BÀI 2. NHỮNG THẾ GIỚI THƠ. 2. TÂY TIẾN (QUANG DŨNG)
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
Ảnh
BÀI 2. NHỮNG THẾ GIỚI THƠ
TÂY TIẾN (QUANG DŨNG)
Văn bản 2:
Khởi động
Khởi động
- Khởi động:
Từ những bức tranh sau em có suy nghĩ gì về cuộc kháng chiến chống Pháp của dân tộc?
Ảnh
Ảnh
I. Tìm hiểu chung
Tìm hiểu chung
Ảnh
I. Tìm hiểu chung
- Nhiệm vụ
Ảnh
Hình vẽ
- Nhiệm vụ:
Nêu một số hiểu biết của em về tác giả Quang Dũng và bài thơ "Tây Tiến"? Nhan đề "Tây Tiến" gợi cho em suy nghĩ gì?
1. Tác giả
1. Tác giả
Hình vẽ
Tên thật: Bùi Đình Diệm. Quê quán: Đan Phượng, Hà Nội. Là một nghệ sĩ đa tài: làm thơ, viết văn, vẽ tranh, soạn nhạc. Tuy nhiên, thành công nổi bật của Quang Dũng là ở lĩnh vực thơ ca. Thơ của ông được nhiều thế hệ người đọc yêu thích, đó là tiếng nói của một tâm hồn phóng khoáng, hồn hậu, lãng mạn và tài hoa.
Hình vẽ
Ảnh
* Tác phẩm chính (1. Tác giả)
* TP chính: Đường lên châu Thuận (truyện, kí, 1964); Rừng về xuôi (truyện, ló 1968); Nhà đồi (truyện, kí, 1970); Mây đầu ô (thơ, 1986); Rừng biển quê hương (tập thơ in chung cùng với Trần Lê Văn).
Ảnh
2. Tác phẩm
Ảnh
2. Tác phẩm
Hình vẽ
Bài thơ được in trong tập thơ Mây đầu ô (1986).
a. Xuất xứ
Ảnh
b. Hoàn cảnh sáng tác
Ảnh
Hình vẽ
b. Hoàn cảnh sáng tác
Tây Tiến là tên gọi của Trung đoàn Tây Tiến, được thành lập vào năm 1947. Cuối năm 1948, Quang Dũng chuyển về đơn vị mới, nhớ đơn vị cũ, ông đã sáng tác bài thơ này tại Phù Lưu Chanh.
Ảnh
3. Nhan đề
Hình vẽ
3. Nhan đề
Ban đầu có tên là Nhớ Tây Tiến, sau được đổi tiên là Tây Tiến. Việc bỏ chữ "Nhớ" khiến nhan đề trở nên cô đọng, tạo ra sự chắc khoẻ, rắn rỏi hình dung về miền Tây rộng lớn, thăm thẳm, hùng vĩ. Tây Tiến có thể hiểu là tên của một binh đoàn, nơi Quang Dũng từng công tác, cũng có thể hiểu là tiến về phía Tây, hướng hành quân của binh đoàn Tây Tiến trong quá trình thực hiện nhiệm vụ bảo vệ biên giới.
Ảnh
II. Tìm hiểu chi tiết
Tìm hiểu chi tiết
Ảnh
II. Tìm hiểu chi tiết
1. Thể thơ và bố cục
Ảnh
Hình vẽ
1. Thể thơ và bố cục
Xác định thể thơ? Bố cục bài thơ gồm có mấy phần? Ý nghĩa của từng phần? Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là gì?
+ Tìm hiểu
1. Thể thơ và bố cục
Hình vẽ
- Thể thơ: thất ngôn. - Bố cục: Được chia thành 4 phần:
Ảnh
Phần 1: 14 câu đầu. Phần 2: 8 câu tiếp. Phần 3: 8 câu tiếp. Phần 4: 4 câu còn lại.
+ Bố cục
1. Thể thơ và bố cục
Hình vẽ
Cuộc hành quân đầy gian khổ của đoàn quân Tây Tiến giữa thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ, dữ dội và đầy thơ mộng.
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Những kỉ niệm đẹp thắm tình quân dân và vẻ đẹp thơ mộng, huyền ảo của Tây Bắc
Hình vẽ
Hình ảnh người lính Tây Tiến với vẻ đẹp bi tráng và lãng mạn
Hình vẽ
Lời thề Tây Tiến
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
+ Cảm hứng chủ đạo của bài thơ (1. Thể thơ và bố cục)
Ảnh
* Cảm hứng chủ đạo của bài thơ ngợi ca vẻ đẹp bi tráng, lãng mạn của người lính trong đoàn quân Tây Tiến.
