BÀI 5: NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
GIÁO DỤC KINH TẾ VÀ PHÁP LUẬT 10
BÀI 5: NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
Ảnh
Mục tiêu bài học
Yêu cầu cần đạt
Ảnh
Yêu cầu cần đạt
Nêu được khái niệm ngân sách nhà nước, đặc điểm và vai trò của ngân sách nhà nước. Nêu được quy định cơ bản của pháp luật về quyền và nghĩa vụ công dân trong việc thực hiện pháp luật ngân sách. Ủng hộ những hành vi chấp hành và phê phán những hành vi vi phạm pháp luật về thu, chi ngân sách.
Mở đầu
- Mở đầu (- Mở đầu)
Ảnh
Đọc thông tin trong SGK và trả lời câu hỏi sau: Các tỉnh miền núi biên giới có điêu kiện địa hình phức tạp, giao thông khó khăn, trình độ dân trí chưa cao. Nhận được nguồn ngân sách ưu đãi từ Nhà nước, các địa phương này sử dụng vào việc mở rộng, nâng cấp các tuyến đường giao thông; kéo điện lưới quốc gia về các bản vùng sâu; xây dựng, tu bổ, nâng cấp trường học, cơ sở y tế; ứng dụng khoa học kĩ thuật vào sản xuất, đầu tư chuyển dịch cơ cấu cây trồng vật nuôi; phát triển mô hình rừng trang trại, vườn rừng,... Nhờ đó, các tỉnh miền núi đã từng bước khắc phục khó khăn, ổn định đời sống, phát triển kinh tế - xã hội, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thân cho nhân dân.
- Trả lời câu hỏi
Ảnh
- Trả lời câu hỏi:
1. Ngân sách nhà nước góp phần cho sự phát triển của các tỉnh miền núi như thế nào? 2. Chia sẻ hiểu biết của em vê ngân sách nhà nước.
Khám phá
1. Khái niệm, đặc điểm của ngân sách nhà nước
1. Khái niệm, đặc điểm của ngân sách nhà nước
a. Khái niệm ngân sách nhà nước
Ảnh
- Em hãy quan sát sơ đồ sau:
Sơ đồ 1. Dự toán ngân sách nhà nước năm 2018
- Trả lời câu hỏi
Ảnh
Ảnh
Từ việc vừa quan sát sơ đồ ở trên em hãy lời câu hỏi sau: 1. Ngân sách nhà nước gồm các khoản thu, chi gì? 2. Ai được quyền quyết định các khoản thu, chi của ngân sách nhà nước?
- Trả lời câu hỏi:
- Kết luận
Ảnh
Ảnh
Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước (khoản 14 Điều 4 Luật Ngân sách nhà nước năm 2015).
- Kết luận:
b. Đặc điểm của ngân sách nhà nước
b. Đặc điểm của ngân sách nhà nước
Em hãy đọc thông tin trong SGK, hãy trả lời câu hỏi sau: 1. Mục đích của việc thu, chi ngân sách nhà nước là gì? 2. Kể tên một số quỹ trong ngân sách nhà nước và chia sẻ hiểu biết của em về quỹ đó. 3. Người dân đóng góp vào ngân sách nhà nước có được hoàn trả trực tiếp không? Vì sao?
Ảnh
- Kết luận
Hình vẽ
Ngân sách nhà nước mang tính pháp lí cao. Nhà nước là chủ thể duy nhất có quyền sở hữu và quyết định các khoản thu, chi của ngân sách nhà nước. Ngân sách nhà nước hướng tới mục tiêu giải quyết các quan hệ lợi ích trong xã hội. Ngân sách nhà nước được chia thành nhiều quỹ nhỏ có tác dụng riên để chi dùng cho những mục đích có trong kế hoạch. Hoạt động thu, chi của ngân sách nhà nước được thực hiện theo nguyên tắc không hoàn trả trực tiếp.
- Kết luận:
2. Vai trò của ngân sách nhà nước
2. Vai trò của ngân sách nhà nước
- Quan sát sơ đồ:
Ảnh
Sơ đồ 2. Cơ cấu chi phí ngân sách nhà nước
- Trả lời câu hỏi
Ảnh
- Trả lời câu hỏi:
Từ việc quan sát sơ đồ kết hợp đọc thông tin SGK em hãy trả lời câu hỏi sau: 1. Trong sơ đồ 2, khoản chi nào dành cho hoạt động của bộ máy nhà nước? 2. Thông tin 1 cho biết ngân sách nhà nước góp phần định hướng phát triển sản xuất để hình thành cơ cấu kinh tế hợp lí như thế nào? 3. Thông tin 2 cho biết ngân sách nhà nước góp phần điều tiết thị trường, bình ổn giá cả, kiềm chế lạm phát như thế nào? 4. Thông tin 3 cho biết gia đình T đã được hỗ trợ từ quỹ phúc lợi của ngân sách nhà nước như thế nào?
- Kết luận
- Kết luận:
Hình vẽ
Cung cấp nguồn tài chính để duy trì hoạt động của bộ máy nhà nước. Định hướng phát triển sản xuất vào những vùng, lĩnh vực cần thiết để hình thành cơ cấu kinh tế hợp lí. Là công cụ điều tiết thị trường, bình ổn giá cả, kiềm chế lạm phát. Là công cụ điều tiết thu nhập qua thuế và quỹ phúc lợi xã hội. Tạo lập quỹ dự trữ quốc gia để đề phòng chống thiên tai,... và một số nhiệm vụ đột xuất, cấp thiết. Là công cụ mở rộng quan hệ đối ngoại, đẩy nhanh quá trình hợp tác và hội nhập quốc tế.
