BÀI 10. LIÊN XÔ VÀ ĐÔNG ÂU TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1991
Trang bìa
Trang bìa
LỊCH SỬ 9
BÀI 10. LIÊN XÔ VÀ ĐÔNG ÂU TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1991
Ảnh
Mục tiêu bài học
Mục tiêu
Học xong bài này, em sẽ:
Ảnh
- Trình bày được tình hình chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa của Liên Xô và Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991. - Giải thích được sự sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và Đông Âu.
Hình vẽ
Khởi động
Khởi động
Ảnh
Quan sát hai hình dưới đây, em liên hệ đến quốc gia và khu vực nào? Tình hình chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa của quốc gia và khu vực này từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai đến năm 1991 có gì nổi bật? Hãy chia sẻ một số hiểu biết của em về điều đó.
Ảnh
1. Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991
a) Chính trị
1. Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991
a) Chính trị
Trình bày tình hình chính trị của Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991.
Ảnh
Hình vẽ
Hoạt động 1
Hình 10.3
Ảnh
Kết luận 1
Ảnh
Kết luận 1
-  Từ năm 1949, Liên Xô tiến hành bầu cử Xô viết các cấp, thực hiện dân chủ hoá hệ thống chính trị bằng cách khôi phục đại hội các tổ chức chính trị – xã hội. -  Tới đầu những năm 80 của thế kỉ XX, Liên Xô lâm vào khủng hoảng chính trị. -  Tháng 3/1985, M. Goóc-ba-chốp được bầu làm Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô và công cuộc cải tổ chính trị được tiến hành.
Kết luận 1
Ảnh
Kết luận 1
-  Tháng 3/1990, M. Goóc-ba-chốp được bầu làm Tổng thống. -  Ngày 19/8/1991, một số lãnh đạo Đảng và Nhà nước Liên Xô đã tiến hành cuộc đảo chính lật đổ M. Goóc-ba-chốp nhưng không thành công. -  Mâu thuẫn chính trị gia tăng, Đảng Cộng sản bị đình chỉ hoạt động, chính quyền Liên bang bị tê liệt, các nước cộng hoà tuyên bố độc lập, tách khỏi Liên bang dẫn đến việc M. Goóc-ba-chốp buộc phải từ chức Tổng thống vào ngày 25/12/1991, đánh dấu sự tan rã của Liên bang Xô viết.
b) Kinh tế
1. Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991
b) Kinh tế
Trình bày tình hình kinh tế của Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991.
Ảnh
Hình vẽ
Hoạt động 2
Hình 10.4
Ảnh
Kết luận 2
Ảnh
Kết luận 2
Tình hình kinh tế của Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991: - Năm 1946, Liên Xô bắt tay vào công cuộc khôi phục kinh tế, đến năm 1950 đã phục hồi được mức trước chiến tranh. - Đến những năm 60, Liên Xô trở thành cường quốc công nghiệp thứ hai thế giới . - Từ giữa những năm 70, nền kinh tế Liên Xô có dấu hiệu trì trệ. - Công cuộc cải tổ kinh tế được thực hiện từ năm 1985, nhưng thiếu đồng bộ và hiệu quả, dẫn đến khủng hoảng kinh tế trầm trọng trong những năm 1989 – 1991 với sự khan hiếm lương thực, thực phẩm và các hàng hoá tiêu dùng thiết yếu.
c) Xã hội và văn hóa
1. Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991
c) Xã hội và văn hóa
- Khai thác tư liệu 1 và thông tin trong mục, trình bày tình hình xã hội và văn hóa của Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991. - Nêu những biểu hiện về sự khủng hoảng và giải thích vì sao chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô sụp đổ.
Hoạt động 3
Tư liệu 1
Ảnh
Hình 10.5
Ảnh
Kết luận 3.1 (Xã hội)
Ảnh
Kết luận 3.1
 Xã hội:  -  Cơ cấu xã hội có những biến đổi tích cực, thành phần công nhân và trí thức gia tăng. -  Từ cuối những năm 70, do khó khăn kinh tế ngày càng gia tăng làm cho đời sống của nhân dân Liên Xô suy giảm, niềm tin vào chủ nghĩa xã hội lung lay dẫn đến bất bình gia tăng. Từ năm 1989, nhiều cuộc biểu tình, bãi công đã nổ ra.
Kết luận 3.1 (Văn hóa)
Ảnh
Kết luận 3.1
 Văn hoá: -  Sau năm 1945, văn hoá của Liên Xô phát triển, thực hiện chế độ giáo dục miễn phí – thể hiện tính ưu việt của chủ nghĩa xã hội. -  Thúc đẩy giao lưu văn hoá giữa các dân tộc trong nước và với các quốc gia trên thế giới.
Kết luận 3.2
Ảnh
Kết luận 3.1
*Biểu hiện về sự khủng hoảng ở Liên Xô:  -  Về kinh tế: Công nghiệp trì trệ, nông nghiệp sa sút. Hàng hoá, lương thực, thực phẩm khan hiếm. -  Về chính trị - xã hội: Những vi phạm về pháp chế, thiếu dân chủ, các tệ nạn quan liêu, tham nhũng ngày càng trầm trọng.. *Nguyên nhân chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô sụp đổ: -  Đảng và Nhà nước Liên Xô không phát huy được tính năng động của nền kinh tế - xã hội, làm mất dân chủ cả trong và ngoài Đảng -  Nội bộ chính quyền có nhiều bất đồng, không thống nhất về đường lối, chủ trương và chính sách, gây nên mất đoàn kết nội bộ.
Kết luận 3.2
Ảnh
Kết luận 3.1
-  Đường lối phát triển kinh tế - xã hội có nhiều điểm không hợp lý, quá chủ quan, nóng vội. - Những vấn đề dân tộc chậm được giải quyết hoặc chỉ được giải quyết theo lối tư duy cũ khiến cho những vấn đề này ngày càng trở nên bức xúc, dần dần trở thành một trong những nguyên nhân thúc đẩy sự suy thoái và sụp đổ của chế độ chủ nghĩa xã hội. -  Sức ép của việc phải chạy đua vũ trang và luôn bị chống phá bởi các âm mưu, chiến lược của các thế lực thù địch trong và ngoài.
2. Các nước Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991
a) Chính trị
2. Các nước Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991
a) Chính trị
Trình bày nét nổi bật về chính trị của các nước Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991.
Ảnh
Hình vẽ
Hoạt động 4
Hình 10.6 (Lược đồ các nước dân chủ nhân dân Đông Âu)
Ảnh
Kết luận 4
Ảnh
Kết luận 4
-  Về xã hội: +  Sau khi Nhà nước dân chủ nhân dân ra đời, giai cấp bóc lột bị xoá bỏ, công nhân, nông dân và trí thức trở thành những người làm chủ đất nước. +  Đời sống vật chất và tinh thần của người dân không ngừng được cải thiện và nâng cao. +  Từ cuối những năm 70, khủng hoảng kinh tế làm cho đời sống của các tầng lớp nhân dân khó khăn.
Kết luận 4
Ảnh
Kết luận 4
-  Về văn hoá:  +  Có bước phát triển vượt bậc. Nạn mù chữ được xoá bỏ với chính sách giáo dục bắt buộc và miễn phí. +  Từ nửa sau những năm 80 đến năm 1991, ở các nước Đông Âu xuất hiện nhiều ấn phẩm văn hoá có nội dung chống chủ nghĩa xã hội, tuyên truyền chế độ đa nguyên.
b) Kinh tế
2. Các nước Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991
b) Kinh tế
Khai thác tư liệu 2 và thông tin trong mục, trình bày nét nổi bật về kinh tế của các nước Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991.
Ảnh
Hình vẽ
Hoạt động 5
Tư liệu 2
Ảnh
Kết luận 5
Ảnh
Kết luận 5
- Các nước Đông Âu đã thực hiện cải cách ruộng đất, quốc hữu hoá các xí nghiệp lớn của tư bản và tiến hành công nghiệp hoá nhằm xây dựng cơ sở vật chất cho chủ nghĩa xã hội. -  Từ những nước nông nghiệp nghèo nàn, lạc hậu, đến đầu những năm 70 của thế kỉ XX, các nước Đông Âu đã trở thành những nước công nghiệp hoặc công – nông nghiệp. -  Từ giữa những năm 70, nền kinh tế các nước Đông Âu bắt đầu có sự suy giảm. - Từ năm 1988, tất cả các nước Đông Âu đều lâm vào cuộc khủng hoảng kinh tế, thu nhập quốc dân giảm sút nghiêm trọng, nợ nước ngoài tăng lên.
c) Xã hội và văn hóa
2. Các nước Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991
c) Xã hội và văn hóa
- Trình bày nét nổi bật về xã hội và văn hoá của các nước Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991. - Nêu những biểu hiện và giải thích vì sao chủ nghĩa xã hội ở Đông Âu sụp đổ.
Ảnh
Hình vẽ
Hoạt động 6
Hình 10.7 (Cuộc bãi công của công nhân Ba Lan (8/1980))
Ảnh
Kết luận 6.1
Ảnh
Kết luận 6.1
- Xã hội: + Sau khi Nhà nước dân chủ nhân dân ra đời, ở các nước Đông Âu, giai cấp bóc lột bị xoá bỏ, công nhân, nông dân và trí thức trở thành những người làm chủ đất nước. Đời sống vật chất và tinh thần của người dân không ngừng được cải thiện và nâng cao. + Từ cuối những năm 70, khủng hoảng kinh tế làm cho đời sống của các tầng lớp nhân dân ở Đông Âu khó khăn. Niềm tin vào chủ nghĩa xã hội giảm sút và tình trạng bất bình gia tăng. Các cuộc bãi công, biểu tình của công nhân xuất hiện ở nhiều nước Đông Âu.
Kết luận 6.1
Ảnh
Kết luận 6.1
- Văn hoá: + Văn hoá của các nước Đông Âu có bước phát triển vượt bậc. Nạn mù chữ được xoá bỏ với chính sách giáo dục bắt buộc và miễn phí. + Từ nửa sau những năm 80 đến năm 1991, ở các nước Đông Âu xuất hiện nhiều ấn phẩm văn hoá có nội dung chống chủ nghĩa xã hội, tuyên truyền chế độ đa nguyên.
Kết luận 6.2 (Nguyễn nhân sụp đổ)
Ảnh
Kết luận 6.2
- Nguyên nhân chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô sụp đổ: + Đảng và Nhà nước Liên Xô không phát huy được tính năng động của nền kinh tế - xã hội, làm mất dân chủ cả trong và ngoài Đảng. + Nội bộ chính quyền có nhiều bất đồng, không thống nhất về đường lối, chủ trương và chính sách, gây nên mất đoàn kết nội bộ. + Đường lối phát triển kinh tế - xã hội có nhiều điểm không hợp lý, quá chủ quan, nóng vội.
Kết luận 6.2 (Nguyễn nhân sụp đổ)
Ảnh
Kết luận 6.2
+ Những vấn đề dân tộc chậm được giải quyết hoặc chỉ được giải quyết theo lối tư duy cũ khiến cho những vấn đề này ngày càng trở nên bức xúc, dần dần trở thành một trong những nguyên nhân thúc đẩy sự suy thoái và sụp đổ của chế độ chủ nghĩa xã hội. + Sức ép của việc phải chạy đua vũ trang và luôn bị chống phá bởi các âm mưu, chiến lược của các thế lực thù địch trong và ngoài.
Luyện tập
Câu 1
Ảnh
LUYỆN TẬP
Câu 1: Hãy hoàn thành bảng (theo gợi ý dưới đây vào vở) tóm tắt về tình hình kinh tế, chính trị, xã hội, văn hoá của Liên Xô và các nước Đông Âu (1945 – 1991).
Ảnh
Vận dụng
Vận dụng
Ảnh
VẬN DỤNG
Sưu tầm và sử dụng tài liệu từ sách, tạp chí và internet, giới thiệu một số thành tựu tiêu biểu về kinh tế, chính trị, xã hội, văn hoá của Liên Xô hoặc một nước Đông Âu từ sau năm 1945.
Tổng kết
Củng cố
Ảnh
CỦNG CỐ
Đọc lại bài đã học. Làm bài trong SBT. Chuẩn bị bài có tiết sau.
Cảm ơn
Ảnh