BÀI 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ CÁCH MẠNG TƯ SẢN
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
BÀI 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ CÁCH MẠNG TƯ SẢN
Mục tiêu bài học
Mục tiêu bài học
Ảnh
Mục tiêu bài học
– Trình bày được tiến đề của các cuộc cách mạng tư sản về kinh tế, chính trị, xã hội, tư tưởng. – Phản tích được mục tiêu, nhiệm vụ, giai cấp lãnh đạo, động lực của các cuộc cách mạng tư sản. – Trình bày được kết quả, ý nghĩa của các cuộc cách mạng tư sản.
Ảnh minh hoạ
Ảnh
Hình 1.1. Bức tranh "Chiếm Ba-xti" của tác giả G. Pi-re Hu eo vẽ năm 1789
1. Tiền đề của các cuộc cách mạng tư sản
a) Về kinh tế
1. Tiền đề của các cuộc cách mạng tư sản
a) Về kinh tế
- Giai đoạn hậu kì trung đại, các ngành kinh tế thủ công nghiệp và thương nghiệp phát triển mạnh ở khu vực Tây Âu và Bắc Mỹ. Các công trường thủ công ra đời với các nghề phổ biến như len, dạ, vải, đóng tàu, khai thác mỏ, luyện kim,... - Nhiều trung tâm công – thương nghiệp, tài chính xuất hiện như: An-véc-pen, Am-xtéc-đam (Nê-đéc-lan); Luân Đôn (Anh); Mác-xây (Pháp); Bô-xtơn (Bắc Mỹ), - Kinh tế nông nghiệp đã phát triển theo hướng sản xuất hàng hoá, hỗ trợ cho công, thương nghiệp. Nhiều lãnh chúa phong kiến chuyển sang kinh doanh ruộng đất, sản xuất hoặc cho thuê.
Ảnh minh hoạ
Hình 1.2. Hải cảng An-véc-pen (Nê-đéc-lan) vào thế kỉ XVI của tác giả Lu cát Ven Van-cân-bớt, năm 1593 (tranh vẽ)
Ảnh
Sự phát triển mạnh mẽ của các ngành kinh tế, quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa đã dần được hình thành ở Tây Âu và Bắc Mỹ từ cuối thời trung đại, dẫn tới sự thay đổi về chính trị và xã hội. Tuy nhiên, sự phát triển này gặp phải nhiều rào cản từ phía nhà nước phong kiến hoặc chính sách cai trị hà khắc của chính quốc.
Câu hỏi
Ảnh
Trình bày tiền đề kinh tế của các cuộc cách mạng tư sản ở Tây Âu và Bắc Mỹ.
- Giai đoạn hậu kì trung đại, các ngành kinh tế thủ công nghiệp, thương nghiệp phát triển mạnh ở Tây Âu và Bắc Mỹ. - Nhiều trung tâm công - thương nghiệp, tài chính xuất hiện như: An-véc-pen, Am-xtec-đam, Luân Đôn,... - Kinh tế nông nghiệp đã phát triển theo hướng sản xuất hàng hóa, hỗ trợ cho công, thương nghiệp. => Sự phát triển mạnh của các ngành kinh tế, quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa dần được hình thành ở Tây Âu và Bắc Mỹ từ cuối thời trung đại, dẫn tới sự thay đổi về chính trị và xã hội.
b) Về chính trị, xã hội
b) Về chính trị, xã hội
- Thời hậu kì trung đại, chế độ phong kiến ở các nước Tây Âu bộc lộ nhiều khủng hoảng. Các vương triều phong kiến duy trì chế độ quân chủ độc đoán, nắm giữ vương quyền, thần quyền, với công cụ thống trị gồm quân đội, cảnh sát, nhà thờ. - Tình hình kinh tế, chính trị rối ren với các vấn đề như khủng hoảng về tài chính, xung đột trong nghị viện (ở Anh) hoặc mâu thuẫn của chế độ ba đẳng cấp (ở Pháp). Ở các vùng đất bị xâm lược và cai trị bởi các thế lực bên ngoài như Nê-đéc-lan, Bắc Mỹ, người dân bị mất tự do về chính trị, bị đàn áp về tôn giáo, chịu sự bất bình đẳng về kinh tế. - Sự phát triển của nền kinh tế đã làm biến đổi xã hội Tây Âu và Bắc Mỹ, xuất hiện các giai cấp, tầng lớp mới, đại diện cho phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa.