Hình vẽ
Tài hoa của hồn thơ Quang Dũng đã làm cho những kí ức và kỉ niệm của mình như được sống cùng người đọc.
Ảnh
Ảnh
2. Hình ảnh thiên nhiên hùng vĩ núi rừng Tây Bắc
Ảnh
Hình vẽ
2. Hình ảnh thiên nhiên hùng vĩ núi rừng Tây Bắc
Nhóm 1: Nhận xét mạch cảm xúc của bài thơ Tây Tiến? Nhóm 2: Hình ảnh thiên nhiên Tây Tiến hiện lên như thế nào qua ngòi bút của Quang Dũng? Nhóm 3: Chủ thể trữ tình đã bộc lộ nỗi nhớ Tây Tiến qua hệ thống hình ảnh và từ ngữ nào? Nó có tác dụng ra sao?
a. Mạch cảm xúc của bài thơ
Ảnh
a. Mạch cảm xúc của bài thơ
Hình vẽ
Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi
Ảnh
Hình vẽ
Nỗi nhớ da diết về đồng đội và năm tháng không thể quên
Nỗi nhớ được hình tượng hoá. Vừa gợi cảm vừa là sự liền mạch cho những dòng thơ gợi tả thiên nhiên Tây Bắc tiếp theo.
Ảnh
b. Hình ảnh thiên nhiên hùng vĩ của núi rừng Tây Tiến
Hình vẽ
b. Hình ảnh thiên nhiên hùng vĩ của núi rừng Tây Tiến
Dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm. Ngàn thước lên cao >< ngàn thước xuống Thác gầm thét. Cọp trêu người.
Ảnh
Thiên nhiên Tây Tiến hiện lên vô cùng hiểm trở:
Ảnh
+ Thiên nhiên Tây Tiến toát lên vẻ mĩ lệ, hùng vĩ, trữ tình và huyền ảo
Ảnh
b. Hình ảnh thiên nhiên hùng vĩ của núi rừng Tây Tiến
Hình vẽ
Hình vẽ
Thiên nhiên Tây Bắc toát lên vẻ mĩ lệ, hùng vĩ, trữ tình và huyền ảo được thể hiện qua các hình ảnh: sương lấp, hoa về, mưa xa khơi, đêm hơi, cồn mây, heo hút cồn mây.
Thiên nhiên Tây Bắc hiện lên qua ngòi bút của tác giả vô cùng khắc nghiệt, dữ dội nhưng không kém phần huyền ảo, mĩ lệ và trữ tình.
+ Con người
Ảnh
b. Hình ảnh thiên nhiên hùng vĩ của núi rừng Tây Tiến
Hình vẽ
Con người: đầy hoài niệm vừa đậm chất hiện thực lại mang vẻ bi tráng, lãng mạn.
"đoàn quân mỏi" "Anh bạn dãi dầu" "gục lên súng... quên đời" "hoa về trong đêm hơi" "cồn mây súng ngửi trời"...
Ảnh
* tiếp
Ảnh
b. Hình ảnh thiên nhiên hùng vĩ của núi rừng Tây Tiến
Hình vẽ
Anh bạn dãi dầu không bước nữa Gục lên súng mũ bỏ quên đời.
Không hề bi luỵ mà nó trở nên vô cùng lãng mạn. Họ coi cái chết nhẹ tựa lông hồng. Cái bi đã được nâng đỡ bằng sự lãng mạn giúp cho những vần thơ trở nên tính tế và đặc biệt.
Ảnh
+ Hình ảnh "súng ngửi trời"
Ảnh
b. Hình ảnh thiên nhiên hùng vĩ của núi rừng Tây Tiến
Hình vẽ
Là một sự lãng mạn
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Đồng điệu với hình ảnh "đầu súng trăng treo" (Đồng chí - Chính Hữu)
Diễn tả sự lãng mạn, hóm hỉnh của những người lính và độ cao cùng cuộc hành quân đầy gian nan của đoàn binh Tây Tiến.
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Những người lính đang ở một vị trí nào đó rất cao đến nỗi có cảm giác "súng ngửi trời".
