BÀI 1. KHẢ NĂNG LỚN LAO CỦA TIỂU THUYẾT. 2. NỖI BUỒN CHIẾN TRANH (BẢO NINH)
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
BÀI 1. KHẢ NĂNG LỚN LAO CỦA TIỂU THUYẾT
NỖI BUỒN CHIẾN TRANH
Văn bản 2:
Ảnh
Khởi động
Khởi động
- Khởi động:
Qua đoạn video em nhận xét gì về hậu quả mà chiến tranh để lại trên dải đất hình chữ S này?
I. Tìm hiểu chung
Tìm hiểu chung
Ảnh
I. Tìm hiểu chung
- Nhiệm vụ 1
Ảnh
Hình vẽ
Dựa vào thông tin SGK kết hợp hiểu biết của bản thân hãy tìm hiểu về cuộc đời sự nghiệp của tác giả Bảo Ninh theo yêu cầu sau: + Tiểu sử. + Sự nghiệp sáng tác. + Tác phẩm nổi bật.
NV1: Tìm hiểu tác giả Bảo Ninh
1. Tác giả
1. Tác giả
a. Tiểu sử
Ảnh
Bảo Ninh: Sinh năm 1952. Tên khai sinh là Hoàng Ấu Phương. Quê quán: Tỉnh Quảng Bình. Ông vào bộ đội năm 1969 và giải ngũ năm 1975.
b. Sự nghiệp văn chương và tác phẩm nổi bật
b. Sự nghiệp văn chương và tác phẩm nổi bật
Ông bước vào làng văn với truyện ngắn Trại bảy chú lùn in 1987. Các tác phẩm tiêu biểu:
Ảnh
Ảnh
Ảnh
Ảnh
2. Văn bản " Nỗi buồn chiến tranh"
Ảnh
Hình vẽ
2. Văn bản " Nỗi buồn chiến tranh"
Trình bày xuất xứ của đoạn trích Nỗi buồn chiến tranh? Nỗi buồn chiến tranh gồm có mấy phần? Nội dung của từng phần? Tóm tắt nội dung đoạn trích Nỗi buồn chiến tranh? Đề tài của đoạn trích là gì? Em có nhận xét gì về đoạn trích này so với các đoạn trích tiểu thuyết khác đã học?
- NV2: Tìm hiểu đoạn trích "Nỗi buồn chiến tranh"
a. Tác phẩm và đoạn trích Nỗi buồn chiến tranh
a. Tác phẩm và đoạn trích Nỗi buồn chiến tranh
Ảnh
Nỗi buồn chiến tranh là tên gốc của tiểu thuyết được nhà văn hoàn thành vào năm 1987. Nhan đề ban đầu là Thân phận của tình yêu. Tác phẩm đã được dịch ra nhiều thứ tiếng trên thế giới. Nỗi buồn chiến tranh đã nhận được một số giải thưởng danh giá trong nước và quốc tế. Đoạn trích Nỗi buồn chiến tranh được ghép thành từ hai phần ở VT khác nhau của tiểu thuyết cùng tên.
b. Bố cục
Hình vẽ
b. Bố cục
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Phần 1: Từ đầu đến "logic bí ẩn của trí nhớ và trí tưởng tượng"
Nhân vật Kiên với sự giày vò của kí ức chiến tranh. Kí ức đã thôi thúc anh cầm bút để ghi chép lại tất cả trải nghiệm của một đoạn đời đặc biệt.
Phần 2: Còn lại
Hình vẽ
Những ấn tượng, cảm xúc và suy tư của nhân vật "tôi" trước những trang viết Kiên để lại.
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
c. Tóm tắt
Ảnh
c. Tóm tắt
Nhân vật chính: Kiên, một anh bộ đội bước ra từ cuộc chiến với chấn thương tâm hồn nặng nề.
Hình vẽ
Ảnh
Hình vẽ
Trước những hi sinh, đổ vỡ do chiến tranh gây nên.
Trước khả năng mai một của trí nhớ cộng đồng về một thời kì lịch sử đặc biệt đã qua.
Ảnh
Những thúc bách nội tâm, anh trở thành người viết - nhà văn, sáng tác bằng "sự rối bời", rồi đi đâu không biết.
d. Đề tài
d. Đề tài
Đời sống của con người thời hậu chiến.
Ảnh
e. Sự khác biệt
Ảnh
e. Sự khác biệt
"Câu chuyện" của đạn trích Nỗi buồn chiến tranh được kể theo 2 ngôi chính: ngôi thứ ba ở phần một và ngôi thứ nhất ở phần hai.