- Tiếp
- Một bộ phận giai cấp quý tộc phong kiến phân hoá thành quý tộc mới, tiêu biểu như ở Anh. Sự lớn mạnh của các ngành công - thương nghiệp đã tạo điều kiện ra đời giai cấp tư sản có thực lực, đầy tiềm năng (ở Anh, Pháp, Bắc Mỹ). Phương thức kinh doanh trong các đồn điền đã hình thành nên giai cấp chủ nô giàu có ở các bang miền Nam (ở Bắc Mỹ). - Các giai cấp này có mâu thuẫn với chế độ phong kiến bảo thủ hoặc chủ nghĩa thực dân, họ muốn làm cách mạng để xác lập chế độ mới tiến bộ hơn. - Giai cấp công nhân, nông dân, tầng lớp bình dân thành thị, tầng lớp tiểu tư sản bị bóc lột, chèn ép bởi các chính sách cai trị hà khắc của lãnh chúa, quý tộc nên sẵn sàng đi theo giai cấp tư sản để làm cách mạng.
Câu hỏi
Ảnh
Trình bày những chuyển biến về chính trị, xã hội ở Tây Âu và Bắc Mỹ trước khi cách mạng tư sản bùng nổ?
- Vào hậu kì trung đại, chế độ phong kiến ở các nước Tây Âu bộc lộ nhiều khủng hoảng. Các vương triều phong kiến vẫn duy trì chế độ quân chủ độc đoán, nắm giữ cả vương quyền, thần quyền, với công cụ thống trị gồm quân đội, cảnh sát, nhà thờ. - Tình hình chính trị rối ren. Xuất hiện các giai cấp, tầng lớp mới, đại diện cho phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa: quý tộc mới, tư sản, chủ nô. Các giai cấp này có mâu thuẫn với chế độ phong kiến bảo thủ hoặc chủ nghĩa thực dân, họ muốn làm cách mạng để xác lập chế độ mới tiến bộ hơn. - Giai cấp công nhân, nông dân, tầng lớp bình dân thành thị, tầng lớp tiểu tư sản bị bóc lột, chèn ép bởi các chính sách cai trị hà khắc của lãnh chúa, quý tộc sẵn sàng đi theo giai cấp tư sản để làm cách mạng.
c) Về tư tưởng
c) Về tư tưởng
Ảnh
Cùng với sự phát triển của mầm mống kinh tế tư bản chủ nghĩa, tư tưởng tư sản dần được hình thành và được biểu hiện trên các mặt khác nhau. Phong trào Cải cách tôn giáo đã cho ra đời những giáo phái mới phù hợp hơn với giai cấp tư sản như Tân giáo (Nê-đéc-lan), Thanh giáo (Anh),...
Hình 1.6. Bức tranh “Buổi đọc vở bi kịch trẻ mồ côi Trung Quốc trong phòng bà Giáp-phrin của tác giả G. Le-mông-ni-ơ
- Tiếp
Ảnh
Ở Pháp, trào lưu tư tưởng “Triết học Ánh sáng" xuất hiện với những cuộc đấu tranh trên các lĩnh vực như Triết học, Sử học, Văn học,... Thời đại Khai sáng bùng nổ ở châu Âu với tư tưởng mới hướng về giải phóng con người, thực hiện quyền dân chủ, bình đẳng hoặc nêu cao tinh thần dân tộc đối với những nước bị lệ thuộc.
Hình 1.7.Tượng S. Mông-te-xki-ơ trong công viên ở Boóc-đô (Pháp)
Câu hỏi
Ảnh
Trình bày tiền đề về tư tưởng của các cuộc cách mạng tư sản.
