BÀI 11. CƠ SỞ DỮ LIỆU
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
TIN HỌC 11
BÀI 11. CƠ SỞ DỮ LIỆU
Ảnh
Mục tiêu bài học
Mục tiêu
Ảnh
Mục tiêu:
Hiểu được khái niệm và các thuộc tính cơ bản của cơ sở dữ liệu.
Khởi động
Khởi động
Ảnh
Khởi động:
Theo em, việc lưu trữ dữ liệu phục vụ các bài toán quản lí có phải chỉ là việc chuyển các ghi chép trên giấy thành văn bản trên máy tính không?
Hình thành kiến thức
1. Yêu cầu tổ chức lưu trữ dữ liệu một cách khoa học
Ảnh
1. Yêu cầu tổ chức lưu trữ dữ liệu một cách khoa học
Thảo luận nhóm: Đọc HĐ1 và thực hiện yêu cầu:
Ảnh
Giáo viên dạy mỗi môn học bắt buộc phải có một số điểm - bảng điểm môn học. Một bản sao của bảng điểm môn học được gửi cho giáo viên chủ nhiệm lớp. Hãy cùng thảo luận xem có cần lưu trữ bảng điểm của lớp học không.
HĐ1: Có cần lưu trữ bảng điểm lớp học không?
Ảnh
Vậy có cần lưu trữ bảng điểm lớp học không?
- Gợi ý
Bảng điểm lớp học
Ảnh
Ảnh
Không cần lưu trữ bảng điểm lớp học do bảng này khung nhìn tổng hợp từ dữ liệu cơ sở bằng cách ghép các bảng điểm môn học.
a. Hạn chế dư thừa trong lưu trữ dữ liệu
a. Hạn chế dư thừa trong lưu trữ dữ liệu
Ảnh
Làm việc nhóm: Đọc thông tin mục 1a và thực hiện nhiệm vụ: Nêu yêu cầu chung đối với việc lưu trữ dữ liệu của mọi bài toán quản lí.
Ảnh
Yêu cầu chung:
Hạn chế trùng lặp dữ liệu. Khắc phục những lỗi không nhất quán về dữ liệu.
- Ví dụ
- Ví dụ:
Ở bảng điểm môn Toán, ĐĐG cuối kì của Nguyễn Kì Duyên là 9:
Ảnh
Ở bảng điểm lớp học, ĐĐG cuối kì môn Toán của Nguyễn Kì Duyên bị ghi nhầm là 8:
Ảnh
b. Sự phụ thuộc phần mềm và dữ liệu
b. Sự phụ thuộc phần mềm và dữ liệu
Ảnh
Làm việc cá nhân: Đọc ví dụ phân tích về sự phụ thuộc giữa tổ chức lưu trữ dữ liệu và phần mềm.
Ảnh
Ảnh
Hình vẽ
- Yêu cầu về tổ chức lưu trữ dữ liệu độc lập với phần mềm
- Yêu cầu về tổ chức lưu trữ dữ liệu độc lập với phần mềm
Khi chuyển một bản ghi chép điểm môn học trên giấy thành một tệp văn bản diem.txt trên máy tính, người ta thường ghi thành các dòng, mỗi dòng cho một học sinh vưới các thông tin ngăn cách nhau bởi dấu phẩy "," ở dạng: mã lớp, mã học sinh, điểm, điểm,.... Ví dụ:
Hình vẽ
Ảnh
Mã lớp 11 A; mã HS:1; họ tên HS; 4 điểm ĐĐG thường xuyên: 1 ĐĐG giữa kì, 1 ĐĐG cuối kì, không có ĐĐG thường xuyên thứ 3.
+ tiếp
- Yêu cầu về tổ chức lưu trữ dữ liệu độc lập với phần mềm
Ảnh
Phần mềm đọc, cập nhật điểm và lập bảng điểm lớp học sẽ đọc thành từng dòng và tách các phần theo dấu phẩy -> Sự phụ thụ thuộc giữa việc tổ chức lưu trữ dữ liệu và phần mềm. Ví dụ:
Khi cần đổi dấu phẩy thành dấu chấm phẩy ";" trong tệp diem.txt thì phải sửa phần mềm để tách các thành phần theo dấu chấm phẩy. -> Gây nhiều khó khăn cho công tác bảo trì, phát triển.
- Nhiệm vụ
Ảnh
- Nhiệm vụ:
Tổ chức lưu trữ dữ liệu sao cho công tác xây dựng phần mềm không phụ thuộc vào tổ chức lưu trữ dữ liệu.
- Thảo luận 1
Ảnh
Thảo luận nhóm: Hãy kể tên các mô đun phần mềm và tác dụng của chúng.