Nhân vật trong đoạn trích dường như không có "hành động bên ngoài" mà chỉ có "hành động bên trong" tứ là chỉ hiện lên trước người đọc với dòng tâm tư bất tận của mình. Đoạn trích được đánh giá là "mờ nhạt" hay thiếu yếu tố sự kiện. Trong đoạn trích nổi bật nhất phải nó đến đó chính là dòng tâm tư bất định của nhân vật Kiên cùng những suy tư miên man của người kể xưng "tôi".
=> Gây không ít bối rối cho người đọc vốn quen đọc truyện, tiểu thuyết truyền thống có hệ thống sự kiện, biến cố, tình tiết, chi tiết kết nối với nhau chặt chẽ, được phân lớp tường minh.
II. Khám phá văn bản
Khám phá văn bản
Ảnh
II. Khám phá văn bản
- Nhiệm vụ 1
Ảnh
Hình vẽ
Theo em, ngôi kể và điểm nhìn có sự dịch chuyển như thế nào trong phần hai của đoạn trích? Người kể chuyện đã nêu những nhận xét gì về cuốn tiểu thuyết của nhân vật Kiên đang viết dở? Nhận xét đó có liên quan thế nào đến đặc điểm của tiểu thuyết hiện đại? Trong đoạn trích, phần kể việc Kiên bỏ đi và "tôi" đọc lại bản thảo của Kiên góp phần soi tỏ điều gì về bản chất nỗi đau của nhân vật chính, về công việc viết tiểu thuyết?
NV1: Người kể chuyện và điểm nhìn trong đoạn trích
1. Người kể chuyện và điểm nhìn
1. Người kể chuyện và điểm nhìn
Ảnh
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Điểm nhìn cũng như ngôi kể chính là một dụng ý của tác giả
Điểm nhìn có sự dịch chuyển rất lớn thể hiện được ý đồ của nhà văn
Hình vẽ
Hình vẽ
+ Ngôi kể, điểm nhìn và tác dụng (a. Điểm nhìn và sự chuyển dịch ngôi kể)
Ảnh
b. Người viết và những nhận xét về bản thảo "dang dở" của nhân vật Kiên
b. Người viết và những NX về bản thảo "dang dở" của NV Kiên
Hình vẽ
Hình vẽ
"Bản thảo tiểu thuyết của Kiên đầy dần lên và dần đến đoạn kết, song đồng thời cũng như thể mỗi ngày một thêm dang dở. Những chương sau như là điệp khúc của các chương phía trước".
Hình vẽ
"Có vẻ như chẳng một trình tự nào hết. Trang nào cũng hầu như là trang đầu, trang nào cũng có vẻ là trang cuối".
Hình vẽ
"Đây vẫn là một sáng tác dựa trên cảm hứng chủ đạo của sự rối bời".
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
* Người kể chuyện dùng nhiều từ ngữ mạnh
b. Người viết và những NX về bản thảo "dang dở" của NV Kiên
Hình vẽ
Hình vẽ
Ảnh
" Mạch chuyện không ngừng đứt gãy. Tác phẩm từ đấu đến cuối không hề có nổi một tuyến chung, một bề mặt đại khái nào mà hoàn toàn là những khối hình thù".
Hình vẽ
" Sự mất bố cục, sự thiếu mạch lạc, thiếu bao quát nhiều khi chứng tỏ sự hụt hẫng của tư duy người viết, chứng tỏ cái vẻ "lực bất tòng tâm" của y.
Hình vẽ
Hình vẽ
+ Đặc điểm của tiểu thuyết hiện đại
b. Người viết và những NX về bản thảo "dang dở" của NV Kiên
Hình vẽ
Hình vẽ
Ảnh
Tiểu thuyết hiện đại có đặc điểm kết cấu đa tầng và đa tuyến
Hình vẽ
Nhân vật có khi vắng bóng hoặc không có diện mạo, tính cách hoàn chỉnh.
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Điểm nhìn và ngôi kể có thể thay đổi rất bất ngờ, linh hoạt, ngôn ngữ đa thanh,...
Hình vẽ
=> Lí giải vì sao với những người đọc quen với lối tư duy đơn tuyến thường thụ động và cảm thấy "khó đọc" khi va chậm tiểu thuyết hiện đại.
+ Sự cách tân, đột phá tiểu thuyết hiện đại
b. Người viết và những NX về bản thảo "dang dở" của NV Kiên
Hình vẽ
Hình vẽ
Ảnh
Nhào nặn lại người đọc, buộc người đọc phải thay đổi nhiều thói quen tiếp nhận.
