BÀI 3: SỬ HỌC VỚI CÁC LĨNH VỰC KHOA HỌC
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
LỊCH SỬ 10
BÀI 3: SỬ HỌC VỚI CÁC LĨNH VỰC KHOA HỌC
Mục tiêu bài học
Học xong bài học này, em sẽ (Mục tiêu bài học)
Ảnh
Học xong bài học này, em sẽ:
Nêu được vai trò cảu các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ đối với nghiên cứu lịch sử. Phân tích được mối liên hệ giữa Sử học với các ngành khoa học xã hội và nhân văn khác. Giải thích được Sử học là một môn khoa học có tính liên ngành, sự hỗ trợ của Sử học đối với các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ.
Khởi động
Khởi động (Khởi động)
Ảnh
Các lĩnh vực khoa học có vai trò như thế nào trong nghiên cứu lịch sử? Ngược lại, Sử học có đóng góp gì trong sự phát triển của các lĩnh vực khoa học khác?
Ảnh
1. Sử học - môn khoa học có tính liên ngành
- Hoạt động 1
1. Sử học - môn khoa học có tính liên ngành
Tư liệu 1:
Ảnh
Hình 2. Lược đồ nơi tìm thấy một số dấu tích của người nguyên thủy ở Động Nam Á
- Quan sát các tư liệu sau:
- Tư liệu 2 (- Quan sát các tư liệu)
Hình vẽ
- Tư liệu 2.
(Theo Phan Huy Lê (Chủ biên), Lịch sử Việt Nam, Tập I, NXB Giáo dục Việt Nam, 2012, tr.116)
Khi nghiên cứu về nền văn hóa Đông Sơn ở Việt Nam, các nhà khảo cổ học đã xác định niên đại của các mẫu di vật khai quật được tại một số di chỉ bằng đồng vị phóng xạ latex(.^14C)
Ảnh
- Tư liệu 3 (- Quan sát các tư liệu)
Hình vẽ
- Tư liệu 3. Thống kê tỉ lệ phân bố ruộng đất công và tư ở một số địa phương dưới thời Nguyễn.
(Theo Phan Huy Lê (Chủ biên), Lịch sử Việt Nam, Tập II, NXB Giáo dục Việt Nam, 2012, tr.707)
Ảnh
- Trả lời câu hỏi
Ảnh
- Trả lời câu hỏi
1. Để có được thông tin trong các tư liệu 1, 2, 3 vừa quan sát, các nhà sử học đã sử dụng kiến thức hoặc phương pháp của những ngành khoa học nào? Các phương pháp đó có tác dụng thế nào khi nghiên cứu sự kiện, vấn đề lịch sử liên quan? 2. Tại sao khi nghiên cứu lịch sử phải kết hợp kiến thức và phương pháp ngành liên quan?
- Kết luận
Hình vẽ
- Kết luận
Sử học là ngành khoa học nghiên cứu về toàn bộ đời sống của loài người trong quá khứ, trên tất cả các lĩnh vực: chính trị, quân sự, kinh tế, xã hội, ... Trong quá trình nghiên cứu, cần phối hợp sử dụng thông tin và phương pháp của các ngành khoa học khác nhau để tìm hiểu một cách toàn diện , sâu sắc, hiệu quả và khoa học về từng lĩnh vực của đời sống xã hội.
=> Sử học được coi là một môn khoa học có tính liên ngành.
2. Mối liên hệ giữa Sử học và các ngành khoa học xã hội, nhân văn
a. Mối liên hệ của Sử học với các ngành khoa học xã hội và nhân văn
2. Mối liên hệ giữa Sử học và các ngành khoa học xã hội, nhân văn
a. Mối liên hệ của Sử học với các ngành khoa học xã hội và nhân văn
- Trả lời câu hỏi
- Quan sát hình:
Ảnh
Hình 3. Một trang trong sách Hoàn Việt văn tuyển khắc in lại tại phẩm Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi, tổng kết về cuộc khởi nghĩa chống quân Minh của Đại Việt (đầu thế kỉ XV)
- Thực hiện yêu cầu
Ảnh
- Thực hiện yêu cầu:
Từ việc quan sát hình kết hợp đọc tư liệu 4 trong SGK (tr.22), hãy thực hiện yêu cầu sau: Tư liệu 4 (tr.22) giúp em biết đến những sự kiện lịch sử nào? Hãy chỉ ra một số sự kiện hoặc bối cảnh lịch sử được đề cập trong các hồi của tác phẩm.
- Kết luận
Hình vẽ
- Kết luận
Các công trình thuộc lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn đều phản ánh hiện thực cuộc sống hiện tại hoặc trong quá khứ và đều không thể thoát li khỏi bối cảnh xuất hiện của nó với những nhân vật, sự kiện, vấn đề cụ thể. Lịch sử đời sống xã hội chính là chất liệu, là nguồn cảm hứng đưa đến sự ra đời của các công trình, tác phẩm của các ngành khoa học xã hội và nhân vật, đồng thời cũng là tấm gương phản chiếu giá trị trị của các công trình, tác phẩm.
b. Mối liên hệ của các ngành khoa học xã hội và nhân văn với Sử học
Ảnh
b. Mối liên hệ của các ngành khoa học xã hội và nhân văn với Sử học
- Trả lời câu hỏi
Giữa Sử học với các ngành khoa học xã hội và nhân văn có mối quan hệ thế nào? Hãy lấy vị dụ để chứng minh.
