BÀI 8: ĐẤT NƯỚC VÀ CON NGƯỜI. THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
BÀI 8: ĐẤT NƯỚC VÀ CON NGƯỜI
THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT
Khỏi động
- Khởi động
- Khởi động:
Đọc câu văn sau và nhận biết biện pháp liệt kê trong câu.
"Con vẫn đinh ninh ghi khắc công ơn sinh thành, dưỡng dục của gia tộc, ông bà, cha mẹ, tổ tiên con như thấy từ trong tâm linh, huyết mạch sự sinh sôi nẩy nở, phúc thọ an khang của cháu con đời đời nối tiếp trong cộng đồng dân tộc yêu thương".
(Mùa lá rụng trong vườn - Ma Văn Kháng)
Ảnh
Đán án:
Gia tộc, Ông bà, Cha mẹ, Tổ tiên.
Hình thành kiến thức
1. Khái niệm
Ảnh
Ảnh
Dựa vào kiến thức sách giáo khoa, thảo luận. Chỉ ra khái niệm liệt kê và biện pháp chêm xen là gì? Lấy ví dụ minh hoạ.
???
Câu hỏi học tập:
1. Khái niệm
a. Biện pháp chêm xen
a. Biện pháp chêm xen
Ảnh
Hình vẽ
Biện pháp chêm xen là biện pháp chêm vào câu một từ, một cụm từ, một câu, thậm chí một chuỗi câu để bổ sung thông tin cần thiết hay bộc lộ cảm xúc. Thành phần chêm xen thường đứng sau dấu phẩy, dấu gạch ngang hoặc trong ngoặc đơn.
+ Ví dụ
- Ví dụ:
Cô bé nhà bên (có ai ngờ) Cũng vào du kích! Hôm tôi gặp vẫn cười khúc khích Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi).
-> Tác giả sử dụng biện pháp tu từ chiêm xen trong văn bản trên: (có ai ngờ), (thương thương quá đi thôi).
Ảnh
Dấu hiệu nhận biết: là hai cụm từ được đặt trong dấu ngoặc đơn. Tác dụng: (có ai ngờ) -> bổ sung thêm về thái độ bất ngờ của tác giả; (thương thương quá đi thôi)-> thể hiện tình cảm của tác giả dành cho cô bé nhà bên.
b. Biện pháp tu từ
b. Biện pháp tu từ
Ảnh
Hình vẽ
Là biện pháp sắp xếp nối tiếp các từ, các cụm từ cùng loại để diễn tả những khía cạnh khác nhau của thực tế, của tư tưởng, tình cảm đồng thời tạo ấn tượng mạnh về hình ảnh và cảm xúc cho người đọc.
+ Ví dụ
Ảnh
- Ví dụ:
Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.
- Ví dụ:
(Hồ Chí Minh)
2. Luyện tập
Câu 1: Hãy chỉ ra biện pháp tu từ chêm xen và nêu tác dụng của biện pháp ấy trong các trường hợp dưới đây:
a. "- Có một nàng Bạch Tuyết các bạn ơi Với lại bảy chú lùn rất quấy!" "- Mười chú chứ, nhìn xem, trong lớp ấy" (Ôi những trận cười trong sáng đó lao xao). (Hoàng Nhuận Cầm) b. Đoạn ông mở gói giấy, lấy ra cục a ngùy - cái thứ thuốc dẻo quánh, màu vàng xỉn mà tôi đã thấy dạo trước - véo một miếng gắn vào đầu một cọng sậy. (Đoàn Giỏi) c. Tôi thì không bao giờ quên cô ấy, mặc dù thực ra là có gì đâu một tình cờ như thế, một gặp gỡ vẩn vơ, lưu luyến mơ hồ gần như không có thật mà năm tháng cuộc đời cứ mãi chồng chất lên muốn xóa nhòa. (Bảo Ninh)
2. Luyện tập:
+ Hướng dẫn (Câu 1)
- Gợi ý trả lời:
a. "- Có một nàng Bạch Tuyết các bạn ơi Với lại bảy chú lùn rất quấy!" "- Mười chú chứ, nhìn xem, trong lớp ấy" (Ôi những trận cười trong sáng đó lao xao). (Hoàng Nhuận Cầm)
Ảnh
Biện pháp tu từ chêm xen:
Ảnh
"Ôi những trận cười trong sáng đó lao xao"
Tác dụng: Vừa bổ sung vừa bộc lộ cảm xúc hồn nhiên, trong sáng trước trò đùa tuổi học trò; lời thơ trở nên giàu ý nghĩa và có tính thẩm mĩ.
