BÀI 6: MỘT SỐ NỀN VĂN MINH PHƯƠNG TÂY THỜI KÌ CỔ - TRUNG ĐẠI
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
LỊCH SỬ 10
BÀI 6: MỘT SỐ NỀN VĂN MINH PHƯƠNG TÂY THỜI KÌ CỔ - TRUNG ĐẠI
Mục tiêu bài học
Học xong bài học này, em sẽ (Mục tiêu bài học)
Ảnh
Học xong bài học này, em sẽ:
Nêu được ý nghĩa của những thành tựu cơ bản của văn minh Hy Lạp - La Mã cổ đại và văn minh Tây Âu thời kì Phục hưng. Phân tích được cơ sở hình thành của các nền văn minh phương Tây. Biết cách sưu tầm và sử dụng tài liệu lịch sử để tìm hiểu về các nền văn minh phương Tây. Biết trân trọng giá trị, có nhận thức và hành động góp phần bảo tồn và phát huy giá trị các di sản, giá trị văn minh nhân loại.
Khởi động
Khởi động (Khởi động)
Ảnh
Khởi động
Ô-lim-píc có từ thời cổ đại, được tổ chức bốn năm một lần tại đền thờ thần Dớt (ở Ô-lim-pi-a, Hy Lạp)?
Ảnh
Kể thêm một số ví dụ khác cho thấy những cống hiến, giá trị trường tồn của các nền văn minh phương Tây thời kì cổ - trung đại?
Hình 1. Bảo tàng Ô-lim-pic Nhật Bản
1. Văn minh Hy Lạp - La Mã cổ đại
a. Cơ sở hình thành
Ảnh
1. Văn minh Hy Lạp - La Mã cổ đại
a. Cơ sở hình thành
- Thực hiện yêu cầu:
Em hãy nêu và phân tích cơ sở hình thành của văn minh Hy Lạp - La Mã cổ đại.
- Kết luận
Hình vẽ
- Kết luận
Địa hình nhiều núi và cao nguyên, đất đai khô rắn, không màu mỡ, thích hợp trồng nho, ô-liu. Có một số vùng đồng bằng tương đối thuận lợi trồng cây nông nghiệp. Nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú: đồng, chì, sắt,... Địa Trung Hải có nhiều vùng vịnh, hải cảng,... thuận lợi cho sự giao lưu, buôn bán bằng đường biển, giúp cho người Hy Lạp, La Mã sớm tiếp thu các thành tựu văn minh phương Đông.
- Điều kiện tự nhiên: Hình thành bán đảo Nam Âu
- Dân cư và xã hội (- Kết luận)
Hình vẽ
- Dân cư xã hội:
Người Mô-ni-an là cư dân đầu tiên xây dựng nền văn minh trên đảo Cret ở phía Nam Hy Lạp từ cuối TNK III TCN. Từ khoảng đầu đến cuối TNK II TCN, nhiều tộc người khác từ phía Bắc di cư xuống miền Trung và Nam Hy Lạp, xây dựng và mở rộng quốc gia của họ quanh Địa Trung Hải. Trên bán đảo I-ta-li-a, người I-ta-li-a xây dựng những thành bang đầu tiên - La Mã. Trong xã hội Hy Lạp - La Mã cổ đại có 2 giai cấp cơ bản: chủ nô và nô lệ. Ngoài ra còn có các tầng lớp khác như nông dân, thợ thủ công, thương nhân.
- Kinh tế (- Kết luận)
Hình vẽ
Ngành kinh tế chủ đạo là thủ công nghiệp và thương nghiệp. Nông nghiệp có vai trò nhất định ở La Mã với nền kinh tế điền trang.
- Kinh tế:
Ảnh
- Chính trị (- Kết luận)
Hình vẽ
- Chính trị:
Từ khoảng cuối TNK III TCN, cư dân ở Hy Lạp đã xây dựng các nhà nước đầu tiên. Trong thế kỉ VIII- IV TCN, những thành bang theo thể chế cộng hòa hình thành và phát triển ở miền Trung và Nam Hy Lạp cho tới khi Ma-xê-đô-ni-a chinh phục. Khoảng giữa thế kỉ VIII TCN, thành bang La Mã được thành lập. Sau nhiều cải cách chính trị, chế độ cộng hòa được thiết lập đến cuối thế kỉ I TCN. Từ năm 27 TCN, thời kì đế chế bắt đầu kéo dài đến khi đế quốc Tây La Mã sụp đổ.
- Sự tiếp thu các thành tựu của văn minh phương Đông (- Kêt luận)
Hình vẽ
Tiếp thu trên các lĩnh vực như kĩ thuật chế tác và sản xuất thủ công nghiệp, chữ viết, văn học, nghệ thuật kiến trúc,...
