BÀI 21: CÔNG NGHỆ TẾ BÀO
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
BÀI 21: CÔNG NGHỆ TẾ BÀO
Mở đầu
Yêu cầu cần đạt
Hình vẽ
- Nêu được khái niệm, nguyên lí công nghệ và một số thành tựu của công nghệ tế bào thực vật. - Nêu được khái niệm, nguyên lí công nghệ một số thành tựu của công nghệ tế bào động vật.
Khởi động
Ảnh
Các phương pháp lai tạo giống vật nuôi và cây trồng truyền thống tạo ra các cá thể con mang những đặc tính di truyền giống bố mẹ và những đặc điểm sai khác so với bố mẹ. Vậy, để tạo ra hàng loạt cây trồng từ một phần cơ thể (mô hoặc tế bào) và mang đặc điểm giống hệt cơ thể bố mẹ, mệ thì người ta thường dùng phương pháp nào? Tại sao?
Công nghệ tế bào là gì?
Thảo luận 1
Ảnh
Quan sát Hình 21.1 và 21.2, cho biết thế nào là công nghệ tế bào.
Công nghệ tế bào là quy trình kĩ thuật ứng dụng phương pháp nuôi cấy tế bào hoặc nuôi cấy mô trên môi trường dinh dưỡng nhân tạo để tạo ra cơ quan hoặc cơ thể hoàn chỉnh. Quá trình này dựa trên tính toàn năng, nguyên lí phân chia và biệt hóa của tế bào để tạo ra các sản phẩm là các dòng tế bào, mô, cơ quan, cơ thể với số lượng lớn.
Luyện tập
*Nêu những thành tựu của công nghệ tế bào mà em biết.
- Nhân giống các loài cây ăn quả - Tạo giống lúa DR2 có năng suất cao - Tạo giống khoai tây sạch bệnh - Nhân bản vô tính cừu Dolly ...
Thảo luận 2
Cơ sở khoa học của công nghệ tế bào: Cơ sở khoa học của công nghệ tế bào là dựa trên tính toàn năng của tế bào.
Thảo luận 3
Ảnh
Quan sát Hình 21.2 và 21.3, cho biết nguyên lí để thực hiện công nghệ tế bào là gì.
Nguyên lí để thực hiện công nghệ tế bào: Các tế bào toàn năng có khả năng biệt hóa và phân biệt hóa thành những loại tế bào khác nhau trong cơ thể. Do đó, người ta có thể điều khiển sự biệt hóa bằng thành phần môi trường, trong đó quan trọng nhất là hormon sinh trưởng.
Thảo luận 4
Quan sát hình 21.3 và 21.4 cho biết tính toàn năng của tế bào là gì. Tính toàn năng của tế bào thực vật và động vật giống hay khác nhau?
Tính toàn năng của tế bào là tế bào có khả năng biệt hóa và phản biệt hóa thành những loại tế bào khác nhau trong cơ thể. Tính toàn năng của tế bào thực vật và động vật khác nhau: - Tế bào thực vật có thể phân chia và biệt hóa để hình thành cây hoàn chỉnh - Tế bào động vật chỉ có thể hình thành những mô nhất định.
Ảnh
Kết luận
Hình vẽ
Cơ sở khoa học của công nghệ tế bào là tính toàn năng của tế bào. Mỗi tế bào chưa hệ gene của tế bào quy định tất cả các đặc tính và tính trạng của cơ thể sinh vật. Các tế bào toàn năng có khả năng biệt hóa và phản biệt hóa. Tùy thuộc điều kiện môi trường nuôi cấy mà tế bào có thể tạo ra các sản phẩm công nghệ khác nhau.
Công nghệ tế bào thực vật
Thảo luận 5
Hãy cho biết mô sẹo có thể phát triển thành bộ phận nào của cây con?
Mô sẹo là một nhóm tế bào chưa phân hóa, có khả năng phân chia và chưa biệt hóa tạo ra mô rễ, mô chồi mới.
