BÀI 7. GHI CHÉP VÀ TƯỞNG TƯỢNG TRONG KÍ. THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT TRANG 51
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
BÀI 7. GHI CHÉP VÀ TƯỞNG TƯỢNG TRONG KÍ
THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT TRANG 51
Khởi động
Khởi động
Bài kiểm tra tổng hợp
Khởi động
Câu 1: Để nhận ra những hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường trong sáng tác văn học cần: - A. Nắm vững quy ước ngôn ngữ có tính chuẩn mực của tiếng Việt. - true - B. Nắm bắt được các quy ước ngôn ngữ quốc tế. - false - C. Nắm bắt đuộc các biện pháp nghệ thuật. - false - D. Nắm bắt được các thuật ngữ văn học. - false - false - false
Câu 2: Đâu là hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường trong sáng tác văn học? - A. Sử dụng hình thức đảo ngữ. - false - B. Sử dụng hình thức đối. - false - C. Sử dụng hình thức lặp cấu trúc. - true - D. Sử dụng hình thức điệp từ. - false - false - false
Câu 3: Đâu là hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường trong sáng tác văn học? - A. Sử dụng hình thức hò, vè. - true - B. Sử dụng hình thức đối. - false - C. Cung cấp nét nghĩa mới cho từ ngữ nhằm đưa đến phát hiện bất ngờ về đối tượng. - false - D. Sử dụng hình thức đối - đáp. - false - false - false
Câu 4: Đâu là hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường trong sáng tác văn học? - A. Sử dụng hình thức đề vịnh. - false - B. Sử dụng hình thức ca ngâm. - false - C. Sử dụng nét nghĩa nguyên bản của từ ngữ. - true - D. Tạo ra những kết hợp từ trái logic nhằm "lạ hoá" đối tượng được nói tới. - false - false - false
Hình thành kiến thức
- Nhiệm vụ
Ảnh
- Nhiệm vụ:
Em hãy nêu cách nhận biết những hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường. Mục đích của việc phá vỡ những quy tắc ngôn ngữ thông thường là gì?
1. Cách nhận biết những hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường
1. Cách nhận biết những hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường
Ảnh
Cần phải nắm vững những quy ước ngôn ngữ có tính chuẩn mực của tiếng Việt. Biết thực hiện việc đối chiếu, so sánh các phương án sử dụng ngôn ngữ khác nhau.
* Một số hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường trong sáng tác văn học* Ví dụ
Ảnh
Hình vẽ
Tạo ra những kết hợp từ trái logic nhằm "lạ hoá" đối tượng được nói tới. Sử dụng hình thức đảo ngữ để nhấn mạnh một đặc điểm nào đó của đối tượng miêu tả, thể hiện. Cung cấp nét nghĩa mới cho từ ngữ nhằm đưa đến phát hiện bất ngờ về đối tượng được đề cập. Bổ sung chức năng mới cho dấu câu.
* Một số hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường trong sáng tác văn học
2. Mục đích phá vỡ nguyên tắc ngôn ngữ thông thường
Ảnh
2. Mục đích phá vỡ nguyên tắc ngôn ngữ thông thường
Thể hiện cái nhìn độc đáo của người viết về đối tượng. Gợi những liên tưởng lạ lùng, mới mẻ cho người đọc. Làm mới cách biểu đạt, tránh sự sáo mòn trong sử dụng từ ngữ...
Luyện tập
Bài 1
Ảnh
Bài 1: Câu thơ nào dưới đây cho thấy tác giả đã thể hiện sự sáng tạo bằng cách phá vỡ những quy tắc ngôn ngữ thông thường? Dựa vào đâu bạn kết luận như vậy?
Ảnh
Câu a.
Xanh om cổ thụ tròn xoe tán, Trắng xóa tràng giang phẳng lặng tờ. (Hồ Xuân Hương, Cảnh thu)
Ảnh
Câu b.
