BÀI 1. KHẢ NĂNG LỚN LAO CỦA TIỂU THUYẾT. 1. XUÂN TÓC ĐỎ CỨU QUỐC (TRÍCH SỐ ĐỎ - VŨ TRỌNG PHỤNG)
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
Ảnh
BÀI 1. KHẢ NĂNG LỚN LAO CỦA TIỂU THUYẾT
XUÂN TÓC ĐỎ CỨU QUỐC
Văn bản 1:
A. Tri thức ngữ văn
A. Tri thức ngữ văn
Ảnh
A. Tri thức ngữ văn
- Nhiệm vụ
Ảnh
Hình vẽ
- Nhiệm vụ: Tìm hiểu tri thức ngữ văn
Anh/ Chị hiểu thế nào là tiểu thuyết và tiểu thuyết hiện đại? Trình bày hiểu biết của anh chị về phong cách hiện thực? Trình bày những hiểu biết của anh chị về biện pháp tu từ nói mỉa và nghịch ngữ?
1. Tiểu thuyết
Ảnh
1. Tiểu thuyết
Hình vẽ
Tiểu thuyết là loại tác phẩm tự sự quy mô lớn, có khả năng thể hiện các nội dung đa dạng và bao quát một phạm vi hiện thực rất rộng, trải ra trên nhiều không gian, thời gian khác nhau nhưng thường dành sự chú ý đặc biệt cho đời tư hay số phận của con người cá nhân.
2. Tiểu thuyết hiện đại
Ảnh
2. Tiểu thuyết hiện đại
Hình vẽ
Tiểu thuyết hiện đại là loại tiểu thuyết thể hiện một cách tư duy mới, mang tính hiện đại về đời sống, phân biệt với tiểu thuyết cổ điển ra đời trước thời đại tư bản chủ nghĩa.
+ Đặc điểm nổi bật
Hình vẽ
2. Tiểu thuyết hiện đại
* Đặc điểm nổi bật:
Nhìn cuộc sống từ góc độ đời tư; quan tâm đến cái thường ngày, cái đang diễn biến với cách tiếp cận gần gũi; không lí tưởng hoá hiện thực. Nhân vật là “con người nếm trải”, không bất biến, có quá trình phát triển nhiều khi quanh co, phức tạp về tính cách, tâm lí. Có kết cấu nhiều tầng lớp, tuyến tính hoặc phi tuyến tính; có sự đan xen của nhiều “bè” ngôn ngữ, phản ánh sự tồn tại, xung đột thường xuyên giữa các ý thức xã hội. Có khả năng tổng hợp cao mọi thành tựu hay kinh nghiệm nghệ thuật của các thể loại văn học khác để hình thức luôn ở trong trạng thái biến đổi không ngừng.
3. Phong cách hiện thực
Ảnh
3. Phong cách hiện thực
Hình vẽ
Là phong cách nghệ thuật chú trọng thể hiện mối quan hệ giữa hoàn cảnh xã hội với sự hình thành tính cách con người, quan tâm miêu tả một cách chi tiết, “như thật” những hình ảnh phong phú, phức tạp của hiện thực cuộc sống, thường loại trừ sự “tô vẽ” hay lí tưởng hoá.
4. Nói mỉa
4. Nói mỉa
Hình vẽ
Là BPTT thể hiện thái độ mỉa mai, hay sự đánh giá phủ định ngầm ẩn của người nói, người viết đối với sự vật, sự việc được đề cập. Trong mỉa mai, người nói viết tạo ra sự mâu thuẫn cố ý giữa phần hiển ngôn và phần hàm ngôn của một lời nói hay của cả chuỗi phát ngôn. Phần hiển ngôn dường như thể hiện thái độ tán thành, khen ngợi hoặc trung lập, khác quan trước đối tượng được nói tới nhưng phần hàm ngôn lại cho biết một thái độ khác. Nói mỉa chủ yếu được nhận ra nhờ hiệu quả châm biếm mà lời nói mang lại. Trong các yếu tố tạo nên nói mỉa có thể là nghịch ngữ.
