BÀI 4: CƠ CHẾ THỊ TRƯỜNG
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
BÀI 4: CƠ CHẾ THỊ TRƯỜNG
Mở đầu
Giới thiệu
Cơ chế thị trường tự phát sinh, tồn tại và phát triển cùng với sự phát triển của kinh tế thị trường. Ở đâu có sản xuất và trao đổi hàng hóa, ở đó có cơ chế thị trường, nó có ưu điểm nhưng cũng tiềm ẩn nhiều nhược điểm nội tại, từ đó xác định trách nhiệm bản thâm khi tham gia.
Chia sẻ hiểu biết về nội dung câu sau: -Chớ bán gà ngày gió, chớ bán chó ngày mưa. -Trăm người bán, vạn người mua.
Ảnh
- Giải thích: Bán gà, bán cho vào những ngày đó không được giá và mưa rét nên chúng bị xù lông trông xấu mã. - Giải thích: Người bán đông thì kẻ mua cũng nhiều. Sự trao đổi sòng phẳng, mua bán trên thị trường.
Khám phá
Khái niệm
1, Khái niệm cơ chế thị trường
- Xác định những mối quan hệ tác động qua lại giữa các chủ thể kinh tế trong trường hợp trên. - Nêu các yếu tố ảnh hưởng tới sự lựa chọn của các chủ thể kinh tế, cho biết sự lựa chọn sẽ làm thay đổi yếu tố nào của thị trường. - Vậy thế nào là cơ chế thị trường ?
Ảnh
Hãy đọc đoạn trích Báo công an Nhân dân (tháng 4/2020) về giá thịt lợn tại một số tỉnh thành và trả lời câu hỏi. (SGK Chân trời sáng tạo, trang 23).
- Các mối quan hệ: Quan hệ cung cầu, giá cả; quan hệ hàng hóa - tiền tệ. Các yếu tố ảnh hưởng: Giá thành nguyên vật liệu cho sản xuất và giá thành hàng hóa. Sự lựa chọn sẽ làm ảnh hưởng đến yếu tố giá cả và số lượng hàng hóa. - Cơ chế thị trường là hệ thống các quan hệ có tính tự điều chỉnh tuân theo yêu cầu của các quy luật kinh tế chi phối các chủ thể kinh tế.
Ưu điểm
2, Ưu điểm của cơ chế thị trường.
Em hãy đọc các trường hợp sau đây và làm theo yêu cầu.
Trường hợp 1: (SGK Chân trời sáng tạo, trang 24).
- Xác định những tác động từ cơ chế thị trường đến doanh nghiệp T. - Nêu các biện pháp mà Doanh nghiệp T đã thực hiện dưới sự tác động của cơ chế thị trường. Cho biết các biện pháp đó mang lại hiệu quả gì cho Doanh nghiệp T.
- Những tác động: + Sự cạnh tranh của các doanh nghiệp trong và ngoài nước vào các sản phẩm trứng gia cầm kích thích phát triển sản xuất của Doanh nghiệp T. + Cơ chế thị trường đã kích thích sự đổi mới, đầu tư công nghệ sản xuất, kĩ thuật dây chuyền quản lí trứng gà. + Phân phối các sản phẩm đó ra thị trường trong và ngoài nước.
TH 2
- Các biện pháp: + Đổi mới, đầu tư công nghệ sản xuất làm nâng cao chất lượng sản phẩm. + Đầu tư dây chuyền kĩ thuật xử lí trứng gà bằng ozone và tia cực tím trước khi đóng hộp. + Kí kết nhiều đơn hàng cho thị trường và ngoài nước. - Làm cho doanh thu của Doanh nghiệp T không ngừng tăng lên và khẳng định vị thế của mình.
Trường hợp 2: (SGK Chân trời sáng tạo, trang 24).
- Cho biết điều gì đã giúp cho công ti bánh kẹo C ngày càng phát triển. Chia sẻ hiểu biết của em về ưu điểm của cơ thế thị trường.
