BÀI 6: NÂNG NIU KỈ NIỆM. ĐỌC: TÂY TIẾN
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
Ảnh
BÀI 6: NÂNG NIU KỈ NIỆM
VĂN BẢN:
TÂY TIẾN
Khởi động
Khởi động
Ảnh
- Khởi động:
Em biết gì về vùng đất Tây Bắc và những người lính trong cuộc kháng chiến chống Pháp? Hãy chia sẻ với mọi người.
Khám phá văn bản
I. Tìm hiểu chung
I. Tìm hiểu chung
Ảnh
Dựa vào thông tin SGK, em hãy nêu một số hiểu biết của em về tác giả Quang Dũng và tác phẩm Tây Tiến? Nhan đề Tây Tiến gợi cho em suy nghĩ gì?
Câu hỏi học tập:
Ảnh
???
1. Tác giả
Ảnh
Bút danh: Quang Dũng (1921 - 1988), tên thật là Bùi Đình Diệm. Quê quán: làng Phượng Trì, huyện Đan Phương, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Ông là một nghệ sĩ đa tài: làm thơ, viết văn, vẽ tranh, soạn nhạc. Thơ của ông, nhất là những bài nổi tiếng như Đôi mắt, người Sơn Tây,... được nhiều thế hệ người đọc yêu thích, bởi đó là tiếng nói của một tâm hồn phóng khoáng, hồn hậu, lãng mãn và tài hoa.
1. Tác giả
Quang Dũng
2. Tác phẩm
2. Tác phẩm
Bài thơ "Tây Tiến" được in trong tập Mây đầu ô (1986).
a. Xuất xứ
b. Hoàn cảnh xuất xứ
Tây Tiến: tên gọi của trung đoàn Tây Tiến được thành lập vào năm 1947. Cuối năm 1948, Quan Dũng chuyển về đơn vị mới, nhớ đơn vị cữ, ông đã sáng tác bài thơ này tại Phù Lưu Chanh.
Ảnh
c. Nhan đề bài thơ (2. Tác phẩm)
c. Nhan đề bài thơ
Ảnh
+ Bài thơ ban đầu có tên là " Nhớ Tây Tiến", sau được đổi là "Tây Tiến". Ông đã lượt bỏ chữ "nhớ" khiến cho nhan đề thi phẩm trở nên cô đọng, tạo ra sự chắc khoẻ, rắn rỏi.
Tên của một binh đoàn, nơi Quang Dũng từng công tác. Tiến về phía tây, hướng hành quân của binh đoàn Tây Tiến khi thực hiện nhiệm vụ bảo vệ biên giới.
+ Có 2 cách hiểu về nhan đề:
- Câu hỏi học tập
Ảnh
Ảnh
Xác định thể thơ của bài thơ. Bố cục bài thơ gồm có mấy phần? Ý nghĩa của từng phần? Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là gì?
???
Câu hỏi học tập:
d. Thể thơ và cảm hứng chủ đạo
d. Thể thơ và cảm hứng chủ đạo
Thể thơ: Thất ngôn Cảm hứng chủ đạo: Ngợi ca vẻ đẹp bi tráng, lãng mạn của người lính trong đoàn quân tây tiến.
Ảnh
e. Bố cục
e. Bố cục
Ảnh
Phần 1 (14 câu đầu): Những cuộc hành quân đầy gian khổ của đoàn quân Tây Tiến giữa thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ, dữ dội nhưng cũng đầy thơ mộng trữ tình. Phần 2 (8 câu tiếp theo): Những kỉ niệm đẹp thắm tình quân dân và vẻ đẹp thơ mộng, huyền ảo của Tây Bắc. Phần 3 (8 câu theo): Hình ảnh người lính Tây Tiến với vẻ đẹp bi trang và lãng mạn. Phần 4 (4 câu còn lại): Lời thể Tây Tiến.
II. Tìm hiểu chi tiết
II. Tìm hiểu chi tiết
Ảnh
Ảnh
Hình ảnh thiên nhiên Tây Tiến hiện lên như thế nào qua ngòi bút của Quang Dũng? Chủ thể trữ tình đã bộc lộ nỗi nhớ Tây Tiến qua hệ thống hình ảnh và từ ngữ nào? Nó có tác dụng ra sao?
