CHỦ ĐỀ F: BÀI 10: CHƯƠNG TRÌNH CON VÀ THƯ VIỆN CÁC CHƯƠNG TRÌNH CÓ SẴN
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
TIN HỌC 10
CHỦ ĐỀ F: BÀI 10: CHƯƠNG TRÌNH CON VÀ THƯ VIỆN CÁC CHƯƠNG TRÌNH CÓ SẴN
Ảnh
Khởi động
Khởi động (Khởi động)
Ảnh
Khởi động:
Khi giải quyết một bài toán phức tạp, ta có thể phân chia nó thành một số bài toán con. Trong lập trình có khái niệm chương trình con. Em hãy đoán xem chương trình con của một chương trình là gì?
1. Khái niêm chương trình con
- Hoạt động 1
Hoạt động 1: Khi giải quyết một bài toán phức tạp, người ta thường phân chia bài toán đó thành một số bài toán con. Em sẽ chia bài toán sau đây thành những bài toán con nào?
Ảnh
1. Khái niệm chương trình con
Bài toán: Cho ba tam giác có độ dài ba cạnh lần lượt là a, b và c; u, v và w; p, q và r. Độ dài các cạnh đều là số thực cùng đơn vị đo. Em hãy tính diện tích của mỗi tam giác đó và đưa ra diện tích lớn nhất trong các diện tích tính được. Công thức Heron tính diện tích tam giác theo độ dài ba cạnh: latex(S = sqrt(((a + b + c)(a + b - c)(a - b + c)(b + c - a))/4)).
- Kết luận
- Kết luận:
Hình vẽ
Chương trình con là một đoạn câu lệnh thực hiện một việc nào đó được đặt tên.
Ảnh
- Hình 1. Một chương trình Python có chương trình con Hello (1. Khái niêm chương trình con)
Hình 1. Một chương trình Python có chương trình con Hello
Ảnh
2. Khai báo và gọi thực hiện một hàm trong Python
- Tìm hiểu
2. Khai báo và gọi thực hiện một hàm trong Python
Một chương trình con trong Python là một hàm. Để sử dụng hàm cần khai báo hàm và viết lời gọi thực hiện. Hàm trong Python được khai báo theo mẫu sau:
Ảnh
Trong đó:
Tên hàm phải theo quy tắc đặt tên trong Python. Theo sau tên hàm có tể có hoặc không có các tham số. Phần thân hàm (gồm các lênh mô tả hàm) phải viết lùi vào theo quy định của Python.
- Ví dụ
- Ví dụ:
Hình 2. Một chương trình Python có sử dụng hàm
Ảnh
+) tiếp (- Ví dụ)
Hình 3. Một số kết quả chạy chương trình ở Hình 2
Ảnh
3. Chuyển dữ liệu cho hàm thực hiện
- Hoạt động 2
3. Chuyển dữ liệu cho hàm thực hiện
Hoạt đông 2: Chương trình trong Hình 2 khai báo hàm ptb1(), hàm này giải phương trình có dạng ax + b = 0. Khi được gọi thực hiện, hàm ptb1() yêu cầu nhập các hệ số a, b từ bàn phím, biện luận và giải phương trình rồi đưa ra kết quả.
1. Em hãy soạn thảo chương trình ở Hình 2 đặt tên là "VD_ptb1.py", sau đó chạy chương trình với các dữ liệu đầu vào như ở Hình 3 và đối chiếu kết quả. 2. Em hãy sửa lại chương trình"VD_ptb1.py" theo các bước trong Bảng 1, đăt tên là "Try_ptb1.py", chạy thử và trả lời hai câu hỏi sau: a) Chương trình"Try_ptb1.py" đã truyền trực tiếp hệ số a = 5, b = 4 vào lời gọi hàm ptb1(5,4), kết quả khi chạy có khác gì với kết quả chạy chương trình ở Hình 2 không?
+) tiếp (- Hoạt động 2)
b. Vì sao trong chương trình" Try_ptb1.py", thân của hàm không cần những câu lệnh nhập giá trị cho các hệ số a, b?
Bảng 1. Các bước sửa chương trình " VD_ptb1.py"
Hình vẽ
1) Bổ sung tham số a, b vào trong cặp ngoặc () ở dòng khai báo hàm, để được ptb1(a, b). 2) Xóa trong thân hàm hai lệnh nhập hê số a, b từ bàn phím. 3) Thay lời gọi ptb1() bằng ptb1(5, 4) để hàm thực hiện với a = 5, b = 4. 4) Thêm các lời gọi thực hiện hàm ptb1(a, b) tương ứng với cặp hệ số a = 0, b = 0 và a = 0, b = 4.