- Để tập hợp quần chúng nhân dân, giai cấp tư sản cần có hệ tư tưởng để chống lại hệ tư tưởng phong kiến bảo thủ. - Với các cuộc cách mạng nổ ra sớm (Nê-đéc-lan, Anh), giai cấp tư sản, quý tộc mới đã mượn “ngọn cờ” tôn giáo cải cách để tập hợp quần chúng. - Ở Pháp, nền tảng của hệ tư tưởng dân chủ tư sản chính là Triết học Ánh sáng với các đại diện tiêu biểu là S. Mông-te-xki-ơ, Ph. Vôn-te, G. G. Rút-xô.
2. Mục tiêu, nhiệm vụ, giai cấp lãnh đạo, động lực của các cuộc cách mạng tư sản
a) Mục tiêu, nhiệm vụ của cách mạng tư sản
a) Mục tiêu, nhiệm vụ của cách mạng tư sản
Ảnh
Lịch sử đặt ra những nhiệm vụ khác nhau cho mỗi cuộc cách mạng, nhưng nhìn chung các cuộc cách mạng tư sản đều hướng tới những mục tiêu chung và mục tiêu cụ thể như sau:
Hình 1.8. Sơ đồ về mục tiêu của các cuộc cách mạng tư sản ở Tây Âu và Bắc Mỹ thời cận đại
Sơ đồ
Hình 1.9. Sơ đồ về nhiệm vụ của các cuộc cách mạng tư sản ở Tây Âu và Bắc Mỹ thời cận đại
Ảnh
Các cuộc cách mạng tư sản bùng nổ đều hướng tới hai nhiệm vụ chính là nhiệm vụ dân tộc và nhiệm vụ dân chủ.
Câu hỏi
Ảnh
Phân tích mục tiêu của các cuộc cách mạng tư sản. Cho ví dụ minh hoạ
Mục tiêu của các cuộc cách mạng tư sản: Mục tiêu chung: Lật đổ chế độ phong kiến chuyên chế, gạt bỏ trở ngại trên con đường xác lập và phát triển của chủ nghĩa tư bản Mục tiêu cụ thể: - Về kinh tế: Thúc đẩy sự phát triển của kinh tế hàng hóa; hướng đến một nền sản xuất tập trung, cải tiến kĩ thuật. - Về chính trị: Xây dựng nhà nước pháp quyền, là nhà nước dân chủ tư sản, dựa trên việc quản lí đất nước bằng pháp luật. Ví dụ: Cách mạng tư sản của Pháp (1789 - 1799) diễn ra với mục đích lật đổ chế độ phong kiến ở Pháp, giải phóng cho toàn thể nhân dân, thiết lập chế độ mới mà ở đó ruộng đất được chia đều cho người dân, đồng thời thiết lập lên quyền bình đẳng giữa người với người.
Câu hỏi
Ảnh
Tại sao các cuộc cách mạng tư sản lại đặt ra nhiệm vụ dân tộc và nhiệm vụ dân chủ?
Vì nhiệm vụ dân tộc và dân chủ luôn phải song hành với nhau. Cần phải giải quyết đồng thời 2 nhiệm vụ này thì cuộc cách mạng mới được xem là triệt để, đưa đất nước phát triển theo con đường tư bản chủ nghĩa.
b) Giai cấp lãnh đạo cách mạng tư sản
b) Giai cấp lãnh đạo cách mạng tư sản
- Lãnh đạo các cuộc cách mạng tư sản là lực lượng mới, có tư tưởng dân chủ tiến bộ, là bộ phận có thể lực trong xã hội. Đó là giai cấp tư sản (hoặc quý tộc tư sản hoá) như trong Cách mạng tư sản Anh, Đức, Nhật Bản hoặc là giai cấp tư sản cộng thương như ở Bắc Mỹ, Pháp. - Thời kì sau, có những cuộc cách mạng mang tính chất tư sản nhưng do giai cấp vô sản lãnh đạo (cách mạng ở nước Nga đầu thế kỉ XX). Một số nhà lãnh đạo tiêu biểu của các cuộc cách mạng tư sản như Ô.Crôm-oen (Anh), G. Oa-sinh-tơn (Bắc Mỹ), M. Rô-be-spie (Pháp),...