Hình vẽ
Ngoài chú ý câu chuyện cũng cần quan tâm đến cách kể, các viết đầy tính "khiêu khích" của tác giả, phải chủ động sáng tác giữa văn bản này và văn bản khác.
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình thành được cách đọc phù hợp đối với tiểu thuyết hiện đại.
Hình vẽ
+ Suy ngẫm của tác giả sau khi đọc bản thảo "dang dở" của nhân vật Kiên (b. Người viết và những nhận xét về bản thảo "dang dở" của nhân vật Kiên)
Hình vẽ
Hình vẽ
* Những suy ngẫm về nhân vật Kiên:
Hình vẽ
Nỗi đau buồn mà Kiên lâm vào hay tự dìm mình vào cội nguồn từ sự chiêm nghiệm sâu sắc bộ mặt phi nhân tính của chiến tranh. Nỗi buồn của Kiên kéo anh mãi về quá khứ nhưng cũng làm cho anh được phục sinh về mặt tinh thần.
Hình vẽ
* Công việc viết tiểu thuyết:
Với Kiên công việc viết tiểu thuyết là một hành động cụ thể để tái hiện trọn vẹn quãng đời đã qua. Đối với nhà văn viết tiểu thuyết là việc đi tìm một hình thức biểu đạt phù hợp có thể soi tỏ được bản chất của đời sống.
Hình vẽ
2. Khám phá thế giới nội tâm của nhân vật kiên
2. Khám phá thế giới nội tâm của nhân vật kiên
Ảnh
Hình vẽ
- NV2: Khám phá thế giới nội tâm của nhân vật kiên
Nhân vật Kiên xuất hiện trong đoạn trích với trạng thái tâm lí như thế nào? Trong hồi ức của Kiên, chiến tranh đã hiện lên với "khuôn mặt " như thế nào? Đây có phải là "khuôn mặt" duy nhất của chiến tranh hay không? Vì sao? Vì sao Kiên được "phục sinh trong chuỗi dài tái hiện"?
a. Trạng thái tâm lí của nhân vật Kiên
Ảnh
Hình vẽ
a. Trạng thái tâm lí của nhân vật Kiên
Kiên được biết đến là một anh bộ đội bước ra từ cuộc chiến với chấn thương tâm hồn nặng nề trước những hi sinh, mất mát, đổ vỡ của chiến tranh. Trạng thái tâm lí của nhân vật thường là những buồn đau dai dẳng, luôn bị kí ức chiến tranh lôi ngược về quá khứ (hồn xiêu phách lạc, ý thức mờ nhạt, lú lẫn, mê mẩn, cô quạnh, âu sầu, bi quan bế tắc,...)
b. "Khuôn mặt" chiến tranh trong hồi ức của nhân vật Kiên
b. "Khuôn mặt" chiến tranh trong hồi ức của nhân vật Kiên
Dữ tợn, chết chóc, phi nhân tính, gây ám ảnh nặng nặng nề và nỗi buồn đau không dứt cho những ai từng trực tiếp trải qua. Từ góc độ khác có thể thấy vẻ hào hùng và lãng mạn của nó bất chấp những thực tế khốc liệt.
Ảnh
=> Có thể thấy mỗi sự việc đều được nhìn nhận đa chiều, tuỳ theo tâm thế cũng như nhận thức của mỗi người. Nỗi đau mà nhân vật Kiên gánh chịu cũng rất đáng trân trọng. Vì thế, cái nhìn về chiến tranh không còn sự hời hợt công thức mà ở đây nó còn giảm phần gai góc của hiện thực và nhìn đời sống một chiều.
c. "Sự phục sinh trong chuỗi tái hiện" của nhân vật Kiên
c. "Sự phục sinh trong chuỗi tái hiện" của nhân vật Kiên
Hình vẽ
Hình vẽ
Ảnh
" Kiên tin rằng anh đã phục sinh, nhưng là một sự phục sinh lùi về sâu xa"
Hình vẽ
Hình vẽ
"Có vẻ như anh đã tìm ra cuộc đồi mới của mình" đấy chính là cuộc đời đã qua, là tuổi trẻ đã mất đi trong nỗi buồn chiến tranh".
Hình vẽ
* Nhận xét
c. "Sự phục sinh trong chuỗi tái hiện" của nhân vật Kiên
Hình vẽ
Trở về quá khứ, nhân vật Kiên thấy được chính mình khi sống với toàn bộ kí ức. Kiên trở thành một hiện tượng "dị biệt, khó cắt nghĩa" trong mắt mọi người. Kiên đã hạnh phúc vì "tắm gội" trong kí ức, tâm hồn anh như được phục sinh".