Ảnh
+ Gợi ý
- Gợi ý:
Ảnh
Danh sách lớp: Đọc dữ liệu cập nhật vào Danh sách lớp học. Điểm môn học: Đọc dữ liệu từ Danh sách lớp học; Tạo lập tệp Bảng điểm môn học nếu chưa có; Cập nhật tệp Bảng điểm môn học nếu xuất hiện dòng mới trong Danh sách lớp học; Đọc, ghi dữ liệu cập nhật vào Bảng điểm môn học. Lập bảng điểm: Đọc dữ liệu Bảng điểm môn học; Xử lí dữ liệu để tạo và kết xuất ra bảng điểm lớp học.
- Thảo luận 2
Ảnh
Ảnh
Thảo luận nhóm: Trả lời câu hỏi củng cố kiến thức:
Câu 1: Giải thích yêu cầu về tính nhất quán dữ liệu trong lưu trữ dữ liệu. Câu 2: Tại sao cần tổ chức lưu trữ dữ liệu độc lập với phần mềm?
+ Hướng dẫn trả lời
Ảnh
Ảnh
Câu 1: Giải thích yêu cầu về tính nhất quán dữ liệu trong lưu trữ dữ liệu.
- Hướng dẫn trả lời:
Câu 2: Tại sao cần tổ chức lưu trữ dữ liệu độc lập với phần mềm?
Ảnh
Tính nhất quán dữ liệu đòi hỏi không gây ra mâu thuẫn dữ liệu. Ví dụ: Không được có lưu trữ hai trị trị khác nhau về điểm cuối kì I, môn Toán của HS Dương Hoàng Anh lớp 11A.
Ảnh
Cần phải tổ chức lưu trữ dữ liệu độc lập với phần mềm để có thể xây dựng, bảo trì và phát triển phần mềm một cách thuận lợi, không tiêu tốn nhiều nguồn lực mỗi khi có thay đổi về tổ chức lưu trữ dữ liệu.
- Kết luận
Ảnh
Dữ liệu cần được tổ chức lưu trữ một cách độc lập với việc xây dựng phát triển phần mềm, đảm bảo dễ dàng chia sẻ, dễ dàng bảo trì phát triển, đồng thời đảm bảo hạn chế tối đa việc lặp lại, gây dư thừa dữ liệu và hỗ trợ đảm bảo tính nhất quán dữ liệu.
Kết luận:
Ảnh
2. Yêu cầu tổ chức lưu trữ dữ liệu một cách khoa học
2. Yêu cầu tổ chức lưu trữ dữ liệu một cách khoa học
Ảnh
Ảnh
Thảo luận nhóm: Đọc HĐ2 và thực hiện nhiệm vụ:
Hình vẽ
Hình vẽ
Hãy so sánh cách thức ghi chép và lưu trữ kết quả điểm môn học nêu trong Mục 1 với cách ghi chép và lưu trữ dưới dạng bảng. Theo em cách nào là phù hợp hơn? Thông qua ví dụ bảng điểm môn học hãy chỉ ra một vài lí do cần lưu trữ dữ liệu theo một cấu trúc xác định.
HĐ2: Sự cần thiết phải lưu trữ dữ liệu theo một cấu trúc XĐ:
+ Gợi ý
- Gợi ý:
Ảnh
So sánh
Hình vẽ
Hình vẽ
Người làm phần mềm phải biết cấu trúc chi tiết của tệp và viết chương trình đọc trực tiếp từ tệp dữ liệu.
Người làm phần mềm không cần biết đến chi tiết cách thức dư liệu được lưu trữ.
Hình vẽ
Ghi chép và lưu trữ dữ liệu như mục 1
Hình vẽ
Ghi chép và lưu trữ dữ liệu dưới dạng bảng
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
=> Cách ghi chép và lưu trữ dưới dạng bảng phù hợp hơn.
Hình vẽ
+ tiếp (- Gợi ý)
Ảnh
Lí do
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Giúp việc khai thác dữ liệu thuận tiện, giảm công sức và thời gian làm phần mềm.
Đảm bảo tính độc lập dữ liệu.
Dễ dàng quản lí.
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
- Thảo luận 1
Ảnh
Thảo luận nhóm: Đọc thông tin và trả lời câu hỏi:
Ảnh
Nêu khái niệm CSDL. Em hãy tóm tắt các thuộc tính cơ bản của CSDL.
a. Khái niệm CSDL
Ảnh
a. Khái niệm CSDL
CSDL là một tập hợp các dữ liệu có liên quan với nhau, được lưu trữ một cách có tổ chức trên hệ thống máy tính.
b. Một số thuộc tính cơ bản của CSDL
b. Một số thuộc tính cơ bản của CSDL
Tính cấu trúc: Dữ liệu được lưu trữ dưới dạng bảng gồm các hàng và cột. Tính độc lập: Khả năng các mô đun phần mềm ứng dụng không cần cập nhật khi thay đổi cách thức tổ chức hoặc lưu trữ dữ liệu. Tính nhất quán: Dữ liệu đảm bảo đúng đắn sau các thao tác cập nhật dữ liệu, kể cả khi xảy ra sự cố trong quá trình cập nhật.
