BÀI 22. HỆ THỐNG TRUYỀN LỰC
Trang bìa
Trang bìa
BÀI 22. HỆ THỐNG TRUYỀN LỰC
Ảnh
Đặt vấn đề
Khởi động
Ảnh
KHỞI ĐỘNG
Câu hỏi: Em hãy quan sát Hình 22.1 và cho biết mô men chủ động từ động cơ có thể được truyền đến những bánh xe nào?
Bài làm : Mô men chủ động từ động cơ có thể được truyền đến những bánh xe: - Hộp số - Trục các đăng - Cầu chủ động
Hình 22.1
I - Cấu tạo hệ thống truyền lực
Thảo luận
Ảnh
Ảnh
I - CẤU TẠO HỆ THỐNG TRUYỀN LỰC
Thảo luận nhóm đôi
Câu hỏi: Hãy quan sát Hình 22.2 và cho biết mômen chủ động từ động cơ được truyền đến các bánh xe sau thông qua những bộ phận nào. Tác động vào bộ phận nào để có thể ngắt mô men chủ động truyền đến bánh xe đó?
Chú thích
Ảnh
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
1. Li hợp
1. Li hợp
Hình vẽ
Câu hỏi: Hãy đọc mục 1, quan sát Hình 22.3 và cho biết: - Nhiệm vụ và các bộ phận chính của li hợp ô tô. - Nguyên lí nào được sử dụng để nối và ngắt động cơ với hộp số? - Hình dạng và vai trò của lò xo ép.
Ảnh
Khám phá 1
Bài làm : - Nhiệm vụ và các bộ phận chính của li hợp ô tô: Nhiệm vụ: + Ngắt tạm thời dòng truyền mô men của động cơ đến hộp số để có thể dừng xe hoặc chuyển số. + Nối êm dịu dòng truyền mô men của động cơ đến hộp số và đảm bảo an toàn cho động cơ và các bộ phận khác của hệ thống truyền lực. + Li hợp được sử dụng để nối và ngắt động cơ với hộp số. Các bộ phận chính của li hợp: trục li hợp, đĩa ma sát, đĩa ép, lò xo ép, bàn đạp điều khiển và các bộ phận dẫn động điều khiển li hợp. Bánh đà của động cơ là chi tiết chính của li hợp. - Nguyên lí tạo lực ma sát giữa các chi tiết chủ động và chi tiết bị động được sử dụng để nối và ngắt động cơ với hộp số. - Hình dạng và vai trò của lò xo ép: lò xo ép có dạng hình nón cụt, có vai trò tạo áp lực ma sát giữa các chi tiết chủ động và bị động.
Nhiệm vụ - cấu tạo
a) Nhiệm vụ
Li hợp là bộ phận đầu tiên của hệ thống truyền lực. Li hợp có nhiệm vụ ngắt tạm thời dòng truyền mô men của động cơ đến hộp số để có thể dừng xe hoặc chuyển số. Li hợp còn nối êm dịu dòng truyền mô men của động cơ đến hộp số và đảm bảo an toàn cho động cơ và các bộ phận khác của hệ thống truyền lực.
b) Cấu tạo
Có nhiều loại li hợp khác nhau được sử dụng trên các loại ô tô. Loại li hợp ma sát khô một đĩa thường đóng được sử dụng phổ biến trên ô tô con. Đĩa ma sát (2) được lắp trên trục li hợp (5). Đĩa ma sát nằm giữa bánh đà động cơ (1) và đĩa ép (3). Đĩa ma sát luôn quay cùng với trục li hợp (5). Đĩa ma sát có thể di chuyển trượt dọc trục.
Nguyên lí hoạt động
c) Nguyên lí hoạt động
Trong trạng thái bình thường (li hợp đóng), đĩa ma sát được kẹp chặt giữa bánh đà và đĩa ép, mô men của động cơ được truyền từ bánh đà đến đĩa ma sát qua trục li hợp đến hộp số. Bộ phận dẫn động điều khiển li hợp truyền lực điều khiển của người lái từ bàn đạp đến đĩa ép để mở li hợp. Đĩa ma sát bị mài mòn và mỏng dần đi theo thời gian, ảnh hưởng đến khả năng truyền mô men của li hợp. Thiết kế cơ cấu điều chỉnh hành trình của bàn đạp trong bộ phận dẫn động điều khiển để đảm bảo khả năng truyền mô men của li hợp. Thêm bộ trợ lực trong bộ phận dẫn động để giúp người lái xe điều khiển li hợp được nhẹ nhàng hơn.
2. Hộp số
KHÁM PHÁ :
Câu hỏi: Hãy kể tên các chi tiết chính của li hợp. Chi tiết nào trực tiếp chịu lực ma sát?