+ tiếp (- Hướng dẫn)
- Gợi ý trả lời:
b. Đoạn ông mở gói giấy, lấy ra cục a ngùy - cái thứ thuốc dẻo quánh, màu vàng xỉn mà tôi đã thấy dạo trước - véo một miếng gắn vào đầu một cọng sậy. (Đoàn Giỏi)
Ảnh
Biện pháp tu từ chêm xen:
Ảnh
"Cái thứ thuốc dẻo quánh... đã thấy dạo trước"
Tác dụng: bổ sung thông tin về màu sắc, tính chất của cục a nguỳ.
+ tiếp (- Hướng dẫn)
- Gợi ý trả lời:
c. Tôi thì không bao giờ quên cô ấy, mặc dù thực ra là có gì đâu một tình cờ như thế, một gặp gỡ vẩn vơ, lưu luyến mơ hồ gần như không có thật mà năm tháng cuộc đời cứ mãi chồng chất lên muốn xóa nhòa. (Bảo Ninh)
Ảnh
Biện pháp tu từ chêm xen:
Ảnh
"Một gặp gỡ vẩn vơ… xoá nhoà"
Tác dụng: bổ sung thông tin, bộc lộ cảm xúc thầm lặng, rung động thoáng qua của nhân vật tôi.
- Câu 2
Ảnh
Câu 2: Chỉ ra biện pháp tu từ liệt kê và nêu tác dụng của biện pháp ấy trong các trường hợp sau:
a. Cái lành lạnh của hơi nước sông ngòi, mương rạch, của đất ẩm và dưỡng khí thảo mộc thở ra từ bình minh. (Đoàn Giỏi) b. Mấy con kì nhông nằm vươn mình phơi lưng trên gốc cây mục, sắc da lưng luôn luôn biến đổi từ xanh hóa vàng, từ vàng hóa đỏ, từ đỏ hóa tím xanh... (Đoàn Giỏi) c. Bà con xem, Đăm Săn uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò không biết chán. (Trích sử thi Đăm Săn) d. Tôi đã cầm cây xà gạc phát rẫy mới này, tôi rạch rừng, tôi giết tê giác trong thung, giết cọp beo trên núi, giết kên kên, quạ dữ trên ngọn cây, chém ma thiêng quỷ ác trên đường đi.
+ Hướng dẫn (Câu 2)
- Gợi ý trả lời:
a. Cái lành lạnh của hơi nước sông ngòi, mương rạch, của đất ẩm và dưỡng khí thảo mộc thở ra từ bình minh. (Đoàn Giỏi)
Ảnh
Biện pháp liệt kê:
Ảnh
"sông ngòi, mương rạch, của đất ẩm và dưỡng khí thảo mộc"
Tác dụng: miêu tả chi tiết cái lành lạnh của bình minh, đồng thời cho người đọc cảm nhận cái không khí trong lành đặc trưng của đất rừng phương nam.
