BÀI 1: HIỆN THỰC LỊCH SỬ VÀ NHẬN THỨC LỊCH SỬ
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
LỊCH SỬ 10
BÀI 1: HIỆN THỰC LỊCH SỬ VÀ NHẬN THỨC LỊCH SỬ
Ảnh
Khỏi động
Khỏi động (Khỏi động)
Đầu tháng 8/1945, Mỹ ném 2 quả bom nguyên tử xuống thành phố Hi-rô-si-ma và Na-ga-sa-ki của Nhật Bản. Đến nay, sự kiện lịch sử này còn nhiều ý kiến trái chiều.
Ảnh
Ảnh
Vậy lịch sử là gì? Hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử là gì và có liên quan đến những yếu tố cơ bản nào?
1. Lịch sử, hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử
- Đọc thông tin SGK và quan sát hình
1. Lịch sử, hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử
Ảnh
Đọc thông tin SGK và quan sát hình:
Ảnh
- Câu hỏi
Ảnh
Hình vẽ
- Câu hỏi:
Ảnh
Trình bày khái niệm lịch sử. Phân biệt hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử. Phân biệt hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử qua sự kiện Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản" Tuyên ngôn Độc lập" tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội ngày 2/9/1945. Giải thích khái niệm sử học
- Kết luận
- Kết luận
Là những gì đã diễn ra trong quá khứ của xã hội loài người. Là những câu chuyện về quá khứ hoặc tác phẩm ghi chép về quá khứ. Là một khoa học ( còn gọi là Sử học) nghiên cứu về quá khứ của con người.
+ Lịch sử được hiểu theo 3 nghĩa chính:
=> Lịch sử gắn liền với hai yếu tố: hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử.
+ Hiện thực lịch sử: Là toàn bộ những gì đã diễn ra trong quá khứ, tồn tại một cách khách quan, không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của con người. + Nhận thức lịch sử: Là toàn bộ tri thức, hiểu biết, những ý niệm và hình dung của con người về quá khứ.
2. Đối tượng, chức năng, nhiệm vụ và nguyên tắc cơ bản của Sử học
2.1. Đối tượng nghiên cứu của Sử học (2. Đối tượng, chức năng, nhiệm vụ và nguyên tắc cơ bản của Sử học)
2.1. Đối tượng nghiên cứu của lịch sử
Đọc thông tin, tư liệu SGK và quan sát hình:
Ảnh
- Câu hỏi
Ảnh
Hình vẽ
- Câu hỏi:
Ảnh
Em hãy trình bày đối tượng nghiên cứu của Sử học. Cho ví dụ cụ thể.
- Kết luận
Ảnh
Hình vẽ
- Kết luận
Đối tượng nghiên cứu của Sử học đa dạng và mang tính toàn diện, gồm toàn bộ những hoạt động của con người (cá nhân, tổ chức, cộng đồng,...) trong quá khứ, diễn ra trên mọi lĩnh vực như chính trị, kinh tế,... Ví dụ: Lịch sử ngoại giao Việt Nam, các cuộc chiến tranh thế giới,....
2.2. Chức năng và nhiệm vụ của Sử học
Ảnh
2.2. Chức năng và nhiệm vụ của Sư học
Đọc thông tin, tư liệu SGK và quan sát sơ đồ 1.1
- Câu hỏi
Ảnh
Hình vẽ
- Câu hỏi:
Ảnh
Nêu chức năng và nhiệm vụ của Sử học. Cho ví dụ cụ thể. Cho biết ý nghĩa đoạn trích trong bài tựa sách" Đại Việt sử kí tục biên" của Phạm Công Trứ.
- Kết luận
Ảnh
Hình vẽ
- Kết luận
Chức năng: Khôi phục hiện thực lịch sử thật chính xác, khách quan và phục vụ cuộc sống của con người hiện tại thông qua những bài học kinh nghiệm được đúc kết từ quá khứ. Nhiệm vụ: Cung cấp những tri thức khoa học về lịch sử và giáo dục, nêu gương.
2.3. Nguyên tắc cơ bản của sử học
2.3. Nguyên tắc cơ bản của Sử học
Đọc thông tin, tư liệu SGK và quan sát Bảng 1.2
Ảnh
- Câu hỏi
Ảnh
Hình vẽ
- Câu hỏi:
Ảnh
Nêu ý nghĩa các nguyên tắc cơ bản của Sử học. Cho biết câu chuyện" Thôi Trữ giết vua" phản ánh nguyên tắc nào của Sử học. Ý nghĩa của câu chuyện là gì?
- Kết luận
Hình vẽ
- Kết luận
Khách quan: Dựa trên các nguồn sử liệu, nhà sử học khôi phục lại hiện thực lịch sử một cách khách quan, không nhận thức phiến diện, một chiều. Trung thực: Nhà sử học cần trung thực, tôn trọng sự thật, không xuyên tạc, thêm bớt hoặc làm sai lệch hiện thực lịch sử. Tiến bộ: Từ thấu hiểu quá khứ, Sử học hướng đến những giá trị tốt đẹp, góp phần xây dựng xã hội văn minh, tiến bộ.
+ Các nguyên tắc cơ bản:
+ tiếp
Ảnh
Hình vẽ
Định hướng việc nghiên cứu cho nhà sử học: bám sát mục tiêu, nhiệm vụ,... Giúp nhà sử học hiểu rõ sứ mệnh, trách nhiệm, đạo đức trong quá trình nghiên cứu, trình bày lịch sử. Phê phán các quan điểm sai trái, bảo vệ lẽ phải, ủng hộ quan điểm khoa học, tiến bộ và nhân văn.