- Sự tiếp thu các thành tựu của văn minh phương Đông:
Ảnh
b. Thành tựu cơ bản
Ảnh
- Thực hiện yêu cầu:
Nêu một số thành tựu cơ bản của nền văn minh Hy Lạp - La Mã cổ đại và ý nghĩa của những thành tựu đó.
b. Thành tựu cơ bản
- Kết luận
Hình vẽ
- Kết luận
Người Hy Lạp xây dựng bảng chữ cái ghi âm từ thế kỉ IX - VIII TCN. Đến khoảng thế kỉ IV TCN, bảng chữ cái Hy Lạp được hoàn thiện với 24 chữ cái. Người La Mã dựa trên cơ sở chữ viết Hy Lạp để xây dựng chữ La-tinh. Đến nay, chữ La-tinh là văn tự chữ cái được sử dụng phổ biến nhất trên thế giới.
- Chữ viết:
- Hình 3. Bảng chữ số La Mã (- Chữ viết)
Hình 3. Bảng chữ số La Mã
Ảnh
- Văn học (- Kết luận)
Hình vẽ
Nền văn học đồ sộ của Hy Lạp và La Mã đã đặt nền móng cho văn học phương Tây. Các tác phẩm không chỉ là sáng tác nghệ thuật quý giá mà còn là nguồn tư liệu quan trọng để tìm hiểu về lịch sử của 2 nền văn minh này. Nguồn cảm hứng và đề tài phong phú bắt nguồn từ thần thoại. Thơ, văn xuôi và kịch đạt được nhiều thành tựu rực rỡ.
- Văn học:
- Kiến trúc, điêu khắc và hội họa (- Kết luận)
Ảnh
Một số công trình kiến trúc tiêu biểu: Đền Pác-tê-nông, Đền thờ thần Dớt,... Các tác phẩm điêu khắc, hội họa: Lực sĩ ném đĩa, Tượng A-tê-na, tượng thần Vệ nữ thành Mi-lô.
- Kiến trúc, điêu khắc và hội họa:
Hình 4. Đền Pác-tê-nông xây dựng vào thế kỉ V TCN trên đồi Ác-cô-pô-lít (A-ten)
- Hình 5 và hình 6 ( - Kiến trúc, điêu khắc và hội họa)
Hình 5. Tượng thần Vệ nữ hiện được trưng bày tại Bảo tàng Lu-vơ-rơ (Pháp)
Ảnh
Ảnh
Hình 6. Bình gốm Hy Lạp có trang trí hình vẽ một cảnh trong thần thoại
- Khoa học, kĩ thuật (- Kết luận)
Có nhiều hiểu biết về thiên văn: nhận ra Trái đất hình cầu, cho rằng Mặt trời và các thiên thể chuyển động quanh Trái đất, biết tính lịch theo chu kì chuyển động của Mặt trời. Các nhà khoa học Hy Lạp (Ta lét, Pi-ta-go,...) có đóng góp trong nhiều ngành khoa học khác nhau. Các thầy thuốc Hy Lạp cổ đại đạt được nhiều tri thức về chuẩn đoán và chữa bệnh bằng thuốc, giải phẫu, gây mê. Sử học Hy Lạp được hình thành từ TK V TCN với sử gia đầu tiên là Hê-rô-dốt. Sử học La Mã kế thừa và phát huy truyền thống Hy Lạp với nhiều nhà sử học xuất sắc như Pô-li-bi-út,... Chế tạo bê tông, sử dụng hệ thống đòn bẩy, chế tạo máy bắn đá,...
- Khoa học, kĩ thuật:
- Hình 7 và Hình 8 ( - Khoa học, kĩ thuật)
Hình 7. Tượng Pi-ta-go và mô phỏng định lí do ông phát minh ra được dựng trên bán đảo Xa-mốt (Hy Lạp)
Hình 8. Mô hình mô phỏng máy bắn đá của người Hy Lạp cổ đại
Ảnh
Ảnh
- Tư tưởng (- Kết luận)
Hình vẽ
Hy Lạp - La Mã là quê hương của triết học phương Tây. Quá trình hình thành và phát triển của triết học Hy Lạp - La Mã gắn liền vưới cuộc đấu tranh giữa chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm, đặt nền tảng cho nhiều thành tựu về tư tưởng, tri thức của phương Tây thời cận và hiện đại.
- Tư tưởng:
- Tôn giáo và thể thao (- Kết luận)
Hình vẽ
Người Hy Lạp - La Mã thờ đa thần. Thường xuyên hiến tế, cầu nguyện, tổ chức lễ hội để tôn vinh các vị thần. Tôn giáo Hy Lạp - La Mã để lại nhiều dấu ấn và ảnh hương đối với đời sống văn hóa phương Tây sau này.
- Tôn giáo:
- Thể thao:
Nhiều sự kiện thể theo cổ đại là cơ sở, nền tảng cho nhân loại ngày nay.
2. Văn minh Tây Âu thời kì Phục hưng
a. Bối cảnh lịch sử
2. Văn minh Tây Âu thời kì Phục hưng
Ảnh
a. Bối cảnh lịch sử
Hãy phân tích bối cảnh lịch sử, những tiền đề kinh tế, xã hội, văn hóa dẫn đến sự hình thành phong trào Văn hóa Phục hưng.