???
Câu hỏi học tập:
1. Bức tranh thiên nhiên hùng vĩ núi rừng Tây Tiến
1. Bức tranh thiên nhiên hùng vĩ núi rừng Tây Tiến
Mở đầu mạch cảm xúc bài thơ là nỗi nhớ. Nỗi nhớ da diết về đồng đội, những năm tháng không thể nào quên của nhà thơ:
Ảnh
a. Hình ảnh thiên nhiên Tây Tiến
"Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi"
=> Nỗi nhớ được hình tượng hoá thành nỗi nhớ "chơi vơi": vừa gợi cảm vừa chính là sự liền mạch cho những dòng thơ gợi tả thiên nhiên Tây Bắc tiếp theo.
+ tiếp (a. Hình ảnh thiên nhiên Tây Tiến)
Ảnh
Thiên nhiên Tây Tiến hiện lên vô cùng hiểm trở: dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm, ngàn thước lên cao >< ngàn thước xuống, thác gầm thét,....
=> Thiên nhiên Tây Bắc hiện lên vô cùng khắc nghiệt, dữ dội nhưng cũng rất huyền ảo, mĩ lệ và trữ tình.
Tây Tiến còn toát lên sự mĩ lệ, hùng vĩ và trữ tình: sương lấp, hoa về, đêm hơi, cồn mây, mưa xa khơi, heo hút cồn mây...
b. Hình ảnh con người ở Tây Tiến
Ảnh
b. Hình ảnh con người ở Tây Tiến
Hình ảnh con người nơi núi rừng vừa đậm chất hiện thực lại mang vẻ đẹp bi tráng, lãng mạn: " Đoàn quân mỏi", "Anh bạn dãi dầu"/ "gục lên súng mũ bỏ quên đời", "hoa về trong đêm hơi", "cồn mây súng ngửi trời"...
Người lính Tây Tiến "gục lên súng mũ bỏ quên đời": không bi luỵ mà trở nên vô cùng lãng mạn. Coi cái chết nhẹ tựa lông hồng -> cái bi đã được nâng đỡ bằng đôi cánh của sự lãng mạn.
+ tiếp (b. Hình ảnh con người ở Tây Tiến)
Hình ảnh "súng ngửi trời":
+ Diễn tả độ cao cùng cuộc hành quân gian nan của đoàn binh Tây Tiến. + Ở một vị trí nào đó rất cao đến nỗi có cảm giác "súng ngửi trời".
Ảnh
=> Hình ảnh đầy sáng tạo và cũng là sự lãng mạn Quang Dung muốn đem đến cho người đọc.
Hình ảnh "súng ngửi trời" >< hình ảnh "đầu súng trăng treo".
c. Tác dụng các biện pháp tư từ và hệ thống từ ngữ
Ảnh
c. Tác dụng các biện pháp tu từ và hệ thống từ ngữ
Biện pháp nhân hoá: thác gầm thét, cọp trêu người. Biện pháp điệp từ: "dốc", "ngàn thước". Đảo ngữ" heo hút" lên trước "cồn mây". Hệ thống từ ngữ tạo hình giàu cảm xúc (khúc khuỷu, thăm thẳm, heo hút). Cách sử dụng các thanh điệu độc đáo: những câu thơ sử dụng những thanh trắc kết hợp với các câu thơ toàn thanh bằng. Dùng từ chỉ độ sâu nói về độ cao: từ" thăm thẳm" của vực để nói về cái hùng vĩ của núi.
- Kết luận
Ảnh
14 cậu thơ đầu tiên chủ thể trữ tình ẩn đi ở đây đã khắc hoạ vẻ đep Tây Tiến vô cùng hùng vĩ, hung hiểm nhưng rất lãng mạng và hào hoa.
- Kết luận:
- Câu hỏi học tập
Ảnh
Hình ảnh người lính Tây Tiến hiện lên như thế nào ở đoạn 3? So sánh hình ảnh người lính Tây Tiến ở đoạn 2 và đoạn 3?
