BÀI 20. MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
BÀI 20. MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI
Mục tiêu bài học
Mục tiêu bài học (Mục tiêu bài học)
Ảnh
– Phát biểu được khái niệm môi trường sống của sinh vật. – Nêu được khái niệm nhân tố sinh thái. Phân biệt được các nhân tố sinh thái vô sinh và hữu sinh. Lấy được ví dụ về tác động của các nhân tố sinh thái lên đời sống sinh vật và thích nghi của sinh vật với các nhân tố đó. – Trình bày được các quy luật về tác động của các nhân tố sinh thái lên đời sống sinh vật. Phân tích được những thay đổi của sinh vật có thể tác động làm thay đổi môi trường sống của chúng. – Phát biểu được khái niệm nhịp sinh học; giải thích được nhịp sinh học chính là sự thích nghi của sinh vật với những thay đổi có tính chu kì của môi trường. − Tìm hiểu được nhịp sinh học của chính cơ thể mình.
Mục tiêu bài học
Hoạt động mở đầu
Hoạt động mở đầu
Cây vải (Litchi chinensis) là một loại cây ăn trái được trồng phổ biến ở các quốc gia vùng nhiệt đới, trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, những vùng có nhiệt độ dưới 2 °C hoặc trên 29 °C là không thích hợp để trồng loại cây này. Điều này được giải thích như thế nào?
Điều này được giải thích: Điều kiện về nhiệt độ có thể là nhân tố sinh thái ảnh hưởng đến sự phát triển của cây vải.
I. MÔI TRƯỜNG SỐNG CỦA SINH VẬT
Môi trường sống của sinh vật (Môi trường sống của sinh vật)
I. MÔI TRƯỜNG SỐNG CỦA SINH VẬT
Quan sát Hình 20.1, hãy xác định các chú thích a, b, c, d tương ứng với loại môi trường sống nào. Cho ví dụ một số loài sinh vật sống ở mỗi loại môi trường đó.
a) Môi trường trên cạn: hươu, thỏ,... b) Môi trường trong đất: giun đất,... c) Môi trường dưới nước: cá, cây thủy sinh, cua,... d) Môi trường sinh vật (cây): chim, châu chấu,...
II. NHÂN TỐ SINH THÁI
1. Khái niệm và các loại nhân tố sinh thái (1. Khái niệm và các loại nhân tố sinh thái)
II. NHÂN TỐ SINH THÁI
Tại sao con người là nhân tố có ảnh hưởng mạnh đến sự phát triển của nhiều loài sinh vật?
1. Khái niệm và các loại nhân tố sinh thái
Vì con người có khả năng tác động và gây biến đổi mạnh mẽ tới môi trường tự nhiên, gián tiếp ảnh hưởng đến môi trường sống của sinh vật; hoặc con người có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sinh vật (ví dụ: săn bắn bừa bãi,...)
2. Ảnh hưởng của một số nhân tố sinh thái đến sinh vật (2. Ảnh hưởng của một số nhân tố sinh thái đến sinh vật)
Quan sát Hình 20.3, hãy cho biết ý nghĩa của sự phân bố của các loài thực vật và động vật.
Ý nghĩa của sự phân bố của các loài thực vật và động vật: sự phân bố của thực vật phù hợp với điều kiện sống của chúng để tối ưu khả năng nhận được lợi ích từ môi trường mang lại (ví dụ: ánh sáng), ngoài ra còn ảnh hưởng đến sự phân bố của động vật do có mối liên hệ về thức ăn và nơi ở.
2. Ảnh hưởng của một số nhân tố sinh thái đến sinh vật
a. Ảnh hưởng của ánh sáng
b. Ảnh hưởng của nhiệt độ (2. Ảnh hưởng của một số nhân tố sinh thái đến sinh vật)
b. Ảnh hưởng của nhiệt độ
Quan sát Hình 20.4 và 20.5, hãy cho biết sự khác nhau về hình thái cơ thể ở các loài sinh vật có ý nghĩa như thế nào trong việc thích nghi với các điều kiện môi trường khác nhau.