- Áp lực cạnh tranh khiến cho công ti C phát triển. - Hiểu biết về ưu điểm của cơ chế thị trường: Cơ chế thị trường kích thích hoạt động của các chủ thể kinh tế và tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động tự do.
Đ/án
+ Sự tác động của cơ chế thị trường sẽ đưa tới sự thích ứng tự phát giữa khối lượng và cơ cấu của sản phẩm với khối lượng và cơ cấu của nhu cầu xã hội, nhờ đó con người mới thỏa mãn tốt hơn. + Kích thích đổi mới kĩ thuật, hợp lí hóa sản xuất, cạnh tranh càng cao đòi hỏi giảm chi phí cá biệt càng lớn bằng áp dụng các phương pháp mới, đổi mới sản phâm, đổi mới tổ chức sản xuất và quản lí kinh doanh, nâng cao hiệu quả kinh tế. + Thực hiện phân phối các nguồn lực kinh tê tối ưu. Các nguồn lực sản xuất tự điều tiết và di chuyển đến nơi nào được sử dụng với hiệu quả cao nhất, tuân theo quy tắc thị trường. + Sự điều tiết của cơ chế thị trường mềm dẻo có khả năng thích nghi cao trước sự biến đổi các điều kiện kinh tế - xã hội, làm thích ứng giữa sản xuất xã hội và nhu cầu xã hội.
Nhược điểm
3, Nhược điểm của cơ chế thị trường.
Em hãy đọc các trường hợp của trang 25, SGK Chân trời sáng tạo và trả lời các câu hỏi sau.
- Nêu nhược điểm của cơ chế thị trường trong các trường hợp trên. - Kể tên các nhược điểm khác của cơ chế thị trường mà em biết.
- Trường hợp 1: Gây suy thoái tài nguyên, ô nhiễm môi trường. - Trường hợp 2: Hiện tượng cạnh tranh không lành mạnh - Các nhược điểm khác: Nguy cơ khủng hoảng lạm phát cũng như sự phân hóa giàu nghèo giữa những người sản xuất, kinh doanh.
Tổng kết
- Cơ chế thị trường là hệ thống các quan hệ mang tính tự điều chỉnh tuân theo yêu cầu các quy luật kinh tế chi phối hoạt động của các chủ thể kinh tế. - Ưu điểm: Kích thích hoạt động và tạo động lực sáng tạo; thúc đẩy các doanh nghiệp cải tiến, phát minh và ứng dụng thành tựu của khoa học và công nghệ, đổi mới tổ chức sản xuất và quản lý kinh doanh; phát huy và phân phối các nguồn lực kinh tế tối ưu cũng như tiềm năng của mọi chủ thể, thúc đẩy liên kết kinh tế trong nước và hội nhập quốc tế. - Nhược điểm: Có thể dẫn tới suy thoái tài nguyên, ô nhiễm môi trường và các hiện tượng cạnh tranh không lành mạnh; sự vận động của cơ chế thị trường tiềm ẩn nguy cơ khung hoảng, có thể dẫn tới lạm phát; sự phân hóa giàu - nghèo giữa người sản xuất, kinh doanh.
Luyện tập
Bài 1
1, Trao đổi cùng bạn và cho biết ý kiến đồng tình hay không đồng tình với các ý kiến sau.Giải thích vì sao. a, Cơ chế thị trường là cơ chế tự điều tiết của nền kinh tế do sự tác động vốn có của nó. b, Cơ chế thị trường chỉ đảm bảo cho người sản xuất, kinh doanh tự do lựa chọn và quyết định việc sản xuất, kinh doanh của mình. c, Cơ chế thị trường kích thích sự sáng tạo của các chủ thể kinh tế trong thực hiện sản xuất kinh doanh và quản lí. d, ĐK sản xuất của các chủ thể kinh tế giống nhau và quy luật giá trị tác động như nhau dẫn đến sự phân hóa giàu - nghèo.
