nhung,... Trong nhận thức của con người thời cổ, thế giới bao la được hình thành, sắp đặt trật tự là nhờ vào công lao to lớn của các vị thần.
Tổng kết:
IV. Luyện tập
Câu hỏi trắc nghiệm (Câu hỏi trắc nghiệm)
Bài kiểm tra tổng hợp
Câu hỏi trắc nghiệm
Thời gian trong Thần Trụ Trời được miêu tả như thế nào? - Thuở ấy, chưa có thế gian, cũng như chưa có muôn vật và loài người. - false - Sau này người ta thường nói rằng vết tích cột đó ở núi Yên Phụ, vùng Hải Hưng - false - Cả hai đáp án A và B - true - false - false - false
Thần Trụ Trời có sức mạnh gì đặc biệt? - Một vị thần khổng lồ, chân thần dài không tả xiết. Bước một bước có thể đi từ núi nọ sang núi kia - false - Thần có khả năng tự mình đào đất, đắp đá, đắp thành một cái cột cao, vừa to để chống trời - true - Cả hai đáp án A và B - false - false - false - false
Thần Trụ Trời thuộc nhóm thần thoại nào? - Nguồn gốc vũ trụ và các hiện tượng tự nhiên - true - Các hiện tượng tự nhiên - false - Năng lực sáng tạo văn hóa - false - false - false - false
Thần Trụ Trời thể hiện nhận thức gì của người Việt cổ? - Ông Trời là người đầu tiên sáng lập ra thế giới - true - Mọi vật trên đời đều tự nhiên mà có - false - Con người có sức mạnh phi thường - false - false - false - false
V. Dặn dò
- Dặn dò
Ảnh
Ảnh
Vẽ sơ đồ tư duy về các đơn vị kiến thức của bài học hoặc vẽ lại hình ảnh/ sự kiện/ nhân vật mà em thấy ấn tượng sau khi học xong bài học. Tìm đọc thêm các truyện thần thoại trong và ngoài nước, tóm tắt hoặc ghi lại ấn tượng sâu sắc của em sau khi đọc tác phẩm. Soạn bài: Đọc, tìm hiểu về văn bản "Đọc: Prô-mê-tê và loài người"(Tóm tắt truyện, trả lời câu hỏi trong SGK).
- Cảm ơn
Ảnh