5. Nghịch ngữ
5. Nghịch ngữ
Hình vẽ
Là BPTT, ở đó người viết, người nói dùng một cụm từ gây ấn tượng mạnh làm nổi bật tính chất hai mặt của một tình thế, tâm trạng nào đó hoặc làm phát lộ sự thật về đối tượng theo quan điểm của mình. Nghĩa của nghịch ngữ đối lập với nghĩa của các cụm từ khác trong câu hoặc trong các câu khác gần kề, nhấn mạnh sự phát hiện mới hay cảm nhận, liên tưởng chủ quan của người nói, người viết về một đối tượng vốn có thể được nhìn nhận khác hẳn. Nghịch ngữ thường xuất hiện trong nói mỉa. Mỉa mai được nhinf nhận là mục đích của phát ngôn còn nghịch ngữ được xem là phương tiện thực hiện mục đích này.
B. Đọc hiểu văn bản "Xuân Tóc Đỏ cứu quốc"
B. Đọc hiểu văn bản "Xuân Tóc Đỏ cứu quốc"
Ảnh
B. Đọc hiểu văn bản "Xuân Tóc Đỏ cứu quốc"
- Khởi động
- Khởi động:
Qua đoạn video em nhận xét gì về nhân vật Xuân Tóc đỏ?
I. Đọc - Tìm hiểu chung
Ảnh
Hình vẽ
I. Đọc - Tìm hiểu chung
Dựa vào thông tin SGK kết hợp hiểu biết của bản thân hãy tìm hiểu về cuộc đời sự nghiệp của nhà văn Vũ Trọng Phụng theo yêu cầu sau: + Thân thế, sự nghiệp. + Sự nghiệp văn chương. + Phong cách sáng tác.
- NV1: Tìm hiểu tác giả Vũ Trọng Phụng
1. Tác giả
Ảnh
1. Tác giả
a. Tiểu sử
Vũ Trọng Phụng 1912 - 1939. Quê quán: Quê ở tỉnh Hưng Yên nhưng sinh ra và sống chủ yếu ở Hà Nội.
b. Sự nghiệp văn chương
b. Sự nghiệp văn chương
Ông bước vào làng báo, làng văn rất sớm (có truyện đăng báo từ năm 1930), dùng ngòi bút để kiếm sống và chống chọi một cách khó khăn với tình cảnh nghèo túng, bệnh tật. Ông để laị một khối lượng sáng tác lớn thuộc nhiều thể loại. Một số tác phẩm nổi bật:
Ảnh
Ảnh
Ảnh
c. Phong cách sáng tác
c. Phong cách sáng tác
Tác phẩm của Vũ Trọng Phụng từ các bài báo, tiểu phẩm đến kịch, phóng sự, truyện ngắn,... đều toát lên sự khinh bỉ sâu sắc cái xã hội đương thời mà ông nhìn nhận là đen tối, thối nát. Cảm hứng vạch trần sự thật luôn chi phối ngòi bút của ông. Vũ Trọng Phụng đã xây dựng được những hình tượng nhân vật sắc nét, vừa mang tính đặc thù của một thời đại cụ thể, vừa thể hiện rõ bản chất một số trạng huónng tồn tại phổ quát cuộc sống.
Ảnh
2. Văn bản " Xuân Tóc Đỏ cứu quốc"
Ảnh
Hình vẽ
2. Văn bản "Xuân Tóc Đỏ cứu quốc"
Trình bày xuất xứ của đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc? Vị trí của tác phẩm Số đỏ trong làng văn học Việt Nam? Bố cục và nội dung từng phần của đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc? Tóm tắt đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc.