Câu hỏi học tập:
Ảnh
???
2. Hình tượng người lính Tây Tiến
2. Hình tượng người lính Tây Tiến
Chữ "bừng": không khí tưng bừng, sôi nổi của đêm văn nghệ -> toả sáng không gian + xua đi màn đêm bóng tối.
a. Hình ảnh người lính ở đoạn thứ 2: Tình quân dân thắm đượm
"Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa"
" Kìa em xiêm áo tự báo giờ Khèn lên man điệu nàng e ấp Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ"
" Kìa em": Vẻ đẹp của cô gái -> Người lính Tây Tiến; ngõ ngàng, ngạc nhiên.
=> Sự gắn bó keo sơn giữa dân và quân là sức mạnh giúp cuộc khánh chiến của dân tộc đi đến thắng lợi.
b. Hình ảnh người lính ở đoạn thứ 3: kiêu hùng, lãng mạn và bi tráng
b. Hình ảnh người lính ở đoạn thứ 3: kiêu hùng, lãng mạn và bi tráng
Ảnh
"Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc Quân xanh màu lá dữ oai hùm"
Điều kiện chiến đấu: thiếu thốn, gian khổ, bệnh sốt rét rừng hoành hành -> mái tóc bị rụng hết. Hậu quả: màu da xanh xao như màu lá. Dưới ngòi bút của nhà thơ: nước da xanh xao, đầu không mọc tóc -> vẻ đẹp kiêu dũng, oai phong của con hổ nơi rừng thiêng.
=> Hình ảnh người lính Tây Tiến tuy chiến đấu trong hoàn cảnh khắc nghiệt, khó khăn nhưng vẫn oai phong, kiêu hùng.
+ tiếp (b. Hình ảnh người lính ở đoạn thứ 3: kiêu hùng, lãng mạn và bi tráng)
Quang Dũng không hề che giấu những gian khổ nhưng không hề miêu tả nó một cách trần trụi mà thể hiện một cái nhìn đậm chất lãng mãn:
" Mắt trừng gửi mộng qua biên giới Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm"
=> Chiến đấu nơi rừng thiêng nước độc nhưng trong lòng lúc nào cũng hướng về Hà Nội -> động lực tinh thần giúp các anh có thể kiên cường chiến đấu.
Tác giả chưa từng che giấu đi các bi nhưng nó lại được nâng đỡ bằng đôi cánh của sự lãng mạn -> Cái bi trở thành cái tráng.
"Rải rác biên cương mồ viễn xứ Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh Áo bào thay chiếu anh về đất Sông Mã gầm lên khúc độc hành".
+ tiếp (b. Hình ảnh người lính ở đoạn thứ 3: kiêu hùng, lãng mạn và bi tráng)
Những nấm mồ rải rác nơi biên cương -> một sự bi thương. Hình ảnh "đời xanh" (tuổi trẻ) + đặt sau chữ " chẳng tiếc".
=> Tinh thần tự nguyện, sẵn sàng vượt lên cái chết để hiến dâng sự sống cho dân tộc.
Khi chết, người lính chỉ có manh chiếu quân thân: "áo bào" sang trọng. Nhạc khúc tiễn anh: âm thanh gầm réo của dòng sông Mã.
Ảnh
- Kết luận
Hình vẽ
Sự bi thương vậy mà dưới ngòi bút của Quang Dũng, người lính vẫn chói ngời vẻ đẹp lí tưởng và mang dáng dấp chiến sĩ thuở xưa.
- Kết luận:
Ảnh
Các tử Hán Việt: biên cương, viễn xứ, chiến trường, áo bào... + từ"về đất" (thay cho cái chết) được sử dụng -> một cách làm mờ đi sự bi thương. Nhà thơ đã khắc hoạ thành công bức chân dung tượng đài bằng ngôn từ người lính đoàn quân Tây Tiến.
c. So sánh hình ảnh người lính Tây Tiến trong đoạn 2 và đoạn 3
c. So sánh hình ảnh người lính Tây Tiến trong đoạn 2 và đoạn 3
Ảnh
Đoạn 2: Hình ảnh người lính Tây Tiến hiện lên với tâm hồn lãng mạn, lạc quan, yêu đời. Đoạn 3: Hình ảnh người lính còn được khắc hoạ với vẻ đẹp bi tráng.