Ảnh minh hoạ
Ảnh
Hình 1.10. Tượng Ô. Crôm-oen trước Toà nhà Nghị viện (Luân Đôn – Anh)
Câu hỏi
Ảnh
Phân tích vai trò của tầng lớp quý tộc tư sản văn hoá trong cuộc Cách mạng tư sản Anh
Quý tộc mới đã cùng với tư sản lật đổ giai cấp phong kiến đưa nước Anh phát triển theo con đường TBCN. Quý tộc mới vừa lãnh đạo cách mạng vừa hạn chế cách mạng cho phù hợp với lợi ích giai cấp mình. Nó chi phối tiếng trình, kết quả, tính chất của cách mạng. Cũng chính vì vậy mà cách mạng mang tính không triệt để. => Quý tộc mới đóng vai trò quan trọng trong việc đem lại chiến thắng của cuôc cách mạng tư sản anh, nếu không có họ làm động lực hỗ trợ giai cấp tư sản, thì cuộc CMTS sẽ không hẵn sẽ thành công, mà có thể bị giai cấp phong kiến đè bẹp.
c) Động lực của cách mạng tư sản
Ảnh
c) Động lực của cách mạng tư sản
Động lực của cách mạng tư sản bao gồm các giai cấp và tầng lớp đối lập với chế độ phong kiến (nông dân, công nhân, bình dân thành thị, tiểu tư sản,...). Ở Bắc Mỹ còn có cả nô lệ da đen và những người da đỏ. Họ là lực lượng chính tham gia cách mạng tư sản để lật đổ chế độ phong kiến hoặc thực dân, giành những quyền lợi về chính trị, kinh tế, xã hội
Hình 1.11.Tranh vẽ trên đá có tựa đề "Tiêu huỷ trà tại cảng Bô-xtơn" của tác giả N. Cơ-ri-ơ, năm 1846
Câu hỏi
Ảnh
Tại sao nói quần chúng nhân dân là động lực của cách mạng tư sản?
Quần chúng nhân dân là động lực của cách mạng tư sản vì đây là tầng lớp đông đảo nhất, là lực lượng chính tham gia cách mạng. Khi quần chúng nhân dân tham gia đông đảo, liên tục thì thắng lợi của cách mạng càng triệt để, tiêu biểu như Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII.
3. Kết quả, ý nghĩa của các cuộc cách mạng tư sản
a) Kết quả
a) Kết quả
- Cách mạng tư sản bùng nổ từ thế kỉ XVI, lan rộng khắp châu Âu và Bắc Mỹ, trải qua nhiều giai đoạn, thậm chí nhiều nơi kéo dài đến thế kỉ XX. Các cuộc cách mạng tư sản đã lật đổ, xoá bỏ được tàn dư của chế độ phong kiến, giải phóng dân tộc, thiết lập quan hệ sản xuất mới, xây dựng nhà nước pháp quyền. - Tuỳ thuộc vào điều kiện lịch sử của mỗi nước mà kết quả của các cuộc cách mạng tư sản có sự khác nhau. - Cách mạng ở Nê-đéc-lan và các bang thuộc địa ở Bắc Mỹ đã giải phóng thuộc địa, lập ra nhà nước cộng hoà tư sản; Cách mạng tư sản Anh giành được quyền lực cho phe Nghị viện, thiết lập chế độ quân chủ lập hiến; Cách mạng tư sản Pháp đập tan chế độ phong kiến chuyên chế, xây dựng nền cộng hoà dân chủ.