+ Ý nghĩa các nguyên tắc cơ bản:
3. Các nguồn sử liệu và một số phương pháp cơ bản của Sử học
3.1. Các nguồn sử liệu (3. Các nguồn sử liệu và một số phương pháp cơ bản của Sử học)
3.1. Các nguồn sử liệu
Đọc thông tin, tư liệu SGK và quan sát các bảng, hình:
Ảnh
Bảng 1.3. Nguồn sử liệu sơ cấp và nguồn sử liệu thứ cấp
- Hình 1.7, Hình 1.8
Ảnh
Ảnh
Hình 1.7. Thạp đồng Đào Thịnh có niên đại cách ngày nay 2500 - 2000 năm
Hình 1.8. Ga-li-lê bị đưa ra xét xử trước toà án Giáo hội năm 1633 (tranh vẽ)
- Hình 1.9
Ảnh
- Câu hỏi
Ảnh
Hình vẽ
- Câu hỏi:
Ảnh
Em hãy phân biệt các nguồn sử liệu và cho biết giá trị của mỗi loại hình sử liệu.
- Kết luận
Hình vẽ
- Kết luận
Nguồn sử liệu: Là thông tin về hoạt động của con người trong quá khứ được lưu giữ ở nhiều dạng khác nhau. Có 2 nguồn sử liệu cơ bản: Sử liệu sơ cấp và sử liệu thứ cấp. Căn cứ vào dạng thức tồn tại, có 4 loại hìn sử liệu: sử liệu lời nói - truyền khẩu, sử liệu hiện vật, sử liệu hình ảnh, sử liệu thành văn.
+ tiếp (- Kết luận)
Ảnh
Hình vẽ
Sử liệu lời nói - truyền khẩu là nguồn sử liệu thông qua lời nói, truyền khẩu gồm những câu chuyện truyền thuyết, cổ tích,... lưu truyền từ đời này sang đời khác. Sử liệu hiện vật là nguồn sử liệu vật thể do con người tạo tác, gồm các di tích, công trình hoặc đồ vật cụ thể. Sử liệu hình ảnh là nguồn sử liệu phản ánh về quá khứ thông qua tư liệu hình ảnh, tranh,... Sử liệu thành văn là nguồn sử liệu bằng chữ viết như sách, báo, bản ghi chép,...
3.2. Một số phương pháp cơ bản của Sử học
Ảnh
3.2. Một số phương pháp cơ bản của Sử học
Đọc thông tin SGK và quan sát các sơ đồ 1.2, 1.3.
- Sơ đồ 1.3
Ảnh
Ảnh
Nêu những nét chính về một số phương pháp cơ bản của Sử học. Sơ đồ 1.3 phản ứng phương pháp nghiên cứu nào của Sử học.
- Kết luận
- Kết luận
+ Phương pháp nghiên cứu:
Phương pháp lịch sử: Tìm hiểu, khôi phục, mô tả các sự kiện, hiện tượng, gắn với bối cảnh lịch sử cụ thể,.. Phương pháp lô-gic: Tìm hiểu lịch sử trong hình thức tổng quát để tìm ra các đặc điểm chung, bản chất, quy luật,...
+ Phương pháp nghiên cứu:
Phương pháp lịch đại: Trình bày lịch sử theo thời gian trước - sau, giúp người đọc thấy được tiến trình của lịch sử. Phương pháp đồng đại: Trình bày lịch sử theo không gian ở cùng giai đoạn, giúp người đọc thấy được những sử kiện, hiện tượng diễn ra trong một thời điểm, giai đoạn cụ thể.
+ tiếp (- Kết luận)
+ Phương pháp tiếp cận:
Ảnh
Phương pháp tiếp cận liên ngành: Sử học khai thác thông tin của nhiều ngành khoa học (Khảo cổ học, Dân tộc học, Văn hoá học,...) để làm sáng tỏ các sự kiện, hiện tượng lịch sử có liên quan.
Hình vẽ
Tuỳ thuộc vào mục đích, nhiệm vụ, đối tượng nghiên cứu hoặc trình bày thông tin lịch sử, nhà sử học sẽ lựa chọn các phương pháp cụ thể. Tuy nhiên, phương pháp mô tả lịch sử và phương pháp tìm ra đặc điểm khái quát vẫn là phương pháp chủ đạo.
Luyện tập và vận dụng
1. Luyện tập
1. Luyện tập
Ảnh
Câu 1: Dựa vào kiến thức đã học, giải thích lời phát biểu của Đại tướng Võ Nguyên Giáp tại Đại hội toàn quốc lần thứ hai của Hội Sử học (1988): " Lịch sử chỉ xảy ra duy nhất có một lần, nhưng do nhiều người viết và viết lại nhiều lần. Dù ở thời điểm nào, nhà sử học cũng phải thật trung thực, khách quan".
2. Vận dụng
Ảnh
2. Vận dụng
Câu 2: Hãy cho biết ý nghĩa câu nói của Gioóc-giơ Ô-oen (người Anh): " Cách hữu hiệu nhất để huỷ diệt một dân tộc là phủ nhận và xoá bỏ sự hiểu biết của học về lịch sử của chính họ". Câu 3: Tìm kiếm thông tin và giới thiệu những nguồn sử liệu có thể khi phục sự kiện Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội ngày 2/9/1945.
Dặn dò
- Dặn dò
Ảnh
DẶN DÒ
Ôn lại bài vừa học. Làm bài tập trong SBT. Chuẩn bị bài sau: " Bài 2: Tri thức lịch sử và cuộc sống".
- Cảm ơn
Ảnh