BÀI 14. KHÁI QUÁT VỀ CẢM ỨNG Ở SINH VẬT
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
CHƯƠNG 2. CẢM ỨNG Ở SINH VẬT BÀI 14. KHÁI QUÁT VỀ CẢM ỨNG Ở SINH VẬT
DẪN DẮT
Mục tiêu bài học
MỤC TIÊU BÀI HỌC
- Phát biểu được khái niệm cảm ứng ở sinh vật. - Trình bày được vai trò và cơ chế cảm ứng ở sinh vật.
Hoạt động 1
Nếu sinh vật không phản ứng kịp thời đối với kích thích đến từ môi trường thì sẽ dẫn đến hậu quả như thế nào?
Trả lời: - Nếu sinh vật không phản ứng kịp thời đối với kích thích đến từ môi trường thì sinh vật sẽ không thể thích ứng được với những thay đổi của môi trường sống và gây ảnh hưởng đến các hoạt động sống của sinh vật đó.
KHÁI NIỆM VÀ VAI TRÒ CỦA CẢM ỨNG
Khái niệm cảm ứng
I. KHÁI NIỆM VÀ VAI TRÒ CỦA CẢM ỨNG
1, Khái niệm cảm ứng
- Cảm ứng là sự tiếp nhận và phản ứng của sinh vật đối với những thay đổi của môi trường (trong và ngoài), đảm bảo cho sinh vật thích ứng với môi trường sống. - Cảm ứng của thực vật thường diễn ra chậm, khó nhận thấy, biểu hiện bằng các vận động dinh dưỡng như hướng nước, hướng hoá, hướng sáng,... hoặc sinh trưởng như mọc chồi cây theo mùa,... - Cảm ứng ở động vật diễn ra với tốc độ nhanh và đa dạng. Mức độ, tính chính xác, hình thức cảm ứng ở động vật thay đổi tuỳ thuộc vào bộ phận phụ trách cảm ứng.
Hình 14.1
Ảnh
Ví dụ 1: Lá cây trinh nữ (Mimosa pudica L.) cụp lại khi bị chạm phải (H 14.1a). Ví dụ 2: Khi bị gai đâm vào tay, thụ thể đau ở tay chuyển thông tin đau về bộ phận xử lí thông tin (tuỷ sống và não bộ), thông tin từ bộ phận xử lí thông tin truyền đến cơ xương, cơ xương co làm tay rụt lại (H 14.1b).
Hình 14.1 Cảm ứng thực hiện ở cây trinh nữ (a) và ở người (b)
Vai trò của cảm ứng đối với sinh vật
2, Vai trò của cảm ứng đối với sinh vật
- Cảm ứng là đặc điểm thích nghi với những thay đổi của môi trường, đảm bảo cho sinh vật tồn tại và phát triển. - Ví dụ: + Ngọn cây hướng về phía có ánh sáng đảm bảo cho cây nhận được nhiều ánh sáng cung cấp cho quang hợp. + Ở người, khi ánh sáng mạnh chiếu vào mắt thì đồng tử co lại, tránh cho mắt bị tổn thương
Hoạt động 2
Cho ví dụ về cảm ứng ở động vật, thực vật và phân tích vai trò của các cảm ứng đó.
Trả lời: Ví dụ cảm ứng ở thực vật: Lá cây trinh nữ (Mimosa pudica L.) cụp lại khi bị chạm phải; thân và cành cây hướng sáng; vận động bắt mồi của cây gọng vó; ... Ví dụ cảm ứng ở động vật: Khi bị gai đâm vào tay, thụ thể đau ở tay chuyển thông tin đau về bộ phận xử lí thông tin (tuỷ sống và não bộ), thông tin từ bộ phận xử lí thông tin truyền đến cơ xương, cơ xương co làm tay rụt lại; ... Vai trò của cảm ứng đối với sinh vật: cảm ứng là đặc điểm thích nghi với những thay đổi của môi trường, đảm bảo cho sinh vật được tồn tại và phát triển.
CƠ CHẾ CẢM ỨNG Ở SINH VẬT
Cơ chế cảm ứng ở sinh vật
II. CƠ CHẾ CẢM ỨNG Ở SINH VẬT
- Cảm ứng ở sinh vật được thực hiện thông qua các bộ phận: tiếp nhận kích thích, dẫn truyền thông tin kích thích, xử lí thông tin và đáp ứng. - Cảm ứng ở thực vật khởi đầu bằng thụ thể trên màng tế bào tiếp nhận kích thích, thông tin kích thích từ thụ thể được truyền qua tế bào chất dưới dạng dòng điện tử hoặc chất hoá học đến bộ phận xử lí thông tin và đáp ứng rồi gây ra đáp ứng. Cả ba bộ phận tham gia vào cảm ứng ở thực vật đều là rễ, thân hoặc lá,... - Ở động vật có hệ thần kinh, cảm ứng thực hiện qua cung phản xạ, trong đó, thụ thể cảm giác tiếp nhận kích thích từ môi trường và tạo ra xung thần kinh truyền về thần kinh trung ương, từ đây xung thần kinh đi đến cơ quan đáp ứng tạo ra đáp ứng phù hợp.
Hoạt động 3
Cơ chế cảm ứng ở thực vật giống với động vật như thế nào?
Trả lời: Cơ chế cảm ứng ở thực vật giống với động vật đều được thực hiện thông qua các bộ phận: tiếp nhận kích thích, dẫn truyền thông tin kích thích, xử lí thông tin và đáp ứng.
LUYỆN TẬP
Kiến thức cốt lõi
KIẾN THỨC CỐT LÕI
- Cảm ứng là sự tiếp nhận và phản ứng của sinh vật đối với những thay đổi của môi trường, đảm bảo cho sinh vật thích ứng với môi trường sống. - Ở thực vật, bộ phận tiếp nhận thu nhận kích thích. Thông tin kích thích được truyền qua tế bào chất đến bộ phận xử lí thông tin. Bộ phận này xử lí thông tin và đưa ra đáp ứng. - Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dựa trên phản xạ, trong đó thụ thể cảm giác tiếp nhận kích thích từ môi trường và tạo ra xung thần kinh truyền về thần kinh trung ương, từ đây xung thần kinh đi đến cơ quan đáp ứng tạo ra đáp ứng phù hợp.
BT1
Bài tập trắc nghiệm
Đặc điểm cảm ứng ở thực vật là?
Xảy ra nhanh, dễ nhận thấy
Xảy ra chậm, khó nhận thấy
Xảy ra nhanh, khó nhận thấy
Xảy ra chậm, dễ nhận thấy
BT2
Bài tập trắc nghiệm
Vai trò của cảm ứng ở sinh vật là?
Cảm ứng giúp sinh vật phản ứng lại các kích thích của môi trường để tồn tại và phát triển.
Giúp động vật có tư duy và nhận thức học tập.
Cảm ứng giúp sinh vật thích ứng với những thay đổi của môi trường để tồn tại và phát triển.
Giúp sinh vật tồn tại và phát triển
BT3
Bài tập trắc nghiệm
Phản ứng "Ngọn cây hướng về phía ánh sáng" là phản ứng của thực vật với nguồn gốc kích thích là?
Giá thể
Nhiệt độ
Ánh sáng
Nước