Ảnh
Ảnh
3. Thủ pháp đồng hiện và bút pháp dòng ý thức
3. Thủ pháp đồng hiện và bút pháp dòng ý thức
Ảnh
Hình vẽ
- NV3: Trả lời câu hỏi:
Hãy phân tích thủ pháp đồng hiện và bút pháp dòng ý thức thể hiện qua đoạn trích Nỗi buồn chiến tranh?
Ảnh
a. Thủ pháp đồng hiện
a. Thủ pháp đồng hiện
Biểu hiện thông qua: hệ thống các hình ảnh, sự biệc vốn xảy ra ở những thời điểm cũng như không gian khác nhau.
Hình vẽ
" Kiên cũng không thể cắt nghĩa được vì sao cái đêm lạnh giá ấy, đứng trước cửa sổ nhìn màn mưa mỏng đang chầm chậm tràn ngang qua bầu trờ không khí xanh xám run rẩy, uốn ngả theo chiều gió đông bắc, lòng đăm đắm nhớ tới Phương..."
Hình vẽ
Làm sáng tỏ nội tâm của Kiên.
Ảnh
+ Quá trình phục hiện kí ức của nhân vật
a. Thủ pháp đồng hiện
Hình vẽ
Quá trình phục hiện kí ức của NV.
Hình vẽ
Dẫn đến khao khát muốn gặp gỡ đồng đội.
Hình vẽ
Tập trung miêu tả sự cô đơn trong lòng nhân vật.
Hình vẽ
Là nguyên nhân cho một loạt kí ức đồng hiện trong tâm tư của Kiên.
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Sự cô đơn trong con người Kiên, cô đơn đến âu sầu khiến Kiên không thể cảm nhận được điều gì ngay cả cơn gió lạnh.
Sự khát khao mong mỏi trong kí của Kiên hiện lên một gương mặt mà nhân vật đã quên đó có thể là mô người bạn cũ cũng có thể là một đồng đội cũ tại chiến trường...
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
b. Bút pháp dòng kí ức
Ảnh
Ảnh
b. Bút pháp dòng kí ức
Hình vẽ
Hình vẽ
Mọi mặt của trạng thái tinh thần nhân vật đã được bộc lộ. Từ đó người đọc cảm nhận được hiện thực của chiến tranh cũng như triết lí quan niệm của người viết về đời sống và tham gia đối thoại, tranh biện với nhân vật và nhà văn.
Hình vẽ
Thể hiện qua trạng thái chuyển động không ngừng đồng thời đầy phức tạp của ý thức nhân vật.
Nhân vật Kiên chìm đắm trong hồi ức và "tôi" thì triền miên trong nhữung sự băn khoăn trước những gì Kiên bỏ lại.
III. Tổng kết
Tổng kết
Hình vẽ
III. Tổng kết
Nhận xét những đặc sắc về nghệ tật và nội dung của đoạn trích Nỗi buồn chiến tranh?
- NV4: Tổng kết giá trị nội dung nghệ thuật của tác phẩm
Ảnh
Ảnh
1. Nội dung
Ảnh
Hình vẽ
1. Nội dung
Nội tâm đầy đau đớn, bất ổn, giằng xé của nhân vật Kiên về quãng thơi gian nhân vật đã trải qua. Nó trở thành nỗi ám ảnh khiến anh không thể thoát ra được. Là những suy ngẫm của "tôi" về bản thảo dang dở của nhân vật Kiên và phát hiện về "Nỗi buồn chiến tranh" của Kiên.
2. Nghệ thuật
Ảnh
Hình vẽ
2. Nghệ thuật
Sự độc đáo trong việc xây dựng mạch cảm xúc của câu chuyện. Sự đan xen dịch chuyển ngôi kể và điểm nhìn từ đó làm nổi bật nội dung của đoạn trích. Thủ pháp đồng hiện và bút pháp dòng ý thức giúp thể hiện nội dung cũng như mạch cảm xúc của nhân vật.
Luyện tập vận dụng
Nhiệm vụ (Luyện tập vận dụng)
Ảnh
Viết đoạn văn ngắn khoảng 150 chữ trình bày cảm nhận về sự lựa chọn của nhân vật Kiên: nhớ và viết để được phục sinh về tinh thần.
Tổng kết
Tổng kết
Ảnh
Tổng kết:
Ôn lại kiến thức vừa học. Hoàn thành bài tập phần Vận dụng Chuẩn bị bài sau: "Bài 1. Khả năng lớn lao của tiểu thuyết. 3. Thực hành Tiếng Việt Biện pháp tu từ nói mỉa, nghịch ngữ: Đặc điểm và tác dụng".
Cảm ơn
Ảnh