+ Thiên nhiên vùng núi Tây Bắc
b. Hình ảnh thiên nhiên hùng vĩ của núi rừng Tây Tiến
Ảnh
Hình vẽ
Hình vẽ
Biện pháp nhân hoá (thác gầm thét, cọp trêu người). Biện pháp điệp từ "dốc", "ngàn thước". Đảo ngữ "heo hút" lên trước "cồn mây". Hệ thống từ ngữ tạo hình giàu cảm xúc (khúc khuỷu, thăm thẳm, heo hút). SD các thanh điệu độc đáo.
Ảnh
+ Hình ảnh "Dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm"
b. Hình ảnh thiên nhiên hùng vĩ của núi rừng Tây Tiến
Hình vẽ
=> Dùng từ chỉ độ sâu để nói về độ cao, lấy "thăm thẳm" của vực để nói về cái hùng vĩ của núi.
Dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm.
Ảnh
Việc SD các thanh điệu và câu từ cho thấy sự tài tình của Quang Dũng.
Ảnh
+ Nhận xét
Ảnh
b. Hình ảnh thiên nhiên hùng vĩ của núi rừng Tây Tiến
Hình vẽ
14 câu thơ đầu tiên khắc hoạ vẻ đẹp thiên nhiên vô cùng hùng vĩ, hung hiểm nhưng rất lãng mạn, hào hoa. Sử dụng các BPNT và hệ thống từ ngữ giàu hình tượng giúp TG đặc tả điều đó một cách thành công.
Ảnh
3. Hình tượng người lính Tây Tiến
Ảnh
Hình vẽ
3. Hình tượng người lính Tây Tiến
Hình ảnh người lính Tây Tiến hiện lên như thế nào ở đoạn 2? Phân tích yếu tố "bi" và "tráng" trong hình tượng người lính Tây Tiến?
Bút pháp lãng mạn được thể hiện như thế nào qua bài thơ Tây Tiến? Chỉ ra những hình thức tổ chức ngôn ngữ đặc biệt trong bài và nêu tác dụng?
a. Vẻ đẹp của người lính hào hoa, phong nhã
a. Vẻ đẹp của người lính hào hoa, phong nhã
Hình vẽ
Hình ảnh người lính Tây Tiến được khắc hoạ trong đoạn 2 và 3 vô cùng sinh động.
Ảnh
Ảnh
+ Đoạn thứ 2: Tình quân dân thắm đượm
a. Vẻ đẹp của người lính hào hoa, phong nhã
Ảnh
Ảnh
Hình vẽ
Ảnh
Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa Kìa em xiêm áo tự bao giờ Khèn lên man điệu nàng e ấp Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Diễn tả không khí tưng bừng, sôi nổi của đêm văn nghệ, giúp xua tan đi đêm tối.
"Kìa em" thể hiện sự ngỡ ngàng đến ngạc nhiên của người lính Tây Tiên trước vẻ đẹo của cô gái.
Hình ảnh "em" chính là linh hồn của đêm văn nghệ.
+ Nhận xét
a. Vẻ đẹp của người lính hào hoa, phong nhã
Hình vẽ
Sự gắn bó keo sơn giữa dân và quân là sức mạnh giúp cuộc kháng chiến của dân tộc đi đến thắng lợi.
Ảnh
Ảnh
Hình vẽ
Ảnh
Quang Dũng đã khác hoạ vô cùng thành công tình quân dân thắm đượm. Bút pháp lãng mạn đẩy lùi khung cảnh hung hiểm, hoang vu và dữ dội của núi rừng Tây Bắc.
b. Vẻ đẹp của người lính Tây Tiến nhuốm màu bi thương
b. Vẻ đẹp của người lính Tây Tiến nhuốm màu bi thương
Ảnh
Hình vẽ
Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc Quân xanh màu lá dữ oai hùm
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Mọi khổ ải thiếu thốn dường như không phải là vấn đề đối với họ.
Bệnh sốt rét hoành hành. Tóc bị rụng hết Mà da xanh xao như màu lá.
Điều kiện chiến dấu gian khổ, thiếu thốn
Ảnh
+ Hình ảnh người lính
Ảnh
Ảnh
b. Vẻ đẹp của người lính Tây Tiến nhuốm màu bi thương
Ảnh
Hình vẽ
Mắt trừng gửi mộng qua biên giới Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm.
Hình vẽ
Cái nhìn đa chiều đã giúp nhà thơ nhìn qua các dữ dằn là những tâm hồn rạo rực tình yêu thương.
Hình vẽ
Họ chiến đấu nơi rừng thiêng nước độc nhưng trong lòng lúc nào cũng hướng về Hà Nội vì ở đó có "dán kiều thơm".
