BÀI 9. KHÁM PHÁ TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI. 5. ĐỌC MỞ RỘNG THEO THỂ LOẠI: DÒNG MÊ KÔNG “GIẬN DỮ" (THEO HOÀNG NAM, THU HẰNG, HOÀNG KHÁNH, THANH HẠ)
Trang bìa
Trang bìa
BÀI 9. KHÁM PHÁ TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI
DÒNG MÊ KÔNG “GIẬN DỮ"
Đọc mở rộng:
Ảnh
Khởi động
Khởi động
Khởi động:
Quan sát hình ảnh và cho biết: Em có nhận xét gì về hiện tượng sạt lở trên sông Mê Kông?
Ảnh
Ảnh
Hình thành kiến thức
I. Tìm hiểu chung
Ảnh
I. Tìm hiểu chung
- Nội dung và đồ hoạ
Ảnh
Ảnh
Hình vẽ
Nội dung: Hoàng Nam, Thu Hằng. Đồ hoạ: Hoàng Khánh, Thanh Hạ.
II. Phân tích văn bản
Ảnh
II. Phân tích văn bản
- Nhiệm vụ
- Nhiệm vụ:
Ảnh
Hình vẽ
Xác định kiểu bố cục của văn bản. Nhận xét mức độ phù hợp giữa nhan đề với nội dung của văn bản. Đề xuất một nhan đề khác cho văn bản và lí giải cơ sở đề xuất của bạn. Những thông tin, dữ liệu được nêu trong VB có ý nghĩa thời sự trong thời điểm hiện tại hay không? Hãy lí giải. XĐ thông tin cơ bản và thông tin chi tiết của phần VB Sông đói “ngoạm bờ”. Phân tích vai trò của các thông tin chi tiết trong phần văn bản trên.
+ Câu 4, 5, 6
- Nhiệm vụ:
Ảnh
Hình vẽ
Nhận xét hiệu quả sử dụng của những từ ngữ như vết thương, nội soi tổng quát, cơ thể tự nhiên trong phần văn bản: “Khi “vết thương” ở bờ sông ... phải “trả giá””. Nếu văn bản không sử dụng phương tiện phi ngôn ngữ thì hiệu quả biểu đạt của thông tin sẽ như thế nào? Xác định đề tài của văn bản. Đề tài ấy có ý nghĩa như thế nào trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội của vùng Đồng bằng sông Cửu Long hiện nay?
- Gợi ý Câu 1
- Gợi ý Câu 1:
Hình vẽ
Hình vẽ
Liệt kê: Nhóm tác giả đã trình bày hàng loạt dữ liệu nhằm cung cấp thông tin về thực trạng sạt lở bờ sông đáng báo động ở khu vực ĐBSCL. Quan hệ nhân quả: Trình bày nguyên nhân dẫn đến tình trạng sạt lở bờ sông là do tỷ lệ xói – bồi ngày càng chênh lệch ở các khu vực dọc theo những con sông lớn, tình trạng khai thác cát quá mức của con người, kết quả là “những người sống phụ thuộc nhiều nhất vào sông Mê Kông đang phải trả giá cho những lỗi lầm không phải họ gây ra”.
Trình bày thông tin theo trật tự logic - QH nhân quả:
+ Nhận xét
Ảnh
- Gợi ý Câu 1:
Hình vẽ
Hình vẽ
Nhan đề rất phù hợp và khái quát được nội dung VB. Tất cả các thông tin chính của VB đều được trình bày để làm rõ nguyên nhân gây nên tình trạng sạt lở bờ sông nghiêm trọng ở khu vực ĐBSCL là do những tác động quá mức của con người đến dòng sông hậu quả là dòng sông “phẫn nộ” quyết lấy lại tất cả, kể cả tính mạng của con người. Cho thấy được hậu quả khôn lường của việc khai thác thiên nhiên đến cạn kiệt.
* Mối quan hệ giữa nhan đề và nội dung của VB:
- Gợi ý câu 2
Hình vẽ
- Gợi ý Câu 2:
Thông tin về những vụ sạt lở tại một số địa phương ở Đồng bằng sông Cửu Long xảy ra ở những thời điểm rất gần với hiện tại, chẳng hạn như vụ sạt lở ở cù lao An Bình, tinh Vĩnh Long vào chiều ngày 05/12/2022. Những con số thống kê và tình trạng sạt lở bờ sông ở khu vực ĐBSCL được tính đến năm 2022. Trong đó có những thông tin dữ liệu về tình trạng sạt lở khai thác cát quá mức của các mô cát ởhai bên bờ sông tại thời điểm năm 2012.
Những thông tin, dữ liệu được nêu trong văn bản vẫn có ý nghĩa thời sự trong thời điểm hiện tại vì những thông tin, dữ liệu trong văn bản đều có tính mới mẻ, cập nhật:
+ Nhận xét
Ảnh
- Gợi ý Câu 2:
Hình vẽ
Những thông tin, dữ liệu ấy cho thấy dù được thống kê từ năm 2012 thì đó vẫn là nguyên nhân mang tính dự đoán cho hệ quả xảy ra đúng vào năm 2022 (sự cố sạt lở lịch sử cuối năm 2022 tại cù lao An Bình). Tất cả những thông tin, dữ liệu được nêu trong VB vẫn có ý nghĩa thời sự trong thời điểm hiện tại.
