BÀI 8. MỘT SỐ CUỘC KHỞI NGHĨA VÀ CHIẾN TRANH GIẢI PHÓNG TRONG LỊCH SỬ VIỆT NAM (TỪ THẾ KỈ III TCN ĐẾN CUỐI THẾ KỈ XVIII)
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
BÀI 8. MỘT SỐ CUỘC KHỞI NGHĨA VÀ CHIẾN TRANH GIẢI PHÓNG TRONG LỊCH SỬ VIỆT NAM (TỪ THẾ KỈ III TCN ĐẾN CUỐI THẾ KỈ XVIII)
Mục tiêu bài học
Mục tiêu bài học
Ảnh
Mục tiêu bài học
– Trình bày được nội dung chính và ý nghĩa của các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu trong thời kì Bắc thuộc. – Nêu được bối cảnh lịch sử, diễn biến chính và ý nghĩa của khởi nghĩa Lam Sơn. – Rút ra được những bài học lịch sử chính của các cuộc khởi nghĩa và chiến tranh giải phóng trong lịch sử Việt Nam về quá trình vận động, tập hợp quần chúng nhân dân tham gia, vai trò của khối đại đoàn kết dân tộc, nghệ thuật quân sự. – Nêu được các bài học lịch sử đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. – Tự hào về truyền thống đấu tranh bất khuất của dân tộc Việt Nam trong lịch sử, sẵn sàng tham gia đóng góp vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
1. Một số cuộc khởi nghĩa tiêu biểu thời Bắc thuộc
a) Một số cuộc khởi nghĩa tiêu biểu
Ảnh
a) Một số cuộc khởi nghĩa tiêu biểu
Bảng 8.1. Tóm tắt các cuộc khởi nghĩa thời kì Bắc thuộc
Câu hỏi
Ảnh
Trình bày nội dung của các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu trong thời Bắc thuộc
Trình bày nội dung của các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu trong thời Bắc thuộc.
Trả lời
* Khởi nghĩa của Hai Bà Trưng - Thời gian: 40 - 43; Người lãnh đạo: Hai Bà Trưng; Chống chính quyền cai trị: Nhà Đông Hán; Địa điểm: Giao Chỉ, Cửu Chân, Nhật Nam - Diễn biến chính và kết quả: Năm 40, Hai Bà Trưng dựng cờ khởi nghĩa ở Hát Môn (Hà Nội). Đánh chiếm Mê Linh, Cổ Loa (Hà Nội) và Luy Lâu (Bắc Ninh). Thái thú Tô Định phải bỏ chạy về nước. Cuộc khởi nghĩa thắng lợi, Trưng Trắc lên làm vua, chính quyền tự chủ thiết lập trong những năm 40 - 42. Năm 43, Mã Viện đem quân tấn công. Khởi nghĩa Hai Bà Trưng đã thất bại. * Khởi nghĩa của Bà Triệu - Thời gian: 248; Người lãnh đạo: Bà Triệu; Chống chính quyền cai trị: nhà Ngô; Địa điểm: quận Cửu Chân - Diễn biến chính và kết quả: Bà Triệu lãnh đạo nhân dân vùng Cửu Chân nổi dậy ở căn cứ núi Nưa (Thanh Hoá). Khởi nghĩa nhanh chóng lan rộng ra Giao Chỉ, làm rung chuyển chính quyền đô hộ. Quân Ngô do Lục Dận chỉ huy kéo sang đàn áp. Khởi nghĩa thất bại, Bà Triệu anh dũng hi sinh.
- Tiếp
* Khởi nghĩa của Lý Bí - Thời gian: 542 - 602; Người lãnh đạo: Lý Bí, Triệu Quang Phục; Địa điểm: Giao Châu; Chống chính quyền cai trị: nhà Lương và nhà Tùy - Diễn biến chính và kết quả: Năm 542, khởi nghĩa Lý Bí bùng nổ, lật đổ chính quyền đô hộ. Sau đó, Lý Bí lập ra Nhà nước Vạn Xuân, đóng đô ở vùng cửa sông Tô Lịch (Hà Nội). Năm 545, quân Lương tiếp tục sang xâm lược, Triệu Quang Phục lãnh đạo cuộc khởi nghĩa và thắng lợi. Năm 602, nhà Tùy đem quân sang đàn áp, cuộc khởi nghĩa thất bại. * Khởi nghĩa của Phùng Hưng - Thời gian: khoảng năm 776; Người lãnh đạo: Phùng Hưng; Chống chính quyền cai trị: nhà Đường; Địa điểm: Tống Bình (Hà Nội) - Diễn biến chính và kết quả: Năm 776, Phùng Hưng phát động khởi nghĩa ở Đường Lâm (Sơn Tây, Hà Nội). Năm 782, nghĩa quân đánh chiếm phủ thành Tống Bình (Hà Nội), giành quyền tự chủ trong một thời gian. Năm 791, nhà Đường đem quân sang đàn áp và chiếm lại Tống Bình.
c) Ý nghĩa lịch sử
c) Ý nghĩa lịch sử
- Khởi nghĩa Lam Sơn thắng lợi đã quét sạch quân Minh ra khỏi bờ cõi Đại Việt, chấm dứt 20 năm thống trị của nhà Minh, giành lại nền độc lập dân tộc. - Khởi nghĩa Lam Sơn là cuộc khởi nghĩa tiêu biểu cho ý chí và tinh thần độc lập của nhân dân Đại Việt đầu thế kỉ XV. Thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn đưa đến sự thành lập nhà Lê sơ – một triều đại phong kiến phát triển hùng mạnh trong lịch sử dân tộc.
Câu hỏi
Ảnh
Nêu ý nghĩa của các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu trong thời kì Bắc thuộc
- Các cuộc khởi nghĩa chống các triều đại phong kiến phương Bắc là minh chứng hào hùng cho tinh thần quật khởi, khẳng định sức sống mãnh liệt của ý thức dân tộc, tinh thần độc lập tự chủ của nhân dân Việt. - Thắng lợi của các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu trong thời kì Bắc thuộc để lại những bài học kinh nghiệm lịch sử quý báu, đóng góp vào kho tàng kinh nghiệm đấu tranh giải phóng dân tộc của nhân dân Việt Nam.
b) Ý nghĩa
b) Ý nghĩa
Hơn một nghìn năm dưới ách thống trị của các triều đại phong kiến phương Bắc, nhân dân ta đã không ngừng vùng lên khởi nghĩa giành lại nền độc lập, tự chủ. Tiêu biểu nhất là các cuộc khởi nghĩa dưới sự lãnh đạo của Hai Bà Trưng, Bà Triệu, Lý Bí, Phùng Hưng,.. Các cuộc khởi nghĩa chống các triều đại phong kiến phương Bắc là minh chứng hào hùng cho tinh thần quật khởi, khẳng định sức sống mãnh liệt của ý thức dân tộc, tinh thần độc lập tự chủ của dân tộc Việt. Thắng lợi của các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu trong thời kì Bắc thuộc để lại những bài học kinh nghiệm lịch sử quý báu, đóng góp vào kho tàng kinh nghiệm đấu tranh giải phóng dân tộc của nhân dân Việt Nam.
2. Khởi nghĩa Lam Sơn
a) Bối cảnh lịch sử
a) Bối cảnh lịch sử
Sau khi nhà Hồ thất bại trong cuộc kháng chiến chống quân Minh xâm lược (năm 1407), Đại Việt rơi vào ách đô hộ của nhà Minh. Chính quyền đô hộ nhà Minh đã thẳng tay đàn áp, khủng bố tàn bạo đối với dân chúng, thiết lập nền thống trị hà khắc, thực thi chính sách triệt để vơ vét của cải và phá hoại, thủ tiêu nền văn hoá Đại Việt.
b) Diễn biến chính
b) Diến biến chính
Ảnh
Bảng 8.2. Tóm tắt diễn biến cuộc khởi nghĩa Lam Sơn (1418 – 1427)
Lược đồ
Ảnh
Hình 8.3. Lược đồ diễn biến cuộc khởi nghĩa Lam Sơn (1418 – 1427)
c) Ý nghĩa lịch sử
c) Ý nghĩa lịch sử
Khởi nghĩa Lam Sơn thắng lợi đã quét sạch quân Minh ra khỏi bờ cõi Đại Việt, chấm dứt 20 năm thống trị của nhà Minh, giành lại nền độc lập dân tộc. Khởi nghĩa Lam Sơn là cuộc khởi nghĩa tiêu biểu cho ý chí và tinh thần độc lập của nhân dân Đại Việt đầu thế kỉ XV. Thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn đưa đến sự thành lập nhà Lê sơ – một triều đại phong kiến phát triển hùng mạnh trong lịch sử dân tộc.
3. Phong trào Tây Sơn
a) Bối cảnh lịch sử
Từ giữa thế kỉ XVIII, tình trạng kinh tế suy thoái, thuế khoá nặng nề, quan lại nhũng loạn ở Đàng Trong ngày càng nghiêm trọng.Năm 1765, Trương Phúc Loan lập Định vương Nguyễn Phúc Thuần lên ngôi chúa. Trương Phúc Loan mặc sức lạm quyền, đặt ra nhiều thứ thuế, hình phạt sách nhiễu dân chúng. Bất bình trước sự thối nát của triều đình, thấu hiểu nỗi thống khổ của nhân dân, ba anh em Tây Sơn (Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ) đã liên kết với các hào kiệt cùng chí hướng phát động cuộc khởi nghĩa với khẩu hiệu “đánh đổ quyền thần Trương Phúc Loan, ủng hộ hoàng tôn Dương".
a) Bối cảnh lịch sử
b) Diễn biến chính
b) Diễn biến chính
Giai đoạn 1771 – 1773: cuộc khởi nghĩa bùng nổ, nghĩa quân nhanh chóng làm chủ miền Tây Sơn thượng đạo, phủ Quy Nhơn, Quảng Ngãi, Quảng Nam, chia cắt kinh thành Phú Xuân với Gia Định. Giai đoạn 1774 - 1786: nghĩa quân Tây Sơn tập trung lực lượng tiêu diệt các tập đoàn phong kiến Trịnh, Nguyễn. Năm 1785, quân đội Tây Sơn dưới sự chỉ huy của Nguyễn Huệ tổ chức đánh bại cuộc xâm lược của Xiêm, làm nên chiến thắng Rạch Gầm – Xoài Mút vang dội. Tết Kỷ Dậu (năm 1789), quân đội Tây Sơn dưới sự lãnh đạo của vua Quang Trung đã quét sạch 29 vạn quân Thanh xâm lược, giải phóng Thăng Long, khôi phục nền độc lập cho đất nước.
Lược đồ
Ảnh
Hình 8,4. Lược đồ phong trào Tây Sơn (1771 – 1789)
c) Ý nghĩa lịch sử
c) Ý nghĩa lịch sử
Phong trào Tây Sơn là sự hội tụ và phát triển đến đỉnh cao của phong trào nông dân khởi nghĩa chống áp bức phong kiến cuối thế kỉ XVIII. Phong trào đã lật đổ các chính quyền chúa Nguyễn, chúa Trịnh, xoá bỏ ranh giới Đàng Trong và Đàng Ngoài, đặt nền móng cho việc khôi phục nền thống nhất đất nước. Với chiến thắng chống quân xâm lược Xiêm, Thanh, phong trào Tây Sơn đã giải quyết đồng thời hai nhiệm vụ đấu tranh giai cấp và đấu tranh giải phóng dân tộc. Để lại những bài học quý báu về tư tưởng và nghệ thuật quân sự chống ngoại xâm.
Câu hỏi
Ảnh
Lập bảng tóm tắt bối cảnh lịch sử, diễn biến chính và ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Tây Sơn
Trả lời
Ảnh
4. Một số bài học lịch sử
a) Bài học về quá trình tập hợp lực lượng quần chúng nhân dân
a) Bài học về quá trình tập hợp lực lượng quần chúng nhân dân
Các cuộc khởi nghĩa và chiến tranh giải phóng trong lịch sử đều nêu cao tinh thần dân tộc và tính chính nghĩa nên được đông đảo các tầng lớp nhân dân tin tưởng, ủng hộ và đi theo. Những lãnh tụ của các cuộc khởi nghĩa biết khéo léo phát động khẩu hiệu phù hợp để phân hoá kẻ thù và tập hợp sức mạnh quần chúng.
b) Bài học về vai trò của khối đại đoàn kết dân tộc
b) Bài học về vai trò của khối đại đoàn kết dân tộc
Đoàn kết là nhân tố quyết định mọi thắng lợi trong các cuộc khởi nghĩa và chiến tranh giải phóng dân tộc. Khối đoàn kết được xây dựng từ nội bộ tướng lĩnh chỉ huy, mở rộng ra quân đội và quần chúng nhân dân; từ miền xuôi đến miền ngược.
c) Bài học về nghệ thuật quân sự
c) Bài học về nghệ thuật quân sự
Nghệ thuật quân sự quan trọng nhất trong các cuộc khởi nghĩa và chiến tranh giải phóng là nghệ thuật tiến hành chiến tranh nhân dân, thực hiện “toàn dân đánh giặc". Bên cạnh đó là các nghệ thuật: “tiên phát chế nhân”, “lấy ít địch nhiều, lấy yếu chống mạnh”, “tâm công”, “vu hồi”,... đóng góp vào kho tàng nghệ thuật quân sự Việt Nam.
d) Bài học đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay
d) Bài học đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay
Trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay, những bài học lịch sử về tập hợp lực lượng quần chúng nhân dân, về vai trò của khối đại đoàn kết dân tộc, về nghệ thuật quân sự của cha ông vẫn còn nguyên giá trị. Điều kiện và hoàn cảnh lịch sử hiện nay còn cho phép Việt Nam kết hợp sức mạnh dân tộc và thời đại khi vận dụng những bài học lịch sử vào xây dựng nền quốc phòng toàn dân.
Luyện tập
Bài 1
Bài tập trắc nghiệm
Cuộc khởi nghĩa của Bà Triệu chống lại chính quyền cai trị nào?
Nhà Hán
Nhà Ngô
Nhà Lương
Nhà Tuỳ
Bài 2
Bài tập trắc nghiệm
Cuộc khởi nghĩa của Lý Bí chống lại chính quyền cai trị nào?
Nhà Hán
Nhà Ngô
Nhà Lương
Nhà Tuỳ, nhà Lương
Bài 3
Bài tập trắc nghiệm
Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn giành thắng lợi đã:
Chấm dứt thời kì đô hộ của nhà Minh, khôi phục nền độc lập dân tộc
Đập tan âm mưu thủ tiêu nền văn hoá Đại Việt
Mở ra thời kì phát triển mới của đất nước
Tất cả các đáp án trên.
Cảm ơn
Cảm ơn
Ảnh