- NV2: Tìm hiểu đoạn trích "Xuân Tóc Đỏ cứu quốc"
a. Tác phẩm Số đỏ và đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc
Ảnh
a. Tác phẩm Số đỏ và đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc
Tiểu thuyết Số đỏ ra mắt lần đầu tiên trên Hà Nội báo từ số 40 (7/10/1936). Gồm có 20 chương và được coi là một trong những tác phẩm đỉnh cao trong văn nghiệp của Vũ Trọng Phụng cũng như tiểu thuyết hiện đại Việt Nam. Đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc là đoạn trích thuộc nửa đầu chương XX - chương cuối cùng của tác phẩm Số đỏ.
b. Bố cục
Hình vẽ
b. Bố cục
* Chia thành 3 phần:
Phần 1: Từ đầu cho đến "nhà quán quân quần vợt Xiêm La ra thử tài với Xuân Tóc Đỏ": Tình hình chuẩn bị cho cuộc thi đấu thể thao đặc biệt. Phần 2: Tiếp theo đến "các đức vua và quý quan của ba chính phủ về Sở toàn quyền": Diễn biến kịch tính của "ván quần" giữa Xuân Tóc Đỏ và quán quân quần vợt Xiêm La.
Phần 3: Còn lại: Màn hùng biện của Xuân Tóc Đỏ và quán quân quần vợt Xiêm La.
c. Tóm tắt
Ảnh
c. Tóm tắt
Hình vẽ
Nhân vật chính của tác phẩm là Xuân, biệt danh là Xuân Tóc Đỏ. Từ một đứa trẻ mồ côi, lêu lổng, lang thang, đã trải qua đủ "nghề" thường được xem là "mạt hạng", Xuân Tóc Đỏ dần bước chân vào xã hội "thượng lưu" nhờ sự nâng đỡ đầu toan tính của bà Phó Đoạn - một Tây dâm đãng. Đầu tiên, Xuân Tóc Đỏ đến làm việc tại tiệm may Âu hoá. Hắn được vợ chồng Văn Minh và những người trong gia đình này hoặc vô tình hoặc cố ý tôn lên làm "nhà cải cách xã hội", "đốc-tờ Xuân", "giá sư quần vợt",...
+ tiếp
Ảnh
c. Tóm tắt
Hình vẽ
Với đủ danh hiệu "vẻ vang" ấy và sự láu lỉnh cùng bản chất cơ hội cố hữu, Xuân Tóc Đỏ đạt đến vinh quang tột đỉnh vào thời điểm vua bước Xiêm sang thăm Việt Nam nhằm thắt chặt tình hữu nghị giữa hai quốc gia, giữa bối cnahr nền chính trị thế giới đang có nhiều biến động khó lường. Với "thành tích" để thua quán quân quần vợt người Xiêm trong trận đấu thể thao mang tính ngoại giao, Xuân Tóc Đỏ được tung hô là "vĩ nhân", "anh hùng cứu quốc" và tiếp tục được một số tổ chức danh giá chào đón, mời làm thanh viên danh dự.
II. Khám phá văn bản
Ảnh
Hình vẽ
II. Khám phá văn bản
- NV1: Tìm hiểu về câu chuyện cùng sự kiện chính của văn bản
Ảnh
Thảo luận và hoàn thành PHT. Văn bản kể câu chuyện gì? Hãy tóm tắt các sự kiện chính được thể hiện qua đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc?
1. Tìm hiểu về câu chuyện cùng sự kiện chính của văn bản
1. Tìm hiểu về câu chuyện cùng sự kiện chính của văn bản
Ảnh
Ảnh
Câu chuyện chính được kể trong văn bản là về Xuân Tóc Đỏ cứu quốc.
+ Các sự kiến chính của văn bản Xuân Tóc Đỏ cứu quốc
1. Tìm hiểu về câu chuyện cùng sự kiện chính của văn bản
Ảnh
* Diễn biến kịch tính của "ván quần" giữa Xuân Tóc Đỏ và quán quân quần vợt Xiêm La.