Bài làm : - Các chi tiết chính của li hợp: + Đĩa ma sát + Đĩa ép + Lò xo ép + Trục li hợp - Chi tiết trực tiếp chịu lực ma sát: đĩa ma sát
Câu hỏi: Hãy cho biết: - Chức năng, cấu tạo và nguyên lí hoạt động của hộp số thường. - Hộp số tự động có đặc điểm gì giống và khác hộp số điều khiển cưỡng bức
2. Hộp số
Khám phá 2
Bài làm : Chức năng của hộp số: + Nối hoặc ngắt (lâu dài) dòng truyền mô men chủ động từ động cơ đến các bánh xe chủ động; + Thay đổi tỉ số truyền của hệ thống truyền lực để thay đổi mô men chủ động cũng như vận tốc của bánh xe chủ động; + Đổi chiều mô men chủ động đến bánh xe để ô tô có thể chuyển động lùi. Cấu tạo của hộp số: + Trục sơ cấp + Trục trung gian + Trục thứ cấp + Các cặp bánh răng ăn khớp + Cần số + Cơ cấu điều khiển chuyển số Nguyên lí hoạt động: Mô men từ trục sơ cấp được truyền đến trục thứ cấp qua các cặp bánh răng ăn khớp khác nhau về kích thước (có tỉ số truyền khác nhau) So sánh hộp số tự động và hộp số thường: - Giống nhau: có cần số - Khác nhau: việc chuyển số do bộ điều khiển điện tử quyết định, người lái xe dịch chuyển cần số để xác định các chế độ hoạt động của hộp số.
Nhiệm vụ
a) Nhiệm vụ
Các nhiệm vụ của hộp số trên ô tô động cơ đốt trong bao gồm: - Nối hoặc ngắt (lâu dài) dòng truyền mô men từ động cơ đến các bánh xe chủ động, thay đổi tỉ số truyền
- Để thay đổi mô men chủ động và vận tốc của bánh xe chủ động cho phù hợp với các điều kiện hoạt động của xe - Đổi chiều mô men chủ động đến bánh xe để ô tô có thể chuyển động lùi.
Ảnh
Cấu tạo
b) Cấu tạo
Sơ đồ tư duy
Nguyên lí hoạt động
Ảnh
c) Nguyên lí hoạt động
Người lái xe mở li hợp sau đó dịch chuyển cần số để nối trục thứ cấp với một bánh răng đang quay trên trục đó. Mô men chủ động từ trục sơ cấp được truyền đến trục thứ cấp với một tỉ số truyền nhất định. Khi dịch chuyển cần số đến vị trí số lùi, bánh răng trung gian số lùi ăn khớp đồng thời với bánh răng và bánh răng số lùi. Nhờ đó trục thứ cấp quay ngược chiều với chiều quay của trục sơ cấp.
Câu hỏi: Hãy quan sát Hình 22.4 và so sánh tỉ số truyền của hộp số ở hai vị trí: khi bánh răng (7) ở bên trái và khi bánh răng (7) ở giữa được nối với trục thứ cấp.
Bài làm : Tỉ số truyền của hộp số nhỏ hơn khi bánh răng số 7 bên trái được nối vào với trục thứ cấp.
3. Truyền lực chính và bộ vi sai
3. Truyền lực chính và bộ vi sai
a) Nhiệm vụ
Bộ truyền lực chính nhận mô men chủ động từ hộp số và biến đổi độ lớn, phương quay (nếu cần) trước khi truyền đến bộ vi sai. Bộ vi sai phân phối mô men chủ động đến các bánh xe chủ động và cho phép chúng quay với các vận tốc góc khác nhau. Bộ vi sai làm cho ô tô có thể điều khiển được khi di chuyển trên đường cong và các bánh xe cần phải quay với các vận tốc khác nhau.
KHÁM PHÁ
Câu hỏi: Hãy đọc mục 3 và cho biết chức năng của truyền lực chính và bộ vi sai. Hãy quan sát Hình 22.6 và cho biết các chi tiết chính của truyền lực chính và bộ vi sai.
Ảnh
Nhiệm vụ
Bài làm : - Truyền lực chính: Nhiệm vụ: Tiếp nhận và biến đổi (tăng giá trị), đổi phương quay (nếu cần) mô men chủ động tù hộp số và truyền đến bộ vi sai. Các chi tiết chính: một cặp bánh răng ăn khớp với nhau để tạo ra tỉ số truyền lực chính (lớn hơn 1). Trong trường hợp cần tạo ra tỉ số truyền lớn hơn, truyền lực chính có hai cặp bánh răng ăn khớp và nếu cần phải đối phương quay của mô men chủ động một cặp bánh răng là loại bánh răng côn. - Bộ vi sai: Nhiệm vụ: phân chia mô men chủ động đến các bánh xe chủ động, đồng thời cho phép các bánh xe chủ động có thể quay được với các vận tốc khác nhau. Các chi tiết chính: hai bánh răng bán trục đồng thời ăn khớp với các bánh răng hành tinh quay trơn được trên trục gắn liền với bánh răng bị động của bộ truyền lực chính.