Ảnh
- Gợi ý câu 3
- Gợi ý Câu 3:
Hình vẽ
Hình vẽ
Lí do gây nên tình trạng sạt lở bờ sông nghiêm trọng ở khu vực ĐBSCL tải lượng phù sa từ thượng nguồn sông Mê Kông giảm, dẫn đến tỷ lệ xói – bồi ngày càng chênh lệch ở hầu hết địa phương dọc theo những con sông lớn’ thực trạng khai thác cát quá mức do nhu cầu sử dụng cát của con người ngày càng lớn.
Thông tin cơ bản của phần VB Sông đói “ngoạm bờ”:
=> Cả dòng sông và con người đều trong cơn khát cát. Khi mất đi nguồn dinh dưỡng tự nhiên dòng sông tất yếu sẽ “ngoạm bờ”.
+ Các chi tiết của phần VB sông đói “ngoạm bờ”:
- Gợi ý Câu 3:
Chi tiết về việc giảm tải lượng phù sa mịn tại nguồn vào năm 2014, năm 2040, lí do gây nên thực trạng đó là do một loạt đập thuỷ điện ở Trung Quốc – thượng nguồn Mê Kông – đi vào hoạt động. Hình ảnh minh hoạ ước tính khối lượng xói – bồi trung bình một năm (giai đoạn 2020 -2022) ở một số tỉnh thuộc khu vực ĐBSCL. Chi tiết về nguyên nhân gây ra sạt lở ở Cù Lao An Bình vào ngày 29/10/2012 là do khai thác cát và nạo vét lòng dẫn. Chi tiết về nguyên nhân gây ra sự cố sạt lở lịch sử cuối năm 2022 tại cù lao AN Bình là do tác động của con người khi nạo vét lòng dẫn và khai thác cát quá mức.
Hình vẽ
+ Vai trò
Ảnh
- Gợi ý Câu 3:
Hình vẽ
Ảnh
Hình vẽ
Giải thích rõ hơn tình trạng “đói” cát của những dòng sông ở khu vực ĐBSCL lí do vì sao sông đói “ngoạm bờ” đó là do tình trạng sông có tỷ lệ xói – bồi chênh lệch quá lớn nên sông phải “ngoạm bờ” để bù lại lượng phù sa và cát bị mất.
* Vai trò:
- Gợi ý câu 4
Ảnh
- Gợi ý Câu 4:
Hình vẽ
Miêu tả sinh động những tổn thương mà dòng sông phải chịu đựng trước sự tác động quá mức của con người. Góp phần thể hiện thái độ xót xa của người viết trước những hậu quả mà dòng sông nói riêng và thiên nhiên nói chung phải gánh chịu, từ đó, gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh về việc cần bảo vệ thiên nhiên, tránh việc khai thác cạn kiệt vì có thể dẫn đến những tác hại khôn lường.
- Gợi ý câu 5
- Gợi ý Câu 5:
Ảnh
+ Hình 1: Cung cấp thông tin chi tiết về tỉ lệ xói- bồi bờ sông trung bình trong một năm của giai đoạn 2020-2022 ở một số tỉnh thuộc khu vực ĐBSCL => H/ảnh trực quan giúp người đọc hiểu rõ hơn về thực trạng “đói” phù sa mịn ở một số dòng sông thuộc ĐBSCL.
+ Hình 2
Ảnh
- Gợi ý Câu 5:
+ Hình 2: Cung cấp thông tin trực quan về sự gần gũi giữ vị trí các mỏ cát và vị trí sạt lở ở khu vực cù lao An Bình, Vĩnh Long 2012.
=> Hình ảnh vừa minh hoạ trực quan vừa cung cấp thêm thông tin chi tiết ở dạng hình ảnh để thông tin trong những phần VB được trình bày trước và sau hình 2 trở nên rõ hơn.
+ Hình 3
- Gợi ý Câu 5:
+ Hình 3 giúp người đọc hiểu rõ hơn về cái giá phải trả nếu con người tác động quá mức đến thiên nhiên, cả một diện tích rộng lớn vốn là xóm làng nay đã trở thành một bãi sông rộng phủ kín lục bình.
Ảnh
III. Tổng kết
Tổng kết
Ảnh
III. Tổng kết
1. Nội dung
Ảnh
1. Nội dung
Hình vẽ
Thể hiện những sự thay đổi theo chiều hướng tiêu cực của dòng Mê Kông trước những tác động của con người.
2. Nghệ thuật
Ảnh
2. Nghệ thuật
Hình vẽ
Sử dụng biện pháp liệt kê, quan hệ nhân quả góp phần làm nổi bật vấn đề.
IV. Luyện tập vận dụng
- Luyện tập vận dụng
Ảnh
- Luyện tập vận dụng:
Viết một văn bản thông tin về những nỗ lực khắc phục tình trạng sạt lở ở đông bằng SCL của chính quyền và nhân dân địa phương và báo cáo SP sau 1 tuần.
Tổng kết
Tổng kết
Ảnh
Tổng kết:
Ôn lại kiến thức đã học. Hoàn chỉnh bài tập phần Luyện tập vận dụng. Chuẩn bị bài sau: "Bài 9. Khám phá tự nhiên và xã hội. 6. Viết báo cáo kết quả nghiên cứu về một vấn đề tự nhiên hoặc xã hội".
Cảm ơn
Ảnh