- Thực hiện yêu cầu:
- Kết luận
Hình vẽ
- Kết luận
Phong trào Văn hóa Phục hưng ra đời trong bối cảnh quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa hình thành ở các nước Tây Âu. Thế giới quan, ý thức hệ phong kiến và việc Giáo hội cơ đốc lũng đoạn nền văn hóa, tư tưởng là những trở ngại cho sự phát triển phương thức sản xuất mới. Tầng lớp tư sản mới ra đời cần có một nền văn hóa mới phù hợp với họ. Họ đã tìm kiếm, tiếp thu và phục hưng lại những giá trị và thành tựu rực rỡ của văn minh Hy Lạp - La Mã cổ đại. Mâu thuẫn xã hội sâu sắc giữa quần chúng nhân dân với giai cấp phong kiến và giáo hội.
b. Thành tựu cơ bản
Ảnh
b. Thành tựu cơ bản
Hãy nêu một số thành tựu cơ bản của văn minh Tây Âu thời kì Phục hưng và ý nghĩa của những thành tựu đó.
- Trả lời câu hỏi:
- Kết luận
Hình vẽ
- Kết luận
Những thành tựu bắt đầu từ I-ta-li- a và lan rộng ra khắp châu Âu. Thế kỉ XV - XVI, nghệ thuật Phục Hưng đạt đến đỉnh cao với tên tuổi của nhiều danh họa và nhà điêu khắc với tên tuổi của nhiều danh họa và nhà điêu khắc: Lê-ô-na-đờ-vanh-xi,... Trong kiến trúc, phong cách Phục Hưng chú trọng yếu tố hình học, tính đối xứng, tỉ lệ.
- Văn học: Đạt nhiều thành tựu trên cả 3 lĩnh vực thơ, tiểu thuyết, kịch.
- Hội họa, kiến trúc, điêu khắc:
- Hình 9 và Hình 10 (- Hội họa, kiến trúc, điêu khắc)
Hình 9. Tượng Đức Mẹ sầu bi của Mi-ken-lăng-giơ
Ảnh
Ảnh
Hình 10. Bức tranh Trường học A-ten của Ra-pha-en, trong đó có sự hiện diện của các học giả Hy Lạp cổ đại
- Hình 11. Vương cung Thánh đường Phê-rô (I-ta-li-a) (- Hội họa, kiến trúc, điêu khắc)
Hình 11. Vương cung Thánh đường Phê-rô (I-ta-li-a)
Ảnh
- Khoa học, kĩ thuật và tư tưởng (- Kết luận)
Hình vẽ
Có ý nghĩa quan trọng trong việc đẩy lùi những ảnh hưởng và chi phối của thần học. Có nhiều tiến bộ về kĩ thuât, đặc biệt là các ngành dệt, khai thác dầu mỏ, đóng tàu, chế tạo vũ khí,...
- Khoa học, kĩ thuật:
- Tư tưởng: Triết học duy vật với các học giả tiêu biểu như Phran-Xít Bê- cơn.
- Ý nghĩa của những thành tựu (- Kết luận)
Hình vẽ
Lên án gay gắt giáo hội Cơ Đốc giáo lũng đoạn, chĩa mũi nhọn đấu tranh chống lại chế độ phong kiến thối nát đương thời, đề cao giá trị con người và quyền tự do cá nhân, đề cao tinh thần dân tộc. Là cuộc đấu tranh công khai đầu tiên trên lĩnh vực văn hóa, tư tưởng của giai cấp tư sản chống lại chế độ phong kiến lỗi thời, mở đường cho văn minh Tây Âu phát triển trong những thế kỉ tiếp theo.
- Ý nghĩa của những thành tựu:
Luyện tập và vận dụng
1. Luyện tập
Ảnh
1. Luyện tập
Hãy nêu và so sánh cơ sở hình thành nền văn minh Hy Lạp - La Mã cổ đại với các nền văn minh phương Đông.
- Câu 2 (1. Luyện tập)
Ảnh
Câu 2: Lập bảng thống kê cac thành tựu văn minh cơ vản của Hy Lạp - La Mã cổ đại, của Tây Âu thời kì Phục hưng theo gợi ý sau:
Hình vẽ
Lĩnh vực
Tác giả, tác phẩm/ thành tựu tiêu biểu
Thuộc nền văn minh
Ý nghĩa/ giá trị nổi bật
Hình vẽ
?
?
?
?
- Câu 3 (1. Luyện tập)
Ảnh
Câu 3: Ph.Ăng-ghen đã viết: "... Không có cơ sở của nền vawn minh Hy Lạp và đế chế La Mã thì không có câu Âu hiện đại". Em có đồng ý với nhận định này không? Vì sao?
2. Vận dụng
Ảnh
2. Vận dụng
Hãy sưu tầm tư liệu và giới thiệu về một thành tựu tiêu biểu của nền văn minh Hy Lạp - La Mã cổ đại hoặc nền văn minh Tây Âu thời kì Phục hưng.
Dăn dò
- Dặn dò
Ảnh
DẶN DÒ
Ôn lại bài vừa học. Làm bài tập trong SBT. Chuẩn bị bài sau: " Bài 7: Các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì cận đại".
- Cảm ơn
Ảnh