1. Tìm hiểu về câu chuyện cùng sự kiện chính của văn bản
Ảnh
* Màn hùng biện của Xuân Tóc Đỏ và sự tung hô của dân chúng
1. Tìm hiểu về câu chuyện cùng sự kiện chính của văn bản
Ảnh
2. Xác định tình huống cũng như nhân vật trào phúng
2. Xác định tình huống cũng như nhân vật trào phúng
Ảnh
Hình vẽ
- NV2: Xác định tình huống cũng như nhân vật trào phúng
Anh chị hãy xác định tình huống của đoạn trích? Theo anh chị đâu là tình huống chính? Vì sao? Phân tích về "sự dị dạng" của con người thông qua hệ thống nhân vật trong Xuân Tóc Đỏ cứu quốc? Cảnh Xuân Tóc Đỏ hùng biện trước công chúng có gì đặc sắc? Phân tích nét đặc sắc của cảnh đó?
a. Tình huống truyện (a. Tình huống truyện)
Ảnh
b. Hệ thống nhân vật trào phúng trong văn bản
Ảnh
Hình vẽ
b. Hệ thống nhân vật trào phúng trong văn bản
Nhân vật trào phú bao gồm có: Ông TYPN, Văn Minh, cô Tuyết, đám đông,...
=> Các nhân vật đều được đặt tên vô cùng độc đáo gắn với ngoại hình, tính cách, đặc điểm. Thể hiện ngụ ý nhằm kích thích trí tò mò cũng như hứng thú của người đọc.
+ Hành động
Ảnh
Hình vẽ
b. Hệ thống nhân vật trào phúng trong văn bản
* Hành động:
Xuân Tóc Đỏ: không được giới thiệu trực tiếp chỉ xuất hiện qua lời kể gián tiếp của nhân vật khác "kêu rằng cái phần danh dự của gia đình cũng có còn cơ cứu chữa được, vì mọi người còn hi vọng vào Xuân". Song có thể thấy tất cả mọi người đều rất mong đợi, hi vọng cũng như gửi gắm niềm tin trọn vẹn vào Xuân. => Thể hiện hắn là một nhân vật quyền lực, tài giỏi vì được trao gửi niềm tin cứu vớt danh dự của một gia đình.
* Văn minh
Ảnh
Hình vẽ
b. Hệ thống nhân vật trào phúng trong văn bản
* Hành động:
Văn Minh: Cảm thấy bản thân vô cùng vinh hạnh và sung sướng vì được đại diện cho Hà Thành để giữ cái danh dự cho Tổ Quốc, trước nhà vô địch Xiêm La điều này sẽ làm tăng danh dự cho bản thân.
* Vua Xiêm
Ảnh
Hình vẽ
b. Hệ thống nhân vật trào phúng trong văn bản
* Hành động:
Vua Xiêm: "Mặt rồng lộ ra tất cả sự thịnh nộ của vị thiên tử thế thiên hành đạo"; " Tức thì lôi trong túi áo cái bản đồ Ấn Độ Chi Na do chính phủ Xiêm vẽ lại".
=> Thể hiện sự thịnh nộ của Vua Xiêm khi đứng trước thắng lợi của Xuân Tóc Đỏ. Việc miêu tả cường điệu càng nhấn mạnh độ nghiêm trọng của sự kiện.
* Giám đốc Chính trị Đông Dương
Ảnh
Hình vẽ
b. Hệ thống nhân vật trào phúng trong văn bản
* Hành động:
Giám đốc chính trị Đông Dương: "Sau khi tai nghe một hiệu lệnh của quan Toàn quyền, tức thì bỏ khán đài, chạy xuống sân tìm ông bầu của Xuân Tóc Đỏ".
=> Tạo nên một bức tranh vô cùng hài hước, mỉa mai tình hình cứu quốc bằng phương án nhường đối thủ, đay xem là lối suy nghĩ hèn nhát, thiển cận.