- Kết luận
- Kết luận:
Hình vẽ
Cách 1: chương trình gọi thực hiện hàm với các giá trị cụ thể. Cách 2: chương trình gọi thực hiện hàm với giá trị tham số truyền vào.
Ảnh
Có hai cách truyền dữ liệu cho hàm thực hiện:
- Ví dụ 1
Ảnh
Ví dụ 1:
Hình vẽ
Ở chương trình " Try1_ptb1.py", lời gọi ptb1(5, 4) đã làm hàm ptb1(a, b) được thực hiện với a = 5, b = 4.
- Ví dụ 2
Ảnh
Ví dụ 2:
Chương trình ở Hình 4 khai báo và sử dụng hàm BMI(h, w) tính chỉ số sức khỏe BMI theo hai tham số chiều cao và cân năng. Lời gọi BMI (cao, nang) đã làm hàm BMI (h, w) được thực hiện với h có giá trị của biến cao, w có giá trị của biến nang. Giá trị của hai biến cao và nang của chương trình đã được nhập vào từ bàn phím trước khi chương trình gọi thực hiện hàm BMI (h, w).
4. Lời gọi hàm
- Tìm hiểu
Hình vẽ
4. Lời gọi hàm
Muốn xây dựng hàm trả về giá trị xử lí, cần kết thúc hàm bằng câu lệnh return cùng với biểu thức hay biến chứa giá trị trả về.
Ảnh
- Ví dụ 3
Ví dụ 3:
Hình 5 minh họa một ví dụ khai báo hàm có giá trị trả về giá trị và lời gọi hàm.
Ảnh
Hình 5. Một ví dụ về trả giá trị của hàm qua tên hàm
5. Các hàm được xây dựng sẵn
- Tìm hiểu
5. Các hàm được xây dựng sẵn
Một số hàm trong thư viện chuẩn của Python như Print(), input(),... và một số hàm toán học trong thư viện math. Để có thể sử dụng các hàm trong thư viện cần kết nối thư viện hoặc hàm đó với chương trình. Có hai cách thông dụng để kết nối hàm và thư viện(Hình 6).
Ảnh
- Ví dụ 4
Ví dụ 4:
Chương trình ở Hình 7 kết nối hàm gcd trong thư viện math.
Hình 7. Chương trình tìm ước chung lớn nhất
Ảnh
Ảnh
Luyện tập
- Bài 1
Luyện tập:
Bài 1. Với hàm BCNN được xây dựng ở chương trình sau đây (Hình 8), trong những dòng lệnh có sử dụng hàm BCNN, dòng lệnh nào đúng, dòng lệnh nào sai và tại sao?
Ảnh
Hình 8. Chương trình về hàm bội số chung nhỏ nhất
- Bài 2 (- Luyện tập)
Bài 2: Chương trình ở Hình 9 xây dựng một hàm tính diện tích 1 tam giác bằng công thức Heron theo ba cạnh của tam giác. Hãy hoàn thiện chương trình bằng lời gọi hàm thích hợp để đưa ra màn hình kết quả tính diện tích của tam giác có ba cạnh là 3, 4, 5.
Ảnh
Hình 9. Chương trình tính diện tích tam giác
Vận dụng
- Câu hỏi
Ảnh
- Vận dụng:
Sử dụng kết quả của Bài 2 phần Luyện tập, em hãy viết chương trình giải bài toán ở Hoạt động 1.
Câu hỏi tự kiểm tra
- Câu hỏi (Câu hỏi tự kiểm tra)
Bài tập trắc nghiệm
Trong các câu sau đây, những câu nào đúng?
1. Sử dụng chương trình con sẽ làm chương trình dễ hiểu, dễ tìm lỗi hơn.
2. Hàm chỉ được gọi một lần duy nhất ở chương trình chính.
3. Hàm luôn trả một giá trị qua tên của hàm.
4. Python chỉ cho phép chương trình gọi một hàm xây dựng sẵn trong các thư viện của Python.
5. Khai báo hàm trong Python luôn có danh sách tham số.
Dặn dò
- Dặn dò
Ảnh
Dặn dò
Học hiểu trọng tâm bài học. Làm bài tập trong SBT. Chuẩn bị bài sau: Chủ đề F: Bài 11: Thực hành lập trình với hàm và thư viện.
- Cảm ơn
Ảnh