Thảo luận 6
Trình bày tóm tắt quy trình thực hiện nhân giống cây trồng bằng công nghệ tế bào thực vật.
- Tách các mẫu mô từ cơ quản của cơ thể thực vật. - Cho các mẫu mô nuôi cấy trong môi trường thích hợp để tạo mô sẹo. - Bổ sung hormone kích thích sinh trưởng để kích thích mô sẹo phát triển nhanh thành cây con. - Đem cây con chuyển sang trồng trong vươn ươm cho phát triển thành cây trưởng thành.
Kết luận
Hình vẽ
Ở nước ta, quy trình nhân giống vô tính trong ống nghiệm đối với một số giống cây trồng đã được hoàn thiện, giúp bảo tồn được một số nguồn gene quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng.
Công nghệ tế bào động vật
Thảo luận 7
Quan sát Hình 21.6 và trình bày quy trình thực hiện nhân bản vô tính vật nuôi.
Ảnh
1) Tách nhân từ tế bào tuyến vú cừu A. 2) Loại bỏ nhân của tế bào trứng lấy được từ cừu B. 3) Dung hợp nhân tế bào tuyến vú vào tế bào trứng đã loại bỏ nhân -> tế bào lai.
4) Nuôi cấy tế bào lai cho phát triển thành phôi. 5) Cấy phôi vào tử cung của cừu cái C để "mang thai hộ". 6) Phôi phát triển thành cơ thể mới.
Thảo luận 8
Quan sát hình 21.7 và cho biết thế nào là cấy truyền phôi động vật.
Ảnh
Cấy truyền phôi động vật là kĩ thuật chia cắt phôi động vật thành nhiều phôi rồi cấy các phôi này vào tử cung của các con cái khác nhau để tạo ra được nhiều con vật có kiểu gene giống nhau.
Thảo luận 9
Trình bày sơ đồ quy trình cấy truyền phôi động vật.
- Bước 1: Tách lấy phôi từ động vật cho phôi. - Bước 2: Sử dụng các biện pháp để tác động vào phôi đó trước khi chuyển vào cơ thể nhận. - Bước 3: Cấy phôi đã chịu tác động ở bước 2 vào tử cung của các động vật nhận phôi để các động vật này mang thai và sinh con.
Luyện tập
* Trong thực tế đã có những thành tựu công nghệ tế bào động vật nào được đưa vào ứng dụng và sản xuất?
- Công nghệ tế bào gốc trong công nghệ thực phẩm, dược phẩn và mĩ phẩm,... - Công nghệ tế bào gốc trong y khoa: chữa mắt, chữa bỏng, chữa vô sinh hiếm muộn,... - Bảo tồn giống động vật quý hiếm và có khả năng phục hồi các nhóm động vật bị tuyệt chủng.
Bài tập
Bài 1
Bài tập trắc nghiệm
Cơ sở khoa học của nuôi cấy mô tế bào dựa trên tính chất nào của tế bào thực vật?
A. Tính toàn năng.
B. Tính ưu việt.
C. Tính năng động.
D. Tính đa dạng.
Bài 2
Bài tập trắc nghiệm
Tế bào phôi sinh là những tế bào nào?
A. Tế bào đã được biệt hóa.
B. Tế bào có tính toàn năng.
C. Tế bào hình thành ở giai đoạn đầu tiên của hợp tử.
D. Tế bào hình thành ở giai đoạn đầu của hợp tử chưa mang chức năng chuyên biệt.
Bài 3
Bài tập trắc nghiệm
Đặc điểm của tế bào chuyển hóa là gì?
A. Mang hệ gene giống nhau, có màng cellulose, có khả năng phân chia.
B. Có tính toàn năng, có khả năng phân chia vô tính.
C. Có tính toàn năng, đã phân hóa nhưng không mất khả năng biến đổi và có khả năng phân hóa.
Có tính toàn năng, nếu được nuôi dưỡng trong môi trường thích hợp thì sẽ phân hóa thành cơ quan.