* Đám đông quần chúng
Ảnh
Hình vẽ
b. Hệ thống nhân vật trào phúng trong văn bản
* Đám đông quần chúng
Thể hiện sự hâm mộ cuồng nhiệt khi được chứng kiến trận đấu lịch sử: "Tuy giá vé vào cửa là ba đồng hạng bét, số công chúng sang hôm sau ấy cũng trên ba nghìn",... => Khung cảnh hỗn loạn đầy nghịch lí thể hiện thông qua hệ thống ngôn ngữ châm biếm, mỉa mai qua hệ thống ngôn ngữ châm biếm, mỉa mai xen lẫn cường điệu để mô tả trạng thái "thôi miên, lên đồng" và ở đây chính là một cộng đồng bị "dắt mũi".
* tiếp
Ảnh
Hình vẽ
b. Hệ thống nhân vật trào phúng trong văn bản
* Đám đông quần chúng:
Lời tung hô "Xuân Tóc Đỏ vạn tuế! Sự đại bại vạn tuế"; "A bas Xuân! A bas Xuân! Des explication"; "Xuân thua không phải bởi vô tài! Chắc thiên hạ đã mục kích rất rõ"...
=> Với ngòi bút trào phúng "sắc sảo", cùng nhịp điệu dồn dập và lối viết "ngấu nghiên" phảng phất thái độ khinh miệt, Vũ Trọng Phụng đã xây dựng những nhân vật dị biệt, khá lạ từ cái tên cho đến tính cách Đại diện cho một xã hội lố lăng, kệch cỡm "chó đểu" thời bấy giờ.
c. Xuân Tóc Đỏ hùng biện trước công chúng
c. Xuân Tóc Đỏ hùng biện trước công chúng
Ảnh
+ Giọng điệu, hành động
c. Xuân Tóc Đỏ hùng biện trước công chúng
Ảnh
- Nhiệm vụ 3
Ảnh
Hình vẽ
- NV3: Ngôi kể và điểm nhìn trong tiểu thuyết
Xác định ngôi kể cũng như điểm nhìn đã được tác giả lựa chọn? Ý nghĩa của ngôi kể cũng như điểm nhìn ấy trong việc làm sáng tỏ bản chất hiện thực?
3. Ngôi kể và điểm nhìn
Hình vẽ
3. Ngôi kể và điểm nhìn
Ngôi kể và điểm nhìn: Đoạn trích được kể theo ngôi thứ ba và điểm nhìn từ bên ngoài.
Bao quát toàn cảnh sự việc, đẩy nhanh nhịp độ và làm nổi bật tính chất "hề" của những gì được kể. Mặc dù điểm nhìn từ bên ngoài nhưng vị trí đặt điểm nhìn luôn có sự dịch chuyển, soi chiếu ở nhiều góc lúc bao quát, lúc xa, lúc gần,... để độc giả có thể thấy được bức tranh tổng thể đang diễn ra. Từ không khí náo nhiệt trên sân vận động cho đến cảnh rỉ tai ám muội giữa các đấng tai to mặt lớn; từ cánh rừng người reo hò đến cảnh từng động tác tay, chân của Xuân,...
- Nhận xét
Ảnh
3. Ngôi kể và điểm nhìn
Hình vẽ
Điểm nhìn toàn tri giúp cho Vũ Trọng Phụng có thể vạch trần những mảng tối của hiện thực đồng thời thể hiện sự khinh bỉ đối với xã hội "Âu - Á xáo trộn lúc bấy giờ.
4. Yếu tố ngôn ngữ và phong cách hiện thực của Vũ Trọng Phụng
4. YT NN và phong cách hiện thực của Vũ Trọng Phụng
Ảnh
Hình vẽ
- NV4: YT NN và phong cách hiện thực của Vũ Trọng Phụng
Nêu những nhận xét của anh chị về điểm tương đồng và khác biệt giữa ngôn ngữ của người kể chuyện cũng như ngôn ngữ của nhân vật trong đoạn trích? Phong cách hiện thưucj của nhà văn được thể hiện như thế nào qua đoạn trích?
a. Ngôn ngữ
Ảnh
Hình vẽ
a. Ngôn ngữ
* Sự tương đồng:
Mang rõ sắc thái mỉa mai trào phúng. Dù nhân vật không ở thế chủ động tuy nhiên do được đặt ở bối cảnh "hề" cho nên dùn nhân vật thể hiện sự hoảng hốt hay là lâm li thì sự mỉa mai vẫn được bộc lộ rõ rệt và hoà điệu với tính mỉa mai của người kể chuyện.