Cấu tạo - nguyên lí hoạt động
b) Cấu tạo
Bộ truyền lực chính thường được thiết kế chế tạo chung với bộ vi sai thành một cụm ở trong cầu chủ động Bộ truyền lực chính gồm bánh răng chủ động và bánh răng bị động để tạo tỉ số truyền lực chính Trên ô tô con có động cơ nằm ngang tại cầu chủ động, cụm truyền lực chính và vi sai được thiết kế gắn liền với hộp số Bộ vi sai phổ biến là loại bộ vi sai bánh răng côn Các bánh răng hành tinh lắp quay trơn trên trục gắn liền với bộ vi sai.
c) Nguyên lí hoạt động
Khi xe vào đường vòng, các bánh răng hành tinh có thể tự quay quanh mình Các bánh răng nối đến các bánh xe chủ động qua các bản trục Các bản trục có thể quay với vận tốc khác nhau Các bản trục vẫn đồng thời tiếp nhận mô men chủ động được phân phối đến.
II - Sử dụng và bảo dưỡng
Khám phá
II - SỬ DỤNG VÀ BẢO DƯỠNG
Khi vận hành li hợp cần mở và đóng nhanh chóng và dứt khoát Cần chuyển số từ từ, êm dịu khi khởi hành xe Trên cần chuyển số có kí hiệu các vị trí tay số trên hộp số thường Cần kiểm tra vị trí cần chuyển số trước khi khởi động động cơ để đảm bảo hộp số đang ở vị trí trung gian.
Câu hỏi: Nêu ý nghĩa của việc vận hành hệ thống truyền lực đúng hướng dẫn và kiểm tra bảo dưỡng đúng định kì.
Bài làm : Ý nghĩa của việc vận hành hệ thống truyền lực đúng hướng dẫn và kiểm tra bảo dưỡng đúng định kì: Đảm bảo hệ thống luôn hoạt động tốt, an toàn; Kéo dài tuổi thọ; Hạn chế phát thải ô nhiễm và giảm chi phí sửa chữa.
Ảnh
Nội dung
Khi chuyển số cần mở li hợp và đẩy dứt khoát chuyển số đến vị trí mong muốn trước khi đóng li hợp. Chỉ chuyển số lùi khi xe đã phanh và dừng hẳn. Đối với hộp số tự động, khi dừng xe cần đạp phanh để xe dừng hẳn và chuyển cần chuyển số về vị trí đỗ xe (P). Cần kiểm tra và điều chỉnh hành trình bàn đạp li hợp, thay dầu bôi trơn và thay đĩa ma sát li hợp khi mòn quá giới hạn. Nếu thao tác chuyển số khó thực hiện hoặc có tiếng ồn bất thường từ hệ thống, cần đưa xe đến cơ sở dịch vụ kĩ thuật để được kiểm tra, khắc phục. Các bộ phận của ô tô nói chung và hệ thống truyền lực nói riêng cần được kiểm tra và bảo dưỡng định kì để đảm bảo hoạt động tốt, an toàn, kéo dài tuổi thọ, giảm phát thải ô nhiễm và giảm chi phí sửa chữa.
III - Củng cố
Làm việc nhóm
Ảnh
LUYỆN TẬP
Nhóm 1 : Quan sát Hình 22.6 và cho biết chi tiết nào quyết định tỉ số truyền của truyền lực chính.
Bài làm : Chi tiết quyết định tỉ số truyền của bộ truyền lực chính là các cặp bánh răng (1) và (2) ăn khớp với nhau.
Nhóm 2 : Hãy cho biết vì sao phải đưa cần chuyển số của hộp số thường về vị trí trung gian trước khi khởi động động cơ.
Bài làm : Phải đưa cần chuyển số của hộp số thường về vị trí trung gian trước khi khởi động động cơ đề xe không đột ngột khởi hành ngay khi động cơ khởi động và gây mất an toàn.
Hình vẽ
Luyện tập
Nhóm 3 : Khi ở tay số thấp (có tỉ số truyền lớn), khả năng hoạt động của ô tô như thế nào (khả năng khắc phục lực cản, khả năng phát huy tốc độ)?
Bài làm : Khi ở tay số thấp (có tỉ số truyền lớn), ô tô có khả năng khắc phục được sức cản chuyển động lớn nhưng không phát huy (đạt) được tốc độ cao.
Câu 3. Hãy tìm hiểu và cho biết xe máy có hộp số, truyền lực chính và bộ vi sai hay không. Hộp số trên xe máy có số lùi hay không?
Bài làm : Trên xe máy cũng có hộp số nhưng không có số lùi, có bộ truyền lực chính (là bộ truyền xích từ sau hộp số đến bánh xe chủ động) nhưng không có vi sai.
IV - Dặn dò
1.Hướng dẫn bài học
Học bài Làm các bài tập SGK Các em về nhà xem trước bài 23 : BÁNH XE VÀ HỆ THỐNG TREO .
1. Hướng dẫn học bài
2.Kết bài
Ảnh