Ảnh
Đáp án câu 1
Câu 1: a, Có. Vì là cơ chế tự điều tiết của nền kinh tế thị trường do sự tác động của các quy luật vốn có của nó, cơ chế thị trường là hệ thống hữu cơ của sự thích ứng lẫn nhau, tự điều tiết lẫn nhau của các yếu tố giá cả, cung cầu, cạnh tranh... phát huy tác dụng trên thị trường để điều tiết nền kinh tế thị trường. b, Không. Vì ngoài việc đảm bảo cho người sản xuất,kinh doanh tự do và quyết định của mình thì còn cho phép các chủ thể khác hoạt động tự do. c, Có. Vì khi sáng tạo trong sản xuất kinh doanh và quản lí mới có thể đem lại được lợi nhuận và đứng vững được. d, Em không đồng tình với ý kiến trên vì điều kiện giống nhau, quy luật giá trị tác động như nhau sẽ không dẫn đến sự phân hóa giàu nghèo.
Bài 2
2, Hãy xác định ưu, nhược điểm của cơ chế thị trường thông qua việc làm của các chủ thể kinh tế trong những trường hợp sau: Trường hợp 1: Công ty vận tải T đầu tư thêm xe tải có máy lạnh nhằm đảm bảo chất lượng hàng hóa, sp trong quá trình vận chuyển do nhu cầu vận chuyển hàng nông sản của người dân từ tỉnh D đi thành phố M tăng cao, và còn có dịch vụ giao hàng tận nơi theo nhu cầu. Trường hợp 2: Cửa hàng xăng dầu T không mở cửa bán hàng như thường lệ mà treo biển " Hết xăng" vì nghe thông báo giá xăng sẽ điều chỉnh tăng lúc 16 giờ cùng ngày.
Đáp án câu 2
Câu 2: Trường hợp 1: - Ưu điểm: Kích thích hoạt động và tạo động lực sáng tạo cho các chủ thể kinh tế. Thúc đẩy doanh nghiệp cải tiến, phát minh và ứng dụng thành tựu khoa học, công nghệ. Thực hiện phân phối các nguồn lực tối ưu. Trường hợp 2: - Nhược điểm: Hiện tượng cạnh tranh không lành mạnh và tiềm ẩn nguy cơ khủng hoảng, dẫn đến lạm phát.
Bài 3
3, Thảo luận cùng bạn và cho biết ý kiến của em về các hành vi thực hiện pháp luật về ngân sách trong các trường hợp sau: a, với lợi thế khí hậu mát mẻ quanh năm, nhiều hộ kinh doanh ở Đà Lạt đầu tư xây dựng homestay (loại hình dịch vụ lưu trú mà khách du lịch sẽ nghỉ, ngủ ở nhà người dân bản địa) mang lại hiệu quả kinh tế lớn. b, Để thu được nhiều lợi nhuận, cửa hàng bánh kẹo T đã làm giả thương hiệu bánh nổi tiếng và bán ra thị trường. c, Hợp tác xã B đã đầu tư cải tiến máy móc nhằm phát triển nhiều dòng sản phẩm như: tinh dầu xả, tinh dầu bưởi,... từ nguồn nguyên liệu có sẵn ở địa phương. d, Mặc dù cùng sản xuất cà phê bột, song Doanh nghiệp H cho nhân viên viết bài lên mạng xh nói xấu sp của Doanh nghiệp T.
Đáp án câu 3
Câu 3:
a, Các hộ kinh doanh Đà Lạt phát huy tối đã tiềm năng, lợi thế vùng miền khi xây dựng các homestay phục vụ nhu cầu lưu trú của khách du lịch.
b, Cửa hàng bánh kẹo T đang cạnh tranh không lành mạnh khi làm giả thương hiệu bánh nổi tiếng và bán ra thị trường để thu nhiều lợi nhuận.
c, Hợp tác xã B đã sáng tạo trong sản xuất các dòng sản phẩm từ nguồn nguyên liệu có sẵn tại địa phương và đầu tư cải tiến máy móc nhằm phát triển sản phẩm.
d, Doanh nghiệp H đang cạnh tranh không lành mạnh khi đã cho nhân viên viết bài đưa lên mạng xã hội nói xấu sản phẩm Doanh nghiệp T.