- Câu hỏi học tập
Ảnh
Tinh thần chung của một thời Tây Tiến được thể hiện như thế nào?
Câu hỏi học tập:
Ảnh
???
3. Lời thể Tây Tiến
Ảnh
3. Lời thể Tây Tiến
Tinh thần, lí tưởng của người lính: Chiến đấu tự nguyện, quả cảm, xả thân vì lí tưởng độc lập, tự do. " Người đi không hẹn ước": Ra đi không ước hẹn ngày trở về, tinh thần hi sinh và xả thân vì nước. "Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi": Chiến đấu hết mình, ngay cả khi hi sinh cũng mong muốn tan vào với hồn thiêng, sông núi để lí tưởng ấy mãi bất tử với thời gian.
III. Tổng kết
III. Tổng kết
1. Nội dung
Ảnh
Hình vẽ
+ Nỗi nhớ da diết của tác giả đối với Tây Tiến:
Những chặng đường hành quân gian khổ, thiếu thốn, hi sinh mất mát. Những kỉ niệm đẹp, thú vị, ấm áp cùng những đồng đội Tây Tiến anh hùng...
+ Hình tượng người lính Tây Tiến vừa hào hoa lại bi tráng.
2. Nghệ thuật
2. Nghệ thuật
Ảnh
Hình vẽ
Biện pháp hiện thực kết hợp lãng mạn đậm chất bi tráng. Hình ảnh, ngôn ngữ, giọng điệu đậm chất thẩm mỹ, độc đáo.
Luyện tập
- Câu hỏi trắc nghiệm (- Câu hỏi trắc nghiệm)
Bài kiểm tra tổng hợp
Câu hỏi trắc nghiệm
Nhan đề bài thơ trước khi được đổi thành Tây Tiến có tên là gì? - Mây đầu ô - false - Nhớ Việt Bắc - false - Nhớ đoàn quân - false - Nhớ Tây Tiến - true - false - false
Tại sao tác giải lại đổi tên bài thơ? - Gợi lên một tư thê hiên ngang, chủ động - false - Tạo cho người đọc cảm giác tác giả đang sống thực với đất và người Tây Tiến - false - Giúp nhan đề cô đọng và không bị lộ mạch cảm xúc ngay từ đầu - false - Cả ba đáp án trên - true - false - false
Từ láy "chơi vơi" giúp bạn cảm nhận như thế nào về nỗi nhớ của nhà thơ? - Thấp thỏm, khắc khoải - true - Da diết - false - Nhạt nhoà - false - Dịu êm - false - false - false
Hình ảnh thiên nhiên rừng núi hiện lên như thế nào trong khổ 1? - Yên bình - false - Đầy hiểm trở - false - Thơ mộng - false - B và C đúng - true - false - false
Ý nào sau đây đúng khi nói về mạch cảm xúc của bài thơ? - Mạch tưởng tượng về tương lai sau đó quay trở lại thực tại. - false - Mạch hôi tưởng, hoài niệm về quá khứ, cuối cùng thì trở về thực tại - true - Mạch hồi tưởng, hoài niệm về quá khứ, trở về thực tại sau đó lại một lần nữa trở về quá khứ - false - Mạch nối tiếp từ hiện tại đến tương lai sau đó trở về quá khứ - false - false - false
Vận dụng
- Vận dụng
- Vận dụng:
Ảnh
Ảnh
Em hãy viết đoạn văn ngắn (khoảng 150 chữ) phân tích nghệ thuật được sử dụng trong bài thơ Tây Tiến.
Dặn dò
- Dặn dò
Ảnh
Hoàn thành bài tập Khái quát nội dung bài học bằng sơ đồ tư duy. Chuẩn bị bài: "Đọc: Dưới bóng hoàng lan".
Dặn dò
- Cảm ơn
Ảnh