Ý nghĩa: sự khác nhau về hình thái cơ thể ở các loài sinh vật giúp chúng thích nghi và sống sót tốt hơn trong điều kiện môi trường không thuận lợi.
c. Sự tác động qua lại giữa sinh vật và môi trường (2. Ảnh hưởng của một số nhân tố sinh thái đến sinh vật)
c. Sự tác động qua lại giữa sinh vật và môi trường
Bên cạnh sự tác động của môi trường đến sinh vật, sự thay đổi của các loài sinh vật cũng có thể gây ảnh hưởng và làm thay đổi tính chất môi trường sống của chúng. Ví dụ: Hoạt động trao đổi chất của các vi sinh vật sống trong đất làm thay đổi đặc tính lí, hoá của đất, làm đất tơi xốp và giàu dinh dưỡng; trồng cây phủ xanh đồi trọc giúp phục hồi diện tích rừng, hạn chế xói mòn, lũ lụt, điều tiết nguồn nước, bảo vệ môi trường sinh thái, lá và cành khô rụng xuống tạo thành tầng thảm mục có tác dụng giữ nước vào mùa khô.
3. Quy luật tác động của các nhân tố sinh thái lên đời sống sinh vật (3. Quy luật tác động của các nhân tố sinh thái lên đời sống sinh vật)
3. Quy luật tác động của các nhân tố sinh thái lên đời sống sinh vật
a. Quy luật giới hạn sinh thái
Quan sát Hình 20.6, hãy trình bày tác động của quy luật giới hạn sinh thái lên đời sống của cây lúa.
Tác động của quy luật giới hạn sinh thái lên đời sống của cây lúa: Trong khoảng thuận lợi, cây lúa sinh trưởng và phát triển mạnh, đến khoảng chống chịu, cây lúa phát triển chậm dần và ngoài giới hạn sinh thái, cây lúa không thể phát triển được và chết.
b. Quy luật tác động tổng hợp của các nhân tố sinh thái (3. Quy luật tác động của các nhân tố sinh thái lên đời sống sinh vật)
b. Quy luật tác động tổng hợp của các nhân tố sinh thái
Tại sao khi trồng cây trong môi trường có ánh sáng và nhiệt độ thích  hợp nhưng độ ẩm của đất thấp thì cây sinh trưởng và phát triển kém?
Vì sinh vật chịu sự tác động đồng thời của các nhân tố sinh thái và phản ứng đồng thời với tổ hợp tác động của các nhân tố đó. Sự thiếu hụt về độ ẩm đã nằm ngoài khoảng thuận lợi để cây có thể phát triển bình thường nên cây sinh trưởng và phát triển kém.
c. Quy luật tác động không đồng đều của các nhân tố sinh thái (3. Quy luật tác động của các nhân tố sinh thái lên đời sống sinh vật)
c. Quy luật tác động không đồng đều của các nhân tố sinh thái
Các nhân tố sinh thái tác động khác nhau đến các hoạt động sống của cơ thể, trong cùng một khoảng giá trị về một nhân tố sinh thái có thể là điều kiện thuận lợi đối với quá trình này nhưng lại là điều kiện bất lợi đối với quá trình khác. Ví dụ: Ở cây Tidestromia oblongifolia (một loài thực vật sống ở sa mạc), khi nhiệt độ môi trường từ 40 – 45 °C sẽ thuận lợi cho quá trình quang hợp, đồng thời cũng tăng tốc độ thoát hơi nước dẫn đến sự mất nước của cây.
III. NHỊP SINH HỌC
Nhịp sinh học (Nhịp sinh học)
III. NHỊP SINH HỌC
Sự xuất hiện trên mặt nước vào ban ngày và lặn xuống nước vào ban đêm ở các loài thuộc chi trùng roi xanh (Euglena) có phải là nhịp sinh học không? Giải thích.
Sự xuất hiện trên mặt nước vào ban ngày và lặn xuống nước vào ban đêm ở các loài thuộc chi trùng roi xanh (Euglena) có là nhịp sinh học vì đó là những biến đổi của trùng roi xanh được điều khiển bởi yếu tố môi trường bên ngoài là chu kì ngày đêm.
Tóm tắt kiến thức
Tóm tắt kiến thức
Ảnh
Đọc phần tóm tắt kiến thức cuối bài, tóm tắt kiến thức trọng tâm và chuẩn bị bài mới
Cảm ơn
Cảm ơn
Ảnh