+ Sự khác biệt
Ảnh
a. Ngôn ngữ
Ảnh
* Sự khác biệt:
b. Phong cách hiện thực thê hiện trong đoạn trích
Ảnh
Hình vẽ
b. Phong cách hiện thực thể hiện trong đoạn trích
Vũ Trọng Phụng đã phơi bày những mặt nhố nhăng của hiện thực thường trực. Trong con mắt của tác giả xã hội đầy rẫy sự biến chất, suy đồi không còn cách nào có thể cứu vãn nổi. Ông đã xây dựng nên những tình huống, chi tiết vô cùng độc đáo nhằm lột trần chân tướng của hiện tượng cũng như con người thuộc nhiều tầng lớp xã hội.
+ tiếp
Hình vẽ
b. Phong cách hiện thực thê hiện trong đoạn trích
Ông đã thể hiện tư duy sắc bén, một khả năng hư cấu đặc biệt khi dựng lên những tình huống phi lsi cùng những mâu thuẫn quái dị cùng với hành động, ngôn ngữ khác lạ. Song mọi sự tưởng tượng đó đều được khởi nguồn từ hiện thực. Đặc biệt mang đến sự bao quát cho tính hiện thực ông đã xây dựng tình huống hư cấu, sự kiện với sự tham gia của dủ các hạng người, sử dụng bối cảnh lịch sử vào thực tế, cùng hệ thống ngôn từ sắc bén thể hiện sự nhạy bén khi quan sát và phê phán xã hội qua biện pháp tu từ ẩn dụ, nghịch ngữ hay nói mỉa,...
Ảnh
III. Tổng kết
Ảnh
Hình vẽ
III. Tổng kết
Nhận xét những đặc sắc về nghệ thuật và nội dung của đoạn trích?
- NV5: Tổng kết giá trị nội dung nghệ thuật của tác phẩm
1. Nội dung
Ảnh
Hình vẽ
1. Nội dung
Màn đánh quần và ẩn sau đó là những sự nực cười của xã hội đương thời . Thông qua đó thể hiện cái sự khinh bỉ về một xã hội nhố nhăng thối nát "Âu - Á lẫn lộn" bấy giờ.
2. Nghệ thuật
Ảnh
Hình vẽ
2. Nghệ thuật
Sự độc đáo trong việc xây dựng tình huống truyện tưởng chùng phi lí nhưng lại vô cùng "hợp lí" với xã hội bấy giờ. Ngôi kể thứ 3 cùng điểm nhìn toàn tri góp phần tái hiện toàn diện bức tranh xã hội. Việc sử dụng ngôn ngữ sắc bén cùng biện pháp trào phú , nghịch ngữ, nói mỉa càng làm nổi bật dụng ý nghệ thuật của nhà văn.
C. Luyện tập vận dụng
C. Luyện tập vận dụng
Ảnh
C. Luyện tập vận dụng
Nhiệm vụ
Ảnh
Viết đoạn văn ngắn khoảng 150 chữ nêu ấn tượng của anh chị về khả năng của tiểu thuyết trong việc diễn tả bức tranh đời sống, thời đại qua học đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc.
Tổng kết
Tổng kết
Ảnh
Tổng kết:
Ôn lại kiến thức vừa học. Hoàn thành bài tập phần Vận dụng Chuẩn bị bài sau: "Bài 1. Khả năng lớn lao của tiểu thuyết. 2. Nỗi buồn chiến tranh (Bảo Ninh)".
Cảm ơn
Ảnh