BÀI 2: SỐNG CÙNG KÍ ỨC CỦA CỘNG ĐỒNG. THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT
BÀI 2: SỐNG CÙNG KÍ ỨC CỦA CỘNG ĐỒNG
Khỏi động
- Khởi động
Ảnh
- Khởi động:
Hình vẽ
Hình vẽ
Ảnh
Ảnh
Ảnh
Ảnh
Ảnh
Ảnh
Quan sát kí hiệu và nêu ý nghĩa của kí hiệu đó.
Đồng Đô la
Hàng dễ vỡ
Cấm dừng đỗ
Cấm hút thuốc
Trạm đổ xăng
Tránh ẩm ướt
- Nhận xét
- Nhận xét:
Ảnh
Hình vẽ
Bên cạnh giao tiếp bằng ngôn ngữ nói và viết, chúng ta vẫn thường giao tiếp bằng các kí hiệu, tín hiệu, dấu hiệu, hình ảnh được quy ước với nhau. Để phần nào có thể hiểu cũng như vận dụng được các quy ước ấy, bài học hôm nay chúng ta sẽ hiểu "Cách đánh dấu phần bị tỉnh lược, cách chú thích trích dẫn, ghi cước chú".
Hình thành kiến thức
- Nhiệm vụ (Tìm hiểu tri thức tiếng Việt)
Ảnh
Có mấy cách đánh dấu phần bị tỉnh lược trong văn bản? Nêu khái niệm và cách chú thích trích dẫn và ghi cước chú. Nêu khái niệm biện pháp so sánh và biện pháp nói quá.
- Nhiệm vụ:
- Cách đánh dấu phần bị tỉnh lược trong văn bản (Tìm hiểu tri thức tiếng Việt)
Ảnh
Hình vẽ
Dùng kí hiệu dấu chấm lửng đặc trong ngoặc đơn (…) hoặc móc vuông […]. Dùng cụm từ chỉ báo về sự tỉnh lược như: lược dẫn, lược một đoạn,… Dùng một đoạn ngắn tóm tắt nội dung phần bị tỉnh lược. Kết hợp một số cách nêu trên.
- Cách đánh dấu phần bị tỉnh lược trong văn bản:
- Cách chú thích trích dẫn (Tìm hiểu tri thức tiếng Việt)
Ảnh
Hình vẽ
Chú thích trích dẫn là ghi rõ nguồn/ xuất xứ của tài liệu (tên tác giả, tên tài liệu, nhà xuất bản, năm xuất bản, trang được trích dẫn…) mà người viết sử dụng. Khi trích dẫn nguyên văn, phần trích dẫn cần chính xác từng câu, từng chữ… và phải được đặc trong dấu ngoặc kép. Khi trích dẫn ý tưởng, chúng ta không sử dụng dấu ngoặc kép; có thể diễn đạt theo cách viết của mình nhưng cần đảm bảo đúng nội dung của bản gốc.
- Cách chú thích trích dẫn:
- Cách ghi cước chú (Tìm hiểu tri thức tiếng Việt)
Ảnh
Hình vẽ
Cước chú là chú thích thường đặt ở cuối trang trong một quyển sách hoặc văn bản. Một cước chú gồm hai phần. Phần con số đánh dấu đặt trong trang, ngay sau đoạn văn bản cần được chú thích. Phần chú thích đặt ở chân trang mở đầu bằng con số tương ứng.
- Cách ghi cước chú:
- Biện pháp so sánh
Ảnh
Hình vẽ
So sánh là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tương đồng để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
- Biện pháp so sánh:
- Biện pháp nói quá
Ảnh
Hình vẽ
Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm.
- Biện pháp nói quá:
Luyện tập
- Câu 1
Câu 1: Đọc ba văn bản Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây, Gặp Ka-ríp và Xi-la, Ngôi nhà truyền thống của người Ê-đê và thực hiện các yêu cầu sau:
Ảnh
Ảnh
Ảnh
a. Xác định cách đánh dấu phần bị tỉnh lược trong mỗi văn bản. b. Giải thích ý nghĩa thông tin của các kí hiệu đánh dấu. c. Chỉ ra những chỗ đánh dấu sự tỉnh lược trong văn bản 1 và 2.