Trong vườn đêm ấy nhiều trăng quá, Ánh sáng tuôn đầy các lối đi. (Xuân Diệu, Trăng)
* Gợi ý a)
- Gợi ý a:
Ảnh
Cấu trúc đúng: Danh từ + Tính từ
Ảnh
Ảnh
Xanh om cổ thụ tròn xoe tán, Trắng xóa tràng giang phẳng lặng tờ.
Hình vẽ
Tác giả đã đặt tính từ đứng trước danh từ -> sáng tạo bằng cách phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường.
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
TT
TT
DT
DT
Cổ thụ xanh om tròn xoe tán, Tràng giang trắng xóa phẳng lặng tờ.
* Gợi ý b)
- Gợi ý b:
Ảnh
Ảnh
Trong vườn đêm ấy nhiều trăng quá, Ánh sáng tuôn đầy các lối đi.
Ở câu thơ của Xuân Diệu "nhiều trăng":
Ảnh
Hình vẽ
Là cách kết hợp lạ. Thường không sử dụng trong giao tiếp hàng ngày (Lượng từ không kết hợp với danh từ "trăng" - bởi trăng thì chỉ có một).
Đây là thơ - lĩnh vực cho phép tác giả dùng kiểu kết hợp bất ngờ, tạo nên những lời thơ độc đáo, vượt ra ngoài lối nói thông thường.
Bài 2
Bài 2: Chỉ ra cụm từ có cách kết hợp từ không bình thường và phân tích hiệu quả của cách kết hợp đó ở hai câu sau:
Ảnh
a. Đó là vẻ đẹp trầm mặc nhất của sông Hương, như triết lí, như cố thì, kéo dài mãi đến lúc mặt nước phẳng lặng của nó gặp tiếng chuông chùa Thiên Mụ ngân nga tận bờ bên kia, giữa những xóm làng trung du bát ngát tiếng gà... b. Để khi khoác ba lô lần đầu về Đất Mũi, rằng, thôi thì, ta cứ lỏng tay thơ thẩn với Cà Mau.
* Gợi ý a)
- Gợi ý a:
Ảnh
Ảnh
a. Đó là vẻ đẹp trầm mặc nhất của sông Hương, như triết lí, như cố thì, kéo dài mãi đến lúc mặt nước phẳng lặng của nó gặp tiếng chuông chùa Thiên Mụ ngân nga tận bờ bên kia, giữa những xóm làng trung du bát ngát tiếng gà...
Cụm từ kết hợp không bình thường: bát ngát tiếng gà. => "Bát ngát" vốn là từ chỉ không gian, không thể bổ nghĩa cho "tiếng gà".
Ảnh
Hình vẽ
Tương ứng với tiếng chuông chùa Thiên Mụ ngân nga tận bờ bên kia -> Cụm từ " bát ngát tiếng gà" trở nên hợp lí, tạo ra cái xa xăm, rộng mở, mênh mong của không gian.
* Gợi ý b)
- Gợi ý b:
Ảnh
Ảnh
b. Để khi khoác ba lô lần đầu về Đất Mũi, rằng, thôi thì, ta cứ lỏng tay thơ thẩn với Cà Mau.
Cụm từ kết hợp không bình thường: lỏng tay thơ thẩn với Cà Mau.
Ảnh
Hình vẽ
"Lỏng tay" thường dùng khi nói về việc cầm, nắm một vật gì đó không quá chặt chẽ, khắt khe. Thông thường có thể nói: thảnh thơi thơ thẩn với Cà Mau, rảnh tay thơ thẩn với Cà Mau...
Hình vẽ
Thể hiện trạng thái tâm lí thoải mái nhẹ nhàng của tác giả khi đến với Cà Mau.
Bài 3
Bài 3: Thế là cãi nhau, hai thằng miền Trung giữa cái nắng miệt mài bên những hạt phù sa sinh nở khỏi từ hai chữ "quê nhà" ấy của thi sĩ đất Bắc.
Ảnh
Tìm các từ ngữ có thể kết hợp hợp lí với cụm từ cái nắng trong câu trên. So sánh những cụm từ mà bạn tạo ra với cụm từ cái nắng miệt mài để thấy tác dụng của phương án kết hợp mà tác giả lựa chọn.