Câu hỏi
Ảnh
Trình bày kết quả của các cuộc cách mạng tư sản
Các cuộc cách mạng tư sản đã lật đổ, xoá bỏ được tàn dư của chế độ phong kiến, thiết lập quan hệ sản xuất mới, xây dựng nhà nước pháp quyền. Tùy thuộc vào điều kiện lịch sử của mỗi nước mà kết quả của các cuộc cách mạng tư sản có sự khác nhau: - Cách mạng ở Nê-đéc-lan và các bang thuộc địa ở Bắc Mỹ đã giải phóng thuộc địa, lập ra nhà nước cộng hoà tư sản; - Cách mạng tư sản Anh giành được quyền lực cho phe Nghị viện, thiết lập chế độ quân chủ lập hiến; - Cách mạng tư sản Pháp đập tan chế độ phong kiến chuyên chế, xây dựng nền cộng hoà dân chủ.
b) Ý nghĩa
b) Ý nghĩa
- Cách mạng tư sản thắng lợi đặt dấu mốc cho chế độ tư bản chủ nghĩa ra đời. Sau các cuộc cách mạng tư sản, cách mạng công nghiệp bùng nổ, thúc đẩy kinh tế tư bản phát triển vượt bậc. - Đến đầu thập kỉ 70 của thế kỉ XIX, chủ nghĩa tư bản đã được xác lập ở châu Âu và Bắc Mỹ. - Các bản tuyên ngôn, hiến pháp được công bố sau các cuộc cách mạng tư sản mang tư tưởng tiến bộ về quyền dân tộc, quyền con người, quyền công dân. - Do đó, góp phần thúc đẩy mạnh mẽ các cuộc cách mạng chống phong kiến và phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc ở Á – Phi – Mỹ La-tinh.
Câu hỏi
Chọn một cuộc cách mạng tư sản tiêu biểu và trình bày ý nghĩa của cuộc cách mạng đỏ
Ảnh
Cuộc cách mạng tư sản pháp là cuộc cách mạng tư sản điển hình với nhiều ý nghĩa quan trọng: Đối với nước Pháp: - Cuộc cách mạng tư sản pháp đã lật đổ chính quyền quân chủ chuyên chế, thủ tiêu mọi tàn dư phong kiến. - Cuộc cách mạng tư sản pháp nhằm giải quyết vấn đề ruộng đất cho nông dân. - Cách mạng tư sản pháp hình thành thị trường dân tộc thống nhất mở đường cho lực lượng tư bản chủ nghĩa Pháp phát triển. - Không chỉ vậy cuộc cuộc cách mạng tư sản pháp còn giúp những cản trở đối với công thương nghiệp bị xóa bỏ, thị trường dân tộc thống nhất được hình thành.
- Tiếp
Đối với thế giới: - Cuộc cách mạng tư sản pháp làm chế độ phong kiến bị lung lay ở khắp châu Âu. - Cách mạng tư sản Pháp đã mở ra thời đại mới – thời đại thắng lợi và củng cố của chủ nghĩa tư bản ở các nước tiên tiến thời bấy giờ. - Bên cạnh ý nghĩa của Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII được coi là cuộc cách mạng tư sản triệt để nhất, nhưng nó vẫn chưa đáp ứng được đầy dù quyền lợi cho nhân dân, vẫn không hoàn toàn xóa bỏ được chế độ phong kiến, chỉ có giai cấp tư sản là được hưởng lợi.
Luyện tập
Bài 1
Bài tập trắc nghiệm
Phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa phát triển mạnh, đặc biệt là ở trên lĩnh vực nào?
Nông nghiệp và công thương nghiệp
Nông nghiệp và vũ trụ hạt nhân
Thương nghiệp, khai khoáng
Đáp án khác
Bài 2
Bài tập trắc nghiệm
Ở Pháp mâu thuẫn nào tồn tại trong xã hội gay gằt
Các tầng lớp nhân dân thuộc địa với chế độ thực dân.
Tư sản và tầng lớp nhâ dân với tăng lữ quý tộc
Tầng lớp tư sản với nhà nước phong kiến
Tầng lớp trí thức và giặc ngoại xâm
Bài 3
Bài tập trắc nghiệm
Giai cấp nào đông đảo nhất trong xã hội?
Nông dân
Quý tộc
Tư sản
Tăng lữ
Cảm ơn
Cảm ơn
Ảnh