Công ty Cổ phần Mạng giáo dục Bạch Kim - 27 Huỳnh Thúc Kháng, Đống Đa, Hà Nội
Trang bìa
Trang bìa:
TIẾT 83 NỖI THƯƠNG MÌNH I. Tìm hiểu chung
1. Vị trí đoạn trích:
I. Tìm hiểu chung: 1. Vị trí đoạn trích - Đoạn trích nằm ở phần II của tác phẩm (Gia biến và lưu lạc) từ câu 1229 đến câu 1248. - Đoạn trích diễn tả cảnh trớ trêu và nỗi niềm thương thân trách phận của Kiều ở trốn lầu xanh. 2. Bố cục:
I. Tìm hiểu chung: 1. Vị trí đoạn trích 2. Bố cục: Ba đoạn: Đoạn I: (Từ câu đầu đến câu 4): Giới thiệu về tình cảnh trớ trêu của Thuý Kiều. Đoạn II: (Từ câu 5 đến câu 12) Diễn tả tâm trạng nỗi niềm của Kiều trong cảnh sống ấy. Đoạn III: (Còn lại) Từ tả cảnh để tả tình trong cô đơn đau khổ của Kiều. II. Đọc - hiểu
1. Tình cảnh trớ trêu của Kiều:
1.Tình cảnh trớ trêu của Kiều: "Biết bao bướm lả ong lơi Cuộc say đầy tháng trận cười suất đêm Dập dìu lá gió cành chim Sớm đưa Tống Ngọc, tối tìm Trường Khanh" - Ước lệ: hình ảnh: "ong bướm"; "cuộc say"; "trận cười". - Nghệ thuật: Điển cố: "lá gió/ cành chim"; Tống Ngọc/ Trường Khanh... Bướm lả /ong lơi: dùng để chỉ những con người háo sắc. Cuộc say/ trận cười: tình cảnh Kiều phải buộc mình đắm mình trong những trận cười, cuộc say ấy.. Lá gió/cành chim: chỉ người kĩ nữ tiếp khách bốn phương. Tống Ngọc chỉ loại khách chơi phong lưu. Trường Khanh chỉ loại người ăn chơi phong lưu. =>Diễn tả tình cảnh éo le của Kiều ở tại lầu xanh của mụ Tú Bà. Minh họa:
Ý nghĩa:
1. Tình cảnh trớ trêu của Kiều: Như vậy việc diễn tả thân phận éo le của Kiều bộc lộ thái độ gì của Nguyễn Du đối với nàng Kiều? - Ý nghĩa: Giúp tác giả vượt qua được một vấn đề nan giải, một mặt vẫn tả thực không né tránh phận thực tế của nhân vật chính (Cuộc sống thực của Kiều ở lầu xanh đây là yếu tố thực). Mặt khác, vẫn giữ được chân dung cao đẹp của nhân vật của mình. =>Tóm lại: Tác giả đã khắc hoạ cảnh sống éo le của Kiều và bày tỏ thái độ trân trọng, thương cảm đối với nhân vật của mình. 2. Tâm trạng, nỗi niềm của Kiều:
2. Tâm trạng, nỗi niềm của Kiều Tâm trạng Kiều được tái hiện trong thời gian và không gian nào? Khi tỉnh rượu lúc tàn canh Giật mình mình lại thương mình xót xa - Thời gian: đêm tàn canh. - Không gian: ở trốn lầu xanh của mụ Tú Bà. => Khi tỉnh rượu lúc tàn canh Kiều mới cảm thấy cô đơn trong thời điểm ấy. - Câu 1: Nhịp thơ 3/3 - Câu 2: Nhịp thơ 2/4/2 thay đổi. => thể hiện bước đi của thời gian Nghệ thuật lặp:
Cách diễn đạt 3 từ "mình" trong một câu. Đây là nghệ thuật gì? Em hãy nêu tác dụng của nó? - Nghệ thuật lặp: 3 lần từ "mình" được lặp lại trong câu thơ thể hiện nỗi niềm đang tràn ngập tâm trạng của Kiều, Nhấn mạnh cuộc sống ê chề của Kiều trong hiện tại. => Vì thế có biết bao đêm nàng một mình suy nghĩ, trăn trở, xót xa cho phận mình sao lại bị đẩy đưa đến nông nỗi này. Cho nên từ "giật mình" chính là quá trình tự ý thức sâu sắc về nỗi đau chua chát, nhục nhã ê chề trong cuộc sống, trỗi dậy ý thức về nhân phẩm của mình, có những giây phút như vậy Kiều mới được sống thực với con người mình, mới trở về với bản chất tốt lành của mình và cảm thấy càng cô đơn lẻ loi hơn. Câu 7-10:
Từ câu 7 đến câu 10 Thuý Kiều tâm sự về nỗi thương mình như thế nào? Nêu hình thức nghệ thuật và tác dụng của nó? Câu 7,8,9,10 tác giả diễn tả bằng các cặp đối xứng: Thứ nhất: "Khi sao phong gấm rủ là/ Giờ sao tan tác như hoa giữa đàng". Đây là sự đối lập gay gắt giữa quá khứ êm đềm hạnh phúc hiện lên ngắn ngủi với cuộc sống hiện tại đầy nghiệt ngã , bẽ bàng cay đắng. Thứ 2: "Mặt sao dày gió dạn sương/ Thân sao bướm chán ong chường bấy thân". => Cặp tiểu đối thứ 2: Có ý nghĩa so sánh nhấn mạnh về thân phận Thuý Kiều trong xã hội phong kiến còn đau hơn sự chua xót bẽ bàng của một cô kĩ nữ khi phải sống trong cảnh "Sớm đưa Tống Ngọc, tối tìm Trường Khanh". Câu hỏi tu từ:
Câu hỏi tu từ: (Từ để hỏi): "Khi sao"; "giờ sao"; "mặt sao"; "thân sao"... => là nhắc lại quá khứ và nhấn mạnh hiện tại nhưng hiện tại được nhắc lại 3 lần (Giống như câu 5) để nhấn mạnh sự tiếc thương đau đớn phũ phàng của Kiều khi sống trong cảnh bị xúc phạm về nhân phẩm. - Như: Phong gấm rủ là - tan tác như hoa giữa đàng - Dày gió dạn sương - Bướm chán ong chường ... => Gây ấn tượng chua cay bao trùm, đè nặng lên số phận con người như tấm thân vàng ngọc được khoác áo gấm, rủ bức là, tấm thân bọc trong nhung lụa quý báu thế mà nay như hoa giữa đường ai qua lại cũng xéo lên tàn nhẫn. Nỗi đau sự thây đổi giá trị con người và nỗi niềm thương thân tiếc phận của Kiều là cách mà Nguyễn Du thể hiện gợi lên một nỗi niềm xót xa đối với người đọc. Câu 11, 12: Cặp đối thứ 3:
Câu 11, 12 tâm trạng đó được diễn tả bằng hình thức nào? Câu 11, 12: - Nghệ thuật: Đối. - Diễn tả nội tâm nhân vật. => Đây là cặp đối thứ 3: "Mặc người mưa Sở mây Tần Riêng mình nào biết có xuân là gì?" - Người (khách) >< Mình (Kiều) thể hiện sự cô đơn, lẻ loi, không có ý thức về thời gian và tuổi xuân, trở thành cô độc trơ trọi). => Người và ta: nhấn mạnh mối quan hệ xác thịt của Kiều trong cảnh tiếp khách mà không có cảm giác hạnh phúc vui thú gì. - Nội tâm nhân vật: Kiều sống trong cảnh cô đơn thờ ơ với tất cả thậm chí cả ý niệm về thời gian. Bởi Thuý Kiều là người phụ nữ có ý thức sâu sắc về giá trị nhân phẩm mà nàng lại rơi vào cảnh sống đau khổ dằn vặt đó cũng là tất yếu. Đó là bi kịch tinh thần của con người trong thời đại phong kiến mà người đại điện là Thuý Kiều. 3. Nghệ thuật tả cảnh ngụ tình:
3. Nghệ thuật tả cảnh ngụ tình Nguyễn Du miêu tả cảnh lầu xanh như thế nào? Bằng biện pháp nghệ thuật gì ? * Cảnh thiên nhiên: đẹp. có phong, hoa, tuyết, nguyệt. - Đây là hình ảnh ước lệ tượng trưng: tượng trưng cho vẻ đẹp của 4 mùa, rất lãng mạn. - Tả và ẩn dụ: ý nói: gió tựa - hoa kề chỉ người con trai và người con gái trong cảnh lả lơi của khách và cảnh lẳng lơ của người kĩ nữ: "Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu - Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ?" * Cảnh sinh hoạt: miêu tả có đầy đủ thú vui tao nhã, chơi đàn, đánh cờ, ngâm thơ, vẽ tranh, khẳng định tài năng của nàng Kiều. - Thực chất: là sự nhơ nhớp của phường buôn thịt bán người Tâm trạng nàng Kiều:
Em có nhận xét gì về tâm trạng của Thuý Kiều trong đoạn trích? * Tâm trạng Kiều: - Tủi nhục, buồn, đau đớn, là người trong cuộc, tạo niềm vui cho người khác nhưng Thuý Kiều cảm thấy nhục nhã ê chề, buồn đau vô hạn. "Vui là vui gượng kẻo là Ai tri âm đó mặn mà với ai?" - Cách viết rất gượng ép không trọn nghĩa trọn tình thể hiện tâm trạng bẽ bàng của Kiều khi phải chiều lòng khách. Vui gượng...như là thứ trò chơi để giết thời gian không niềm hạnh phúc, chẳng vui thú gì. III. Tổng kết
Tổng kết:
III. Tổng kết Khái quát những giá trị nội dung và nghệ thuật đoạn trích? 1. Nội dung: Đoạn trích thể hiện nỗi niềm thương thân xót phận và ý thức cao về nhân cách, phẩm giá của nhân vật Thuý Kiều trong hoàn cảnh sống nghiệt ngã. 2. Nghệ thuật: - Bút pháp ước lệ - Nghệ thuật đối xứng - Sáng tạo từ ngữ , hình ảnh. - Tả cảnh ngụ tình. Câu 1:
Câu 1 : Ẩn dụ “bướm chán ong chường” có hàm ý gì ?
A. Tấm thân bị đem ra làm thứ đồ chơi chán chê cho khách làng chơi.
B. Bướm cũng chán ong cũng chê không muốn đến đậu.
C. Tự mình thấy chán chính mình.
D. Cuộc sống đầy những chuyện buồn, không có niềm vui.
Câu 2:
Câu 2: Nếu dùng “biết bao ong bướm lả lơi” thay cho “biết bao bướm lả ong lơi” thì hiệu quả nghệ thuật sẽ giảm đi điều gì?
A. Sức gợi tả cuộc sống ô trọc, xô bồ chốn lầu xanh.
B. Sức gợi tả tâm trạng mệt mỏi , chán chường của Kiều.
C. Sức diễn tả cuộc sống thác loạn, buông thả.
D. Sức diễn tả “ nỗi thương mình” của Kiều.
Tượng chân dung Nguyễn Du: