BÀI 3 XÚY VÂN GIẢ DẠI
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
XÚY VÂN GIẢ DẠI
Trích chèo Kim Nham
Mục tiêu bài học
Mục tiêu bài học
MỤC TIÊU BÀI HỌC
Học sinh vận dụng tri thức Ngữ văn để: Xác định lối nói, làn điệu, vũ điệu, chỉ dẫn sân khấu kể lại việc Xúy Vân giả dại Phân tích lời nói, câu hát, chỉ dẫn để thể hiện: - Sự nhập vai điên dại của Xúy Vân - Ước mơ về cuộc sống gia đình của nàng - Thực tế cuộc sống của nàng trong gia đình chồng Phân tích tâm trạng của Xúy Vân qua tiếng gọi chờ đò, trong lời hát điệu con gà rừng, trong lời than, lời hát ngược Nêu được quan điểm về nhân vật Xúy Vân (Đáng thương hay Đáng trách)
Mục tiêu bài học
MỤC TIÊU BÀI HỌC
Học sinh xác định được tầm quan trọng văn bản ngôn từ thể hiện tích truyện làm nền cho toàn bộ hoạt động biểu diễn của vở chèo, tầm quan trọng của diễn xuất gồm hát, múa và các hình thức biểu cảm trong vở chèo. Học sinh tìm hiểu thêm ý nghĩa đời sống văn hóa lãng xã của Việt Nam thuở xưa.
Khởi động
Nhiệm vụ
Ảnh
Hình vẽ
GV cho HS xem một đoạn Video clip trích từ chèo Kim Nham và yêu cầu HS chia sẻ cảm nhận về những đặc sắc qua đoạn trích.
Video
Hình thành kiến thức
Nhiệm vụ
NHIỆM VỤ
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Nhiệm vụ
NHIỆM VỤ
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Bố cục
Bố cục
Phần 1: Xuý Vân xuất hiện (từ đầu đến “ai biết là ai?”)
Phần 2: Xuý Vân xưng danh (từ “bước chân vào” đến “Ờ”).
Phần 3: Xuý Vân giãi bày (đoạn còn lại).
1. Lối nói, làn điệu, vũ điệu, chỉ dẫn sân khấu kể lại việc Xúy Vân giả dại
1. Lối nói, làn điệu, vũ điệu, chỉ dẫn sân khấu kể lại việc Xúy Vân giả dại
Lối nói: như nói lệch, vỉa, nói điệu sử rầu, nói. Làn điệu: Quá giang, con gà rừng, sắp, sa lệch, hát ngược. Vũ điệu: Múa điệu bắt nhện, xe tơ, dệt cửi. Chỉ dẫn sân khấu: Đế
2. Lời nói, câu hát chỉ dẫn thể hiện sự nhập vai điên dại của Xúy Vân
Hình vẽ
NGUYÊN NHÂN TRỰC TIẾP Lời xúi dục và hứa hẹn ngon ngọt của Trần Phương – gã người tình trăng hoa và đểu cáng (nguyên nhân này có thể được nhận biết một phần qua những chi tiết ngoài văn bản, ở đoạn tóm tắt tác phẩm và một phần qua chính đoạn xưng danh của Xuý Vân trong văn bản).
NGUYÊN NHÂN SÂU XA Nỗi buồn chán, cô đơn khi phải sống xa chồng và niềm khát khao cảnh sống êm đềm, hạnh phúc của Xuý Vân
2. Lời nói, câu hát chỉ dẫn thể hiện sự nhập vai điên dại của Xúy Vân
2. Lời nói, câu hát chỉ dẫn thể hiện sự nhập vai điên dại của Xúy Vân
2. Lời nói, câu hát chỉ dẫn thể hiện sự nhập vai điên dại của Xúy Vân
Đoạn lời thoại gắn liền với điệu “hát ngược” ở cuối văn bản (đoạn trích). - Nhiều đối tượng, sự vật được nhắc đến nhưng giữa chúng không có mối liên hệ gì với nhau. - Mọi sự đã được nhân vật nhìn theo một lôgic ngược, phải đảo lại hoàn toàn thì mới đúng với ghi nhận của tri giác thông thường:
“Chuột đậu cành rào, muỗi ấp cánh dơi, Ông Bụt kia bẻ cổ con nai, Cái trứng gà mà tha con quạ lên ngồi trên cây”
=> Kẻ điên
2. Lời nói, câu hát chỉ dẫn thể hiện sự nhập vai điên dại của Xúy Vân
Tác giả dân gian đã khéo vận dụng những bài ca dao nói ngược đầy tính hài hước vốn khá phổ biến trong kho tàng ca dao:
2. Lời nói, câu hát chỉ dẫn thể hiện sự nhập vai điên dại của Xúy Vân
Hình vẽ
Hình vẽ
2. Lời nói, câu hát chỉ dẫn thể hiện sự nhập vai điên dại của Xúy Vân
Đoạn lời thoại được thể hiện bằng điệu “quá giang”.
2. Lời nói, câu hát chỉ dẫn thể hiện sự nhập vai điên dại của Xúy Vân
Xuý Vân buông xuôi, thuận theo sự chi phối của hoàn cảnh “Cách con sông nên tôi phải luỵ đò”
Hình vẽ
Xuý Vân muốn phản kháng “Chả nên gia thất thì về, Ở làm chi mãi cho chúng chê, bạn cười.”
Xuý Vân buông thả theo chuyện “gió trăng”
Hình vẽ
Xuý Vân luôn có nỗi hổ thẹn ngấm ngầm, muốn thanh minh, phân bua và cũng biết tự dặn lòng cần giữ tiết
2. Lời nói, câu hát chỉ dẫn thể hiện sự nhập vai điên dại của Xúy Vân
Nàng tự xưng tên họ, nói bản thân có “tài cao vô giá”, “hát hay đã lạ”, được gọi là “cô ả Xúy Vân”. Thế nhưng lại rơi vào nỗi đau khổ khi trót bỏ chồng để đi theo một người đàn ông phụ bạc, “phụ Kim Nham, say đắm Trần Phương”. Một bên là người con gái đang tuổi xuân thì, với một bên là nỗi đau đớn tủi nhục vì bị ruồng bỏ, sự đối lập này đã cho thấy rõ tâm trạng ân hận của Xúy Vân, chính bi kịch ấy đã đẩy nàng “đến nỗi điên cuồng, rồ dại”.
“Bước chân vào tôi thưa rằng vậy” -> “Nên đến nỗi điên cuồng rồ dại”.
2. Lời nói, câu hát chỉ dẫn thể hiện sự nhập vai điên dại của Xúy Vân
Ảnh
3. Tâm trạng của Xúy Vân qua tiếng gọi chờ đò, trong lời hát điệu con gà rừng, trong lời than, lời hát ngược
Ảnh
- Nỗi đắng cay, tấm tức của Xuý Vân khi bị đặt vào một hoàn cảnh không được như ý - Tình trạng “Con gà rừng ăn lẫn với công” - Nàng chỉ ao ước được sống trong cảnh vợ chồng sum họp, hoà thuận: “Chờ cho bông lúa chín vàng,/ Để anh đi gặt, để nàng mang cơm”
“Bông bông dắt, bông bông díu, Xa xa lắc, xa xa líu” Diễn tả cảm giác vui vầy, ríu rít của đôi vợ chồng được cùng làm lụng bên nhau, giúp đỡ nhau
“Láng giềng ai hay, ức bởi xuân huyên” Biểu đạt nỗi ấm ức, bất bình trước thực tại, cố nén xuống bao nhiêu lại dội lên bấy nhiêu
3. Tâm trạng của Xúy Vân qua tiếng gọi chờ đò, trong lời hát điệu con gà rừng, trong lời than, lời hát ngược
4. Cảnh ngộ đời sống cũng như niềm mong ước của Xúy Vân và nêu nhận xét về nhân vật
Khát vọng mang tính chất “vượt rào”, những đòi hỏi về quyền tự quyết lối sống hay quyền lựa chọn người mình yêu
Ảnh
Việc khán giả bình dân xưa yêu thích lớp chèo Xuý Vân giả dại cho thấy câu chuyện của Xuý Vân không phải là câu chuyện cá biệt. Qua đây có thể nói, nhân vật Xuý Vân đã nhận được sự đồng cảm của bao nhiêu người.
4. Cảnh ngộ đời sống cũng như niềm mong ước của Xúy Vân và nêu nhận xét về nhân vật
5. Đặc điểm của sân khấu chèo qua đoạn xưng danh của Xúy Vân
5. Đặc điểm của sân khấu chèo qua đoạn xưng danh của Xúy Vân
Xưng danh
- Hình thức giới thiệu, thể hiện nhân vật rất riêng biệt của sân khấu dân gian Việt Nam.
- Hình thức xưng danh này đáp ứng yêu cầu của khán giả bình dân muốn nắm bắt nhanh chóng về loại, đặc điểm và vai trò của nhân vật, ngay từ lúc nhân vật vừa xuất hiện trên sân khấu (nhân vật thuộc vai chín (tích cực) hay vai lệch (tiêu cực), tính cách ra sao, có vị trí thế nào trong tích trò).
5. Đặc điểm của sân khấu chèo qua đoạn xưng danh của Xúy Vân
5. Đặc điểm của sân khấu chèo qua đoạn xưng danh của Xúy Vân
Nội dung
- Danh tính, quê quán, thân phận, gia cảnh, tính cách,... của nhân vật - Qua lời chào hỏi kiểu như: “Chị em ơi!/ Ra đây có phải xưng danh không nhỉ?” và tiếng đế: “Không xưng danh, ai biết là ai?”, có thể nhận ra giữa khán giả và sân khấu không có khoảng cách nào đáng kể. - Sân khấu là một không gian được hình thành tự nhiên giữa vòng vây của khán giả, gây cảm tưởng diễn viên là người vừa bước tách ra khỏi đám đông để lên sàn diễn.
6. Đặc điểm của ngôn ngữ chèo được thể hiện qua đoạn trích
6. Đặc điểm của ngôn ngữ chèo được thể hiện qua đoạn trích
Hình vẽ
Hình vẽ
Lời nói Cách nói ví von giàu tính tự sự trữ tình. Ngôn ngữ đa thanh, đa nghĩa.
Hình vẽ
Thơ Thơ bốn chữ hay thơ lục bát, cách ngắt nhịp và số tiếng, một phần có thể do sự chi phối của điệu hát hay ngữ điệu của lời nói thường.
6. Đặc điểm của ngôn ngữ chèo được thể hiện qua đoạn trích
6. Đặc điểm của ngôn ngữ chèo được thể hiện qua đoạn trích
Hình vẽ
Hình vẽ
Diễn xuất tuyệt vời của các diễn viên
Hình vẽ
Diễn xuất đầy tính biểu cảm của diễn viên với sự kết hợp nói, hát, múa trên nền hoà tấu của các nhạc cụ dân tộc
Hình vẽ
Tích trò rất quan trọng, có chức năng làm điểm tựa cho hoạt động diễn xuất của diễn viên
Đánh giá
Ảnh
LUYỆN TẬP
Nhiệm vụ
Nhiệm vụ
Giáo viên giao nhiệm vụ học tập Viết đoạn văn khoảng 150 chữ, trình bày suy nghĩ của bạn về nỗi niềm của nhân vật Xúy Vân được thể hiện qua lớp chèo Xúy Vân giả dại Thời gian: 20 phút
Đánh giá
Ảnh
Đoạn văn tham khảo
Tâm trạng của Xúy Vân qua tiếng chờ đò, trong điệu hát con gà, trong lời than, lời hát ngược. Nàng day dứt về những việc mình làm, nhưng có khi tự thấy mình đã lỡ làng, dở dang, bẽ bàng, tự thấy mình lạc lõng, cô đơn, vô nghĩa trong gia đình chồng, những nỗi thất vọng trước mâu thuẫn giữa ước mơ hạnh phúc gia đình đầm ấm với thực tế bị chồng xao nhãng, bỏ bê vì mải mê đèn sách. Nàng còn trách duyên trách phận, duyên phận dắt díu, ràng buộc họ với nhau, nhưng khát vọng của họ không gặp nhau. Chính vì thế nàng có cảm thấy ấm ức, cô đơn, quẫn bách, nỗi tủi phận vì những áp lực tứ phía, khó khăn đè lên đôi vai nàng trong khi ấy Xúy Vân không có một người người sẻ chia những điều đó. Những câu nói ngược, đầy những phi lí, nghịch dị khơi gợi về một thực trạng nội tâm xáo trộn, bất ổn, đầy trớ trêu. Xúy Vân dường như rơi vào trạng thái hỗn loạn, điên dại, rối bời, mất phương hướng.
Đoạn văn tham khảo
VẬN DỤNG LIÊN HỆ
Nhiệm vụ
Nhiệm vụ
Giáo viên giao nhiệm vụ học tập Nếu nhân vật Xúy Vân trong vở chèo Kim Nham sống ở thời hiện đại, theo em, nàng có thể chọn cách giải thoát bi kịch của bản thân như thế nào? Thời gian: 20 phút
Gợi ý
Gợi ý
Nếu nhân vật Xúy Vân trong vở chèo Kim Nham sống ở thời điểm hiện đại có thể giải thoát bi kịch của bản thân như: Đầu tiên sẽ phải xin lỗi Kim Nham, cùng nhau ngồi nói chuyện để cả hai hiểu nhau, nói lí do tại sao mình lại làm như vậy chứ không nhất thiết phải giả điên để kết thúc cuộc hôn nhân này. Trước khi muốn kết thúc mối quan hệ vợ chồng với Kim Nham để chạy theo tình yêu của Trần Phương thì nàng phải tìm hiểu kĩ con người kia là như thế nào chứ không vì cảm xúc nhất thời mà buông bỏ mái ấm đang có. 
Dặn dò
Dặn dò
Ảnh
- Vẽ sơ đồ tư duy khái quá kiến thức bài học
- Chuẩn bị nội dung bài sau
- Hoàn thành nội dung phần vận dụng.
DẶN DÒ
Kết thúc bài học
Chào tạm biệt
Ảnh