Hình vẽ
Dáng kiều thơm: là động lực tinh thần giúp người lính kiên cường chiến đấu tiêu diệt kẻ thù.
+ Sự bi thương trở thành trang nghiêm
b. Vẻ đẹp của người lính Tây Tiến nhuốm màu bi thương
Hình vẽ
Rải rác biên cương mồ viễn xứ Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh Áo bào thay chiếu anh về đất Sông Mã gầm lên khúc độc hành
Hình vẽ
Những nấm mồ rải rác nơi biên cương nói lên một sự bi cương.
Hình vẽ
Tinh thần tự nguyện sẵn sàng vượt lên cái chết để hiến dâng sự sống, tuổi trẻ cho nghĩa lớn của dân tộc.
Ảnh
Ảnh
* tiếp
b. Vẻ đẹp của người lính Tây Tiến nhuốm màu bi thương
Hình vẽ
Hình vẽ
Nhạc khúc tiễn anh là âm thanh gầm réo của dòng sông Mã.
Hình vẽ
Người lính Tây Tiến khi chết đi chỉ có được manh chiếu quấn thân nhưng tác giả thay vào đó là "áo bào" sang trọng.
Ảnh
Ảnh
Rải rác biên cương mồ viễn xứ Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh Áo bào thay chiếu anh về đất Sông Mã gầm lên khúc độc hành
+ Nhận xét
b. Vẻ đẹp của người lính Tây Tiến nhuốm màu bi thương
Hình vẽ
Hình vẽ
Dưới ngòi bút của Quang Dũng, người lính vẫn chói ngời vẻ đẹp lí tưởng và mang dáng dấp chiến sĩ thuở xưa.
Ảnh
Ảnh
+ Hệ thống từ Hán Việt
Ảnh
Ảnh
b. Vẻ đẹp của người lính Tây Tiến nhuốm màu bi thương
Rải rác biên cương mồ viễn xứ Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh Áo bào thay chiếu anh về đất Sông Mã gầm lên khúc độc hành
Ảnh
Hình vẽ
Âm thanh đó làm cho sự hi sinh không bi luỵ mà thấm đẫm tinh thần bi tráng.
Hình vẽ
Thay vì nói về cái chết tác giả dùng từ "về đất" như một cách làm mờ đi cái bi thương át hẳn trong cái âm thanh của dòng sông Mã.
Hình vẽ
Hệ thống từ Hán Việt
c. Bút pháp lãng mạn trong Tây Tiến
c. Bút pháp lãng mạn trong Tây Tiến
Hình vẽ
Bằng bút pháp lãng mạn nhà thơ đã khắc hoạ thành công bức chân dung tượng đài bằng ngôn từ người lính đoàn quân Tây Tiến.
Ảnh
+ Cảm hứng lãng mạn
Ảnh
c. Bút pháp lãng mạn trong Tây Tiến
Hình vẽ
Cảm hứng lãng mạn: Nỗi nhớ về một thời chiến chinh gian khổ với những mất mát hi sinh song cũng thật hào hứng.
Ảnh
* tiếp
Ảnh
c. Bút pháp lãng mạn trong Tây Tiến
H/ảnh thiên nhiên nơi núi rừng Tây Tiến hiện lên với địa hình hiểm trở, vực thẳm, sông sâu, thiên nhiên hoang sơ và bí ẩn. Hình ảnh người lính Tây Tiến hiện lên với những khó khăn thách thức nhưng không gì ngăn được bước chân người lính là những chàng trai Hà thành hào hoa.
=> Toát lên sự thơ mộng hùng vĩ và trữ tình làm say đắm lòng người.
* tiếp
Ảnh
Ảnh
c. Bút pháp lãng mạn trong Tây Tiến
Cảm hứng lãng mạn giúp nhà thơ có thể khắc hoạ thành công vẻ đẹp hào hùng, hào hoa, sự bi tráng của người lính Tây Tiến. Vẻ đẹp hùng vĩ, thơ mộng của thiên nhiên miền núi Tây Bắc tạo nên một bức tranh độc đáo trong thơ ca kháng chiến.