Ảnh
+ tiếp
b. Một số thuộc tính cơ bản của CSDL
Tính không dư thừa: Hạn chế việc lưu trữ trùng lặp cũng dễ dàng có được thông qua việc khai thác thông tin từ dữ liệu đã có. Tính toàn vẹn: Giá trị dữ liệu lưu trữ thoả mãn nhưng ràng buộc cụ thể tuỳ thuộc vào thực tế. Tính bảo mật và an toàn: Dữ liệu được bảo vệ an toàn, ngăn chặn những truy xuất trái phép, chống được việc sao chép dữ liệu không hợp lệ.
Ảnh
- Thảo luận 2
Ảnh
Đọc thông tin và trả lời câu hỏi: Hãy nêu ví dụ minh hoạ cho mọi vài thuộc tính cơ bản cảu CSDL
- Gợi ý:
Ảnh
Hình vẽ
Đơn giá hàng hoá là dữ liệu dạng số nguyên dương.
Ảnh
Hình vẽ
Dữ liệu điểm là dữ liệu số nằm trong khoảng cận dưới trên.
Luyện tập
- Trắc nghiệm
Bài kiểm tra tổng hợp
Luyện tập
Câu 1: Mục đích của lưu trữ dữ liệu là gì? - A. Cập nhật dữ liệu. - false - B. Tổ chức dữ liệu. - false - C. Khai thác thông tin. - true - D. Quản lí thông tin. - false - false - false
Câu 2: CSDL bán hàng có thể bao gồm những thông tin: - A. Ngày giao dịch, Loại giao dịch (nhập hay xuất). - false - B. Tên hàng hoá, Mã hàng hoá. - true - C. Đơn vị tính, Số lượng, Đơn giá. - false - D. Cả A, B, C đều đúng. - false - false - false
Câu 3: Cho tình huống: Hai đại lí bán vé máy bay bán cùng một vé ngồi cho hai khách hàng khác nhau. Tình huống trên đã vi phạm thuộc tính nào của CSDL? - A. Tính độc lập dữ liệu. - false - B. Tính toàn vẹn. - false - C. Tính bảo mật và an toàn. - false - D. Tính nhất quán. - true - false - false
Câu 4: Với CSDL tài khoản ngân hàng, người không có thẩm quyền được truy xuất để lấy thông tin cá nhân hay sửa đổi số dư tài khoản. Tình huống trên thể hiện thuộc tính nào của CSDL? - A. Tính cấu trúc. - false - B. Tính toàn vẹn. - false - C. Tính bảo mật và an toàn. - true - D. Tính không dư thừa. - false - false - false
Câu 5: Đâu là giải pháp đảm bảo tính độc lập dữ liệu? - A. Lưu trữ dữ liệu (có liên quan với nhau) trên hệ thống máy tính một cách có tổ chức (theo một mô hình có cấu trúc). - true - B. Lưu trữ dữ liệu (không liên quan với nhau) trên hệ thống máy tính một cách có tổ chức (theo một mô hình có cấu trúc). - false - C. Lưu trữ dữ liệu (có liên quan với nhau) trên hệ thống máy tính một cách tuỳ ý. - false - D. Lưu trữ dữ liệu (không liên quan với nhau) trên hệ thống máy tính một cách tuỳ ý - false - false - false
- Tự luận
- Tự luận:
Bài 1: Khi lưu trữ trên máy tính, theo em, có cần lưu trữ cột điểm trung bình trong bảng điểm môn học không? Bài 2: Hãy lấy một ví dụ minh hoạ cho sự cần thiết của việc lưu trữ dữ liệu độc lập với phần mềm khai thác dữ liệu.
Ảnh
Vận dụng
- Vận dụng
Ảnh
- Vận dụng:
Thư viện là nơi em có thể đến để đọc hay mượn sách. Hãy đề xuất các dữ liệu cần quản lí của một thư viện.
Dặn dò
Dặn dò
Ảnh
Dặn dò:
Ôn lại kiến thức vừa học. Làm bài tập trong SBT. Chuẩn bị bài sau: "Bài 12. Hệ quản trị cơ sở dữ liệu và hệ cơ sở dữ liệu".
Cảm ơn
Ảnh