+ Hướng dẫn
- Hướng dẫn:
Ảnh
+ VB Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây (- Hướng dẫn)
Ảnh
Văn bản
Cách đánh dấu phần bị tỉnh lược
Phần tỉnh lược
Giải thích ý nghĩa thông tin của các kí hiệu đánh dấu
Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây
Chữ in nghiêng đặt trong ngoặc đơn, mở đầu bằng cum từ lược dẫn, lược một đoạn. Dấu ba chấm đặt trong móc vuông [...].
(Lược dẫn: Hơ Nhị, vợ Đăm Săn bị Mtao Mxây bắt cóc. Đăm Săn cùng dân làng...). (Lược một đoạn: Đăm Săn giết Mtao Mxây. Sau trận đánh, tôi tớ và dân làng của Mtao Mxây mang của cải, tài sản về theo Đăm săn rất đông). [...]
Tóm lược nội dung phần bị lược bớt phía trước văn bản bài đọc. Thể hiện đoạn trích phần sau đã bị lược đi.
+ VB Gặp Ka-ríp và Xi-la (- Hướng dẫn)
Ảnh
Văn bản
Cách đánh dấu phần bị tỉnh lược
Phần tỉnh lược
Giải thích ý nghĩa thông tin của các kí hiệu đánh dấu
Gặp Ka-rip và Xi- la
Chữ in nghiêng đặt trong ngoặc đơn, mở đầu bằng cum từ lược dẫn, lược một đoạn.
(Lược một đoạn: Về đến đảo Ai-ai-ê (Aiaie), chôn cất En-pê-no (Elpenor) và lại lên đường vượt biển cả tìm về quê nhà, Ô-đi-xê được Xi-ếc-xê (Circe) báo trước chàng còn phải gặp những nỗi gian nan khác nữa đồng thời căn dặn chàng cách vượt thoát hiểm nguy).
Chú thích về các chỗ lược bớt trong văn bản bài đọc.
- Câu 2
Ảnh
Câu 2. Ở một số trường hợp, nếu người viết chỉ sử dụng kí hiệu đánh dấu phần văn bản bị lược bỏ mà không viết đoạn tóm tắt phần văn bản này thì sẽ gây khó khăn gì cho người đọc?
+ Hướng dẫn
Hình vẽ
Những khó khăn người đọc sẽ gặp phải nếu người viết chỉ sử dụng kí hiệu đánh dấu phần văn bản bị lược bỏ mà không viết đoạn tóm tắt phần văn bản này:
- Hướng dẫn:
Ảnh
Không nắm bắt được tính liên tục, mạch vận động hay tính tổng thể toàn văn bản. Khiến người đọc khó hiểu, mông lung khi không nắm bắt được thông tin chi tiết ở phần bị lược bỏ Người đọc sẽ không có cái nhìn toàn diện về thông điệp mà văn bản gửi gắm.
+ Ví dụ (- Hướng dẫn)
Ví dụ: Trong văn bản Đăm Săn Chiến thắng Mtao Mxây.
Ảnh
- Câu 3
Ảnh
Câu 3. Người viết về nhà dài Ê-đê đã trích dẫn mấy lần, các trích dẫn đã được chú thích rõ ràng hay chưa? Hãy trao đổi với các bạn ý kiến của mình.
+ Hướng dẫn
Ảnh
Hình vẽ
Đọc văn bản trên có thể thấy, người viết về nhà dài Ê-đê đã trích dẫn ba lần:
- Hướng dẫn:
Tiến sĩ Nguyễn Duy Thiệu, Phó Giám đốc Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam, cho biết: " Chiều dài ngôi nhà dài...." Chị Đàm Hợp cho biết thêm:" Chỉ những gia đinh nào sở hữu những con voi..." Chị Đàm Thị Hợp khẳng định: "Thường nhà người Ê-đê có hai cầu thang, cầu thang phía trước và cầu thang phía sau...."
- Câu 4
Câu 4: Biện pháp so sánh được sử dụng trong các trường hợp sau có điểm gì khác nhau?