Vận dụng
Câu 1
Bài tập trắc nghiệm
Câu 1: Cơ chế thị trường tự điều chỉnh tuân theo yêu cầu của các quy luật kinh tế nào?
A. Giá cả
B. Cạnh tranh
C. Cung - cầu
D. Cả A, B, C đều đúng
Câu 2
Bài tập trắc nghiệm
Câu 2: Cơ chế thị trường có những ưu điểm gì?
A. Kích thích hoạt động và tạo động lực sáng tạo cho các chủ thể kinh tế
B. Phát huy tối đa tiềm năng của mọi chủ thể, vùng miền.
C. Phát huy và phân phối các nguồn lực kinh tế tối ưu.
D, Cả A, B, C đều đúng
Câu 3
Bài tập trắc nghiệm
Cơ chế thị trường tồn tại những nhược điểm gì?
A. Có thể dẫn tới suy thoái tài nguyên, ô nhiễm môi trường
B. Tiềm ẩn nguy cơ khủng hoảng, có thể dẫn đến lạm phát
C. Phân hoá giàu - nghèo giữa những người sản xuất, kinh doanh
D, Cả A, B, C đều đúng
Câu 4
Bài tập trắc nghiệm
Nội dung nào sau đây không phải ưu điểm của cơ chế thị trường?
A. Kích thích hoạt động và tạo động lực sáng tạo cho các chủ thể kinh tế
B. Thúc đẩy các doanh nghiệp ứng dụng thành tựu của khoa học - công nghệ.
C. Phân hoá giàu - nghèo giữa những người sản xuất, kinh doanh
D. Phát huy tối đa tiềm năng của mọi chủ thể, vùng miền.
Câu 5
Bài tập trắc nghiệm
Các doanh nghiệp trong nước và ngoài nước cạnh tranh đầu tư sản phẩm trứng gia cầm. Doanh nghiệp T đã nỗ lực chú trọng đầu tư công nghệ sản xuất nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm của mình trên thị trường, đầu tư dây chuyền kĩ thuật xử lí trứng gà bằng ozon và tia cực tím trước khi đóng hộp, tạo ra sản phẩm trứng gà tươi, cung ứng số lượng lớn trứng gà tươi ăn liền tại hệ thống siêu thị trong nước và kí kết nhiều đơn hàng xuất khẩu sang các quốc gia và vùng lãnh thổ. Nhờ nắm bắt được nhu cầu của khách hàng, doanh thu của doanh nghiệp T không ngừng tăng lên và khẳng định được vị thế của mình trên thị trường. Xác định những tác động từ cơ chế thị trường đến doanh nghiệp T.
A. Sự cạnh tranh của các doanh nghiệp trong và ngoài nước vào các sản phẩm trứng gia cầm.
B. Thực hiện phân phối các sản phẩm ra thị trường trong nước và các quốc gia vùng lãnh thổ khác.
C. Cơ chế thị trường kích thích sự đổi mới, đầu tư công nghệ sản xuất, đầu tư dây chuyền kĩ thuật.
D, Cả A, B, C đều đúng
Câu 6
Bài tập trắc nghiệm
A và B là 2 hãng nước hoa nổi tiếng trên thị trường. Hãng nước hoa A đã sử dụng hình ảnh che mờ của hãng B trong đoạn quảng cáo để so sánh sản phẩm về giá cả, chất lượng giữa 2 sản phẩm. Hành vi của hãng nước hoa A trường hợp trên, thể hiện nhược điểm gì của cơ chế thị trường?
A. Suy thoái tài nguyên, ô nhiễm môi trường
B. Các hiện tượng cạnh tranh không lành mạnh.
C. Nguy cơ khủng hoảng, có thể dẫn đến lạm phát
D. Phân hoá giàu - nghèo giữa những người sản xuất, kinh doanh.
Câu hỏi
1, Em hãy vẽ sơ đồ tư duy tóm tắt nội dung về ưu, nhược điểm của cơ chế thị trường.
2, Hãy sưu tầm hình ảnh và bài viết nhận xét về các hành vi không đúng của các chủ thể kinh tế khi tham gia thị trường.
Ảnh