4. Tổ chức ngôn ngữ đặc biệt trong bài thơ Tây Tiến
Hình vẽ
4. Tổ chức ngôn ngữ đặc biệt trong bài thơ Tây Tiến
SD các từ chỉ địa danh một cách vô cùng hợp lí: Sông Mã, Mai Châu, Sài Khao, Viên Chăn, Mường Lát, Châu Mộc, Pha Luông, Hà Nội, Mường Hịch, Sầm Nứa. Nỗi nhớ tác giả không dành riêng cho bất kì một địa danh cụ thể nào -> Kích thích trí tưởng tượng của người đọc, khơi gợi sự tò mò khó cưỡng của vùng núi hoang sơ bí hiểm. Ông không sử dụng từ chỉ địa danh một cách tuỳ hứng mà điều phối nó để tạo sự ám ảnh cho thơ.
Ảnh
* tiếp
Ảnh
Hình vẽ
4. Tổ chức ngôn ngữ đặc biệt trong bài thơ Tây Tiến
Nội lực các câu thơ của Quang Dũng dồn vào các động từ gây cảm giác mạnh:
" Heo hút cồn mây súng ngửi trời gục lên súng mũ bỏ quên đời Sông Mã gầm lên khúc độc hành"
* tiếp
Hình vẽ
4. Tổ chức ngôn ngữ đặc biệt trong bài thơ Tây Tiến
Từ Hán Việt: Đoàn binh, biên cương, viễn xứ, độc hành => Làm giảm đi màu sắc ảm đạm của sự mất mát hi sinh, góp phần mang lại sự thành công cho thi phẩm. Từ Thuần Việt: không mọc tóc, xanh, trừng, gầm => Lấy cái bình dị làm nổi bật cái cao cả, lấy cái bình thường diễn tả cái oai hùng. Tiếp sức cho sự có mặt của hệ thống từ Hán - Việt.
Ảnh
* tiếp
4. Tổ chức ngôn ngữ đặc biệt trong bài thơ Tây Tiến
Ảnh
Ảnh
Ảnh
Hình vẽ
4. Tổ chức ngôn ngữ đặc biệt trong bài thơ Tây Tiến
Tổ chức ngôn từ đặc biệt chưa từng có: "nhớ chơi vơi".
Hình vẽ
Thán từ : "ôi".
Hình vẽ
Tạo nên hiệu suất biểu cảm cho ý thơ. Nỗi nhớ tràn đầy sự tha thiết.
5. Lời thề Tây Tiến
Ảnh
Ảnh
Hình vẽ
5. Lời thề Tây Tiến
Tinh thần chung của một thời Tây Tiến được thể hiện như thế nào?
+ Tinh thần, lí tưởng của người lính
Ảnh
Hình vẽ
5. Lời thề Tây Tiến
Ra đi không ước hẹn ngày trở về, tinh thần hi sinh vì nước, xả thân vì nước. "Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh".
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Chiến đấu hết mình, khi hi sinh cũng mong muốn tan vào với hồn thiêng sóng núi để lí tưởng, tình yêu ấy sẽ bất tử với thời gian.
Tinh thần, lí tưởng của người lính: Chiến đấu tự nguyện, quả cảm, xả thân vì lí tưởng độc lập, tự do.
III. Tổng kết
Tổng kết
Ảnh
III. Tổng kết
- Nhiệm vụ
Ảnh
Hình vẽ
- Nhiệm vụ:
Nhận xét những đặc sắc về nghệ thuật và nội dung của bài thơ "Tây Tiến".
1. Nội dung
Hình vẽ
1. Nội dung
Nỗi nhớ da diết của tác giả đối với Tây Tiến. Những chặng đường hành quân gian khổ, thiếu thốn, hi sinh mất mát mà chất chứa kỉ niệm đẹp, thú vị, ấm áp cùng những đồng đội Tây Tiến anh hùng... Hình tượng người lính Tây Tiến vừa hào hùng lại bi tráng.
Ảnh
2. Nghệ thuật
Ảnh
Hình vẽ
2. Nghệ thuật
Biện pháp hiện thực kết hợp lãng mạn đậm chất bi tráng. Hình ảnh, ngôn ngữ, giọng điệu đậm chất thẩm mỹ, độc đáo.
Luyện tập vận dụng
Nhiệm vụ (Luyện tập vận dụng)
Ảnh
Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày cảm nhận của bạn về một nét đẹp của hình tượng người lính Tây Tiến.
Tổng kết
Tổng kết
Ảnh
Tổng kết:
Ôn lại kiến thức vừa học. Hoàn thành bài tập phần Vận dụng Chuẩn bị bài sau: "Bài 2. Những thế giới thơ. 3. Đàn ghi ta của Lor - ca (Thanh Thảo)".
Cảm ơn
Ảnh