a. Cũng như người đi câu ngồi trên mỏm đá cao, từ đầu cần câu dài tung xuống biển cái sừng bò hoang đựng mồi cho cá nhỏ rồi quăng lên bờ những con cá câu được, còn giãy đành đạch; các bạn đồng hành của tôi bị lôi vào đá cũng giãy lên như vậy, và Xi-la ăn thịt họ ở cửa hang, trong khi họ đang kêu gào, hoảng hốt giơ tay về phía tôi cầu cứu. Đó chính là cảnh thương tâm nhất mà mắt tôi thấy được trong thời gian lênh đênh trên mặt biển tìm đường. (Trích Gặp Ka-ríp và Xi-la, sử thi Ô-đi-xê).

b. Nhà dài như một hơi chiêng, sàn hiên rộng như một hơi ngựa chạy (Trích sử thi Đăm Săn).

c. Tôi tớ mang của cải về nhiều như ong đi chuyển nước, như vò vẽ đi chuyển hoa, như bầy trai gái đi giếng làng cõng nước. (Trích sử thi Đăm Săn).

+ Hướng dẫn
+ So sánh trong đoạn a là lối so sánh dài:
Ảnh
Hình vẽ
- Hướng dẫn:
Trong cấu trúc của lối so sánh này:
Mỗi vế - hình ảnh dùng để so sánh và cái được so sánh - ý tưởng ở hai về đều được phát triển dài ra nói rõ ý của người viết. Các từ so sánh " như" , " giống như" không bắt buộc phải đặt giữa hai vế.
+ tiếp (- Hướng dẫn)
+ So sánh trong đoạn (b), (c) là so sánh chuỗi:
Ảnh
Hình vẽ
Sử dụng từ 2 vế hình ảnh trở lên, kèm theo từ so sánh (như). Đặc biệt trong đoạn (b) là giữa cái được so sánh và cái dùng để so sánh khác loại rất xa: một bên là vật thể, trực quan được(nhà); một bên là âm thanh, cái vô hình, phi vật thể (một hơi chiêng).
- Câu 5
Ảnh
Câu 5: Phân tích tác dụng của biện pháp nói quá trong đoạn văn:
Bà con xem, Đăm Săn uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò không biết chán. Cả một vũng nhão ra nước. Lươn trong hang, giun trong bùn, rắn hổ, rắn mai đều chui lên nằm trên cao sưởi nắng. Ếch nhái dưới gầm nhà, kì nhông ngoài giữa bãi thì kêu lên inh ỏi suốt ngày đêm. Các chàng trai đi lại ngực đụng ngực. Các cô gái đi lại vú đụng vú. Cảnh làng một tù trưởng nhà giàu sao mà vui thế? (Trích sử thi Đăm Săn).
+ Hướng dân
Ảnh
Hình vẽ
- Hướng dẫn:
Tô đậm tính chất trọng đại của chiến thắng, thể hiện sinh động không khí hội hè "ăn đông uống vui". Tôn vinh sự giàu có và sự hùng cường của Đăm Săn. Thể hiện sự ngưỡng mộ nồng nhiệt của người kể chuyện đối với người anh hùng Đăm Săn.
Từ đọc đến viết
- Nhiệm vụ
Ảnh
- Nhiệm vụ:
Từ việc đọc hai văn bản sử thi trên đây, hãy viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) về một phẩm chất của người anh hùng sử thi, trong đó có đánh dấu phần bị tỉnh lược trong văn bản hoặc chú thích trích dẫn.
- Hướng dẫn
Ảnh
Đọc nhanh đề bài, gạch chân từ ngữ quan trọng để xác định yêu cầu của đề. Lựa chọn nhanh đề tài cho đoạn văn ngắn của bản thân Viết nhanh bản thảo đoạn văn đồng thòi đọc lại và chỉnh sửa nhanh.
- Hướng dẫn:
V. Dặn dò
- Dặn dò
Ảnh
Hoàn thành bài tập Khái quát nội dung bài học bằng sơ đồ tư duy. Chuẩn bị bài: "Đọc mở rộng: Đăm Săn đi chinh phục nữ thần Mặt Trời".
Dặn dò
- Cảm ơn
Ảnh