- Kết luận
Hình vẽ
- Kết luận
Trong quá trình nghiên cứu lịch sử, các ngành khoa học xã hội và nhân văn lại hỗ trợ đắc lực cho việc tìm hiểu, phục dựng quá khứ. Sử học luôn sử dụng tri thức, phương pháp nghiên cứu, thành tựu,... của nhiều ngành như: Triết học, Văn học, Địa lí,... để mô tả, phục dựng đối tượng nghiên cứu, cũng như giải thích, chứng minh, khái quát,... trên cơ sở đó vạch ra những triết lí, rút ra bài học hoặc quy luật lịch sử.
3. Sử học với các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ
a. Vai trò của Sử học với các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ
3. Sử học với các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ
a. Vai trò của Sử học với các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ
- Trả lời câu hỏi
- Quan sát hình:
Hình 4. Trang bìa một số tác phẩm của các ngành khoa học tự nhiên
Ảnh
Ảnh
- Trả lời câu hỏi
Ảnh
- Trả lời câu hỏi
1. Khai thác Hình 4 vừa quan sát và cho biết: Các tác phẩm như trong hình có được coi là tác phẩm lịch sử không? Vì sao? Hãy chỉ ra vai trò của Sử học đối với ngành Toán học, Hóa học thông qua các tác phẩm đó. 2. Hãy lấy ví dụ khác về sự đóng góp của Sử học đối với một ngành khoa học tự nhiên và công nghệ.
- Kết luận
Hình vẽ
- Kết luận
Sử học không đi sâu vào nội dung của các khoa học tự nhiên và công nghệ, mà chủ yếu chỉ xem xét nó ở góc độ lịch sử. Việc tái hiện toàn diện, đầy đủ lịch sử của từng ngành khoa học tự nhiên và công nghệ giúp cho các nhà khoa học thuộc lĩnh vực đó hiểu rõ các vấn đề đã từng được các nhà khoa học đi trước đặt ra và giải quyết như thế nào => giúp các nhà khoa học không lặp lại sai lầm của người đi trước, lại kế thừa tri thức, kinh nghiệm của người đi trước.
b. Vai trò của các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ đối với Sử học
b. Vai trò của các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ đối với Sử học
- Quan sát hình:
Ảnh
Hình 5. Bảo tàng ảo 3D tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia
- Trả lời câu hỏi
Ảnh
- Trả lời câu hỏi
1. Dựa vào thông tin về Di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới Tràng An (tr.19), hãy cho biết, để xác định giá trị của danh thắng này, các nhà khoa học đã lựa chọn phương pháp, kết quả nghiên cứu cỉa những ngành khoa học nào? 2. Hãy cho vai trò của các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ đối với sử học.
- Kết luận
- Kết luận
Thông tin và phương pháp của Toán học để thống kê, phân tích, trình bày các thành tưu kinh tế - xã hội, ... Thông tin và phương pháp của Vật lí để giám định sử liệu,... Tài liệu, phương pháp của các ngành Địa lí - Địa chất, Cổ sinh học,... để xác định tính chính xác của sự kiện, phân tích để đoán định niên đại của các di vật lịch sử. Ứng dụng công nghệ số, viễn thám,... hỗ trợ quá trình tìm kiếm dấu vết lịch sử, thu thập, xử lí sử liệu, đo đạc và xây dựng bản đồ về sự kiện, không gian lịch sử cung như trình bày và tái hiện quá khứ lịch sự một cách hấp dẫn, sinh động.
Luyện tập và vận dụng
1. Luyện tập
Ảnh
1. Luyện tập
1. Nêu và phân tích một số ví dụ để làm rõ về việc sử dụng tri thức, phương pháp liên ngành trong nghiên cứu lịch sử.
- Câu 2 (1. Luyện tập)
Ảnh
2. Thông qua ví dụ cụ thể, hãy phân tích mỗi liên hệ giữa Sử học với một lĩnh vực/ ngành khoa học xã hội và nhân văn hoặc khoa học tự nhiên mà em thích.
2. Vận dụng
Ảnh
1. Hãy xây dựng một bài giới thiệu về trường học/ gia đình của em,... trong những năm gần đây (Lưu ý: trong bài viết thể hiện việc vận dụng những thông tin, kiến thức, kĩ năng, phương pháp liên ngành.
2. Vận dụng
- Câu 2 (2. Vận dụng)
Ảnh
2. Ở trường, em đã được trải nghiệm ứng dụng công nghệ nào trong giờ học lịch sử? Hãy nêu tác dụng của nó.
Dăn dò
- Dặn dò
Ảnh
DẶN DÒ
Ôn lại bài vừa học. Làm bài tập trong SBT. Chuẩn bị bài sau: " Bài 4: Sử học với một số lĩnh vực, ngành nghề hiện đại".
- Cảm ơn
Ảnh