+ tiếp (- Hướng dẫn)
- Gợi ý trả lời:
b. Mấy con kì nhông nằm vươn mình phơi lưng trên gốc cây mục, sắc da lưng luôn luôn biến đổi từ xanh hóa vàng, từ vàng hóa đỏ, từ đỏ hóa tím xanh... (Đoàn Giỏi)
Ảnh
Biện pháp liệt kê:
Ảnh
"sắc da lưng luôn luôn biến đổi từ xanh hóa vàng, từ vàng hóa đỏ, từ đỏ hóa tím xanh"
Tác dụng: diễn tả cụ thể những sắc màu biến đổi đa dạng của con kì nhông.
+ tiếp (- Hướng dẫn)
- Gợi ý trả lời:
c. Bà con xem, Đăm Săn uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò không biết chán. (Trích sử thi Đăm Săn)
Ảnh
Biện pháp liệt kê:
Ảnh
"uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò không biết chán"
Tác dụng: diễn tả những điểm đặc biệt ở người anh hùng Đăm Săn, cho người đọc thấy được sự phi thường của nhân vật này.
+ tiếp (- Hướng dẫn)
- Gợi ý trả lời:
d. Tôi đã cầm cây xà gạc phát rẫy mới này, tôi rạch rừng, tôi giết tê giác trong thung, giết cọp beo trên núi, giết kên kên, quạ dữ trên ngọn cây, chém ma thiêng quỷ ác trên đường đi.
Ảnh
Biện pháp liệt kê:
Ảnh
"tôi rạch rừng, tôi giết tê giác ... chém ma thiêng quỷ ác trên đường đi"
Tác dụng: miêu tả chi tiết những khía cạnh khác nhau của đối tượng đồng thời tạo ấn tượng mạnh về hình ảnh cho người đọc.
- Câu 3
Ảnh
Ảnh
Câu 3: Một ngôn ngữ được đánh giá là phát triển khi nó ngày càng có tính chất trí tuệ hóa và quốc tế hóa. Điều này rất quan trọng khi ta đặt tiếng Việt trong bối cảnh thời đại ngày nay: thời đại của thông tin, của trí tuệ; thời đại của hội nhập khu vực, hội nhập toàn cầu,... (Phạm Văn Đồng)
Thử đảo thứ tự các bộ phận trong những phép liệt kê trong đoạn văn trên rồi rút ra kết luận: xét về ý nghĩa, các phép liệt kê ấy có gì khác nhau?
+ Hướng dẫn
Ảnh
- Hướng dẫn:
Một ngôn ngữ được đánh giá là phát triển khi nó ngày càng có tính chất trí tuệ hóa và quốc tế hóa. Điều này rất quan trọng khi ta đặt tiếng Việt trong bối cảnh thời đại ngày nay: thời đại của thông tin, của trí tuệ; thời đại của hội nhập khu vực, hội nhập toàn cầu,...
=> Các biện pháp liệt kê: trí tuệ hóa và quốc tế hóa; thời đại của thông tin, của trí tuệ; thời đại của hội nhập khu vực, hội nhập toàn cầu,... => Khi đảo các thành phần liệt kê trong câu hầu như không làm thay đổi ý nghĩa của câu.
Từ đọc đến viết
- Nhiệm vụ (Từ đọc đến viết)
Ảnh
- Nhiệm vụ:
Viết một đoạn văn (khoảng 150 đến 200 chữ) trong đó có sử dụng biện pháp liệt kê và chêm xen về một trong hai nội dung dưới đây: a. Kể lại ấn tượng của bạn về một vùng đất mà bạn đã đi qua. b. Nêu cảm nghĩ về một nhân vật đã để lại cho bạn ấn tượng rõ rệt khi đọc hai văn bản Đất rừng phương Nam (Đoàn Giỏi) và Giang (Bảo Ninh).
V. Dặn dò
- Dặn dò
Ảnh
Hoàn thành bài tập Khái quát nội dung bài học bằng sơ đồ tư duy. Chuẩn bị bài: "Bài 8: Đất nước và con người. Đọc mở rộng: Buổi học cuối cùng".
Dặn dò
- Cảm ơn
Ảnh