3. Quy định cơ bản về quyền và nghĩa vụ công dân trong việc thực hiện pháp luật ngân sách
Ảnh
Ảnh
Đọc thông tin trong SGK, em hãy lời câu hỏi sau: 1. Thông tin 2 cho biết Nhà nước đã đảm bảo quyền gì của công dân trong việc thực hiện pháp luật ngân sách nhà nước? 2. Ngư dân xã Q được hưởng quyền và thực hiện nghĩa vụ gì theo quy định của pháp luật ngân sách nhà nước?
3. Quy định cơ bản về quyền và nghĩa vụ công dân trong việc thực hiện pháp luật ngân sách
- Kết luận
- Kết luận:
Ảnh
Ảnh
Được sử dụng hàng hóa, dịch vụ công cộng và hỗ trợ từ ngân sách nhà nước. Được cung cấp thông tin, tham gia giám sát cộng đồng về tài chính - ngân sách theo quy định của pháp luật.
Công dân có quyền:
- Ý 2
- Kết luận:
Ảnh
Ảnh
Sử dụng các khoản đầu tư từ ngân sách nhà nước đúng mục đích, đúng chế độ, tiết kiệm, hiệu quả. Nộp các khoản vào ngân sách nhà nước theo quy định của pháp luật.
Công dân có nghĩa vụ:
Luyện tập
- Câu 1
Ảnh
Câu 1: Em hãy cho biết ý kiến nào sau đây là đúng hoặc không đúng? Vì sao?
a. Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước trong một năm. b. Nguồn thu của ngân sách nhà nước là các khoản thu của mỗi người dân trong một quốc gia. c. Nguồn chi bảo đảm sự hoạt động của bộ máy nhà nước là nguồn chi từ ngân sách nhà nước. d. Ngân sách nhà nước do Nhà nước sở hữu nên người dân không cần phải kiểm tra, giám sát việc Nhà nước sử dụng ngân sách như thế nào?
- Câu 2
Ảnh
Câu 2: Trong các tình huống sau, ai thực hiện đúng, ai vi phạm pháp luật ngân sách nhà nước? Vì sao?
Tình huống 1:
Ông M đưa ông N là em trai mình vào danh sách nhận hỗ trợ của Chính phủ cho người dân vùng bão lũ. Tuy nhiên, thấy mình có điều kiện tốt hơn nhiều người khác nên ông N đã tự nguyện xin không nhận sự hỗ trợ này, nhường cho người khác có hoàn cảnh khó khăn hơn.
- Tình huống 2 (Câu 2: Trong các tình huống sau, ai thực hiện đúng, ai vi phạm pháp luật ngân sách nhà nước? Vì sao?)
Ảnh
- Tình huống 2:
Do phải nộp nhiều khoản không đúng theo quy định, người dân xã X yêu cầu cán bộ xã phải giải trình công khai các khoản thu chi. Tuy nhiên, cán bộ xã trả lời rằng, họ không có nghĩa vụ phải làm điều đó, trừ khi có yêu cầu từ cấp trên.
- Tình huống 3 (Câu 2: Trong các tình huống sau, ai thực hiện đúng, ai vi phạm pháp luật ngân sách nhà nước? Vì sao?)
Ảnh
Ảnh
Các cơ quan nhà nước trong tỉnh A đều hưởng ứng phong trào tiết kiệm chi tiêu công, không sử dụng ô tô của cơ quan đưa nhân viên đi tham quan, du lịch.
- Tình huống 3:
- Câu 3
Ảnh
Câu 3: Em hãy giải đáp thắc mắc giúp các bạn trong những tình huống sau:
- Tình huống 1:
Gần nhà H có một cụ già sống một mình. Cùng với sự giúp đỡ của mọi người trong thôn xóm, cụ còn được nhận một khoản trợ cấp hằng tháng của Nhà nước. H băn khoăn " Nhà nước lấy đâu ra tiền để trợ cấp cho các cụ nhỉ?"
- Tình huống 2 (Câu 3: Em hãy xử lí các tình huống sau:)
Ảnh
Ảnh
- Tình huống 2:
Gia đình T về thăm quê. Qua trạm thu phí trên đường cao tốc, bố tả tiền cho nhân viên thu phí. Tùng tắc mắc: " Bố ơi sao mình phải trả tiền cho họ ạ?
Vận dụng
- Câu 1
Ảnh
Câu 1: Viết về một công trình sử dụng ngân sách nhà nước ở địa phương em và ý nghĩa của công trình đó.
- Vận dụng:
- Câu 2 (- Vận dụng)
Ảnh
Câu 2: Gia đình em đã thực hiện nghĩa vụ gì và được hưởng những quyền lợi gì từ ngân sách nhà nước? Hãy thống kê theo mẫu sau:
Ảnh
Dặn dò
- Dặn dò
Ảnh
Dặn dò
Ôn lại bài vừa học. Làm bài tập trong SBT. Chuẩn bị cho bài sau: "Bài 6: Thuế".
- Cảm ơn
Ảnh