* Gợi ý
- Gợi ý:
Thế là cãi nhau, hai thằng miền Trung giữa cái nắng miệt mài bên những hạt phù sa sinh nở khỏi từ hai chữ "quê nhà" ấy của thi sĩ đất Bắc.
Ảnh
Ảnh
Từ có thể kết hợp với "cái nắng": dai dẳng, triền miên.
Tuy nhiên, từ "miệt mài" mới có thể làm nổi bật được nét "tính cách" siêng năng, cần cù của nắng miền Trung. Nắng nóng trở nên không khác gì con người nơi đây.
Bài 4
a. Giờ tới lượt bạn tôi gửi lại nơi này mấy đọt phù sa thơ kèm chút gió Lào cố quận. b. Con Sông Đà tuôn dài tuôn dài như một áng tóc trữ tình, đầu tóc chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc bung nở hoa ban hoa gạo tháng Hai và cuồn cuộn mù khói núi Mèo đốt nương xuân.
Ảnh
Bài 4: Nhận xét đặc điểm các cụm từ in đậm trong hai câu sau và phân tích giá trị biểu đạt của từng trường hợp:
* Gợi ý a)
- Gợi ý a:
Ảnh
Ảnh
a. Giờ tới lượt bạn tôi gửi lại nơi này mấy đọt phù sa thơ kèm chút gió Lào cố quận.
Thông thường, người ta nói hạt phù sa -> Là sự bất thường trong kết hợp từ.
Ảnh
Phù sa của đất đai bỗng trở nên có dáng nét, hình hài, cũng nhú lên như những đọt cây. Đặc biệt, câu văn không nói về đất đai, mà là nói về thơ.
Đọt phù sa thơ giúp ta hình dung một thứ thơ tươi mới, non tơ, tràn trề nhựa sống.
* Gợi ý b)
- Gợi ý b:
b. Con Sông Đà tuôn dài tuôn dài như một áng tóc trữ tình, đầu tóc chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc bung nở hoa ban hoa gạo tháng Hai và cuồn cuộn mù khói núi Mèo đốt nương xuân.
"Áng tóc trữ tình" là cụm từ có cách kết hợp bất ngờ. Từ "áng" thường gặp trong áng mây, áng thơ,... Cụm từ "áng tóc" làm tăng thêm chất thơ cho câu văn. Tác giả kết hợp "áng tóc" với "trữ tình" cũng là một cách kết hợp lạ, khiến cho sự thi vị càng tăng lên gấp bội.
"Cuồn cuộn mù khói núi Mèo đốt nương xuân" là cụm từ mơ hồ về nghĩa bởi trật tự từ không theo quan hệ logic. Nếu nói cho tường minh: Cuồn cuộn khói đốt nương vào ngày xuân, bốc mù trên những dãy núi người Mèo ở.
+ tiếp
- Gợi ý b:
b. Con Sông Đà tuôn dài tuôn dài như một áng tóc trữ tình, đầu tóc chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc bung nở hoa ban hoa gạo tháng Hai và cuồn cuộn mù khói núi Mèo đốt nương xuân.
=> Việc đảo trật tự các từ ở đây khiên cho lời văn mất đi cái rõ ràng, nhưng lại gợi lên nhiều liên tưởng thú vị.
Ảnh
Vận dụng
- Vận dụng
Ảnh
- Vận dụng:
Viết đoạn văn nêu cảm nhận về một cảnh đẹp mà em ấn tượng, trong đó có sử dụng hiện tượng phá vỡ nguyên tắc ngôn ngữ thông thường.
Cảm ơn
- Tổng kết
Ảnh
Tổng kết:
Hệ thống lại kiến thức vừa học. Làm bài tập trong SBT. Chuẩn bị bài sau: "Bài 7. Ghi chép và tưởng tượng trong kí. Viết văn bản thuyết minh về một sự vật, hiện tượng trong đời sống xã hội".
- Cảm ơn
Ảnh