CHỦ ĐỀ 9: BÀI 28: LỰC MA SÁT
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
Khoa học tự nhiên 6
CHỦ ĐỀ 9: BÀI 28: LỰC MA SÁT
Ảnh
Khởi động
1. Hoạt động (1. Hoạt động)
Ảnh
Quan sát và cho biết lực nào làm khối gỗ trên hình dừng lại?
Ảnh
2. Tìm hiểu (2. Tìm hiểu)
Ảnh
2. Tìm hiểu
Khi đẩy hoặc kéo vật này chuyển động trên bề mặt vật kia, giữa hai vật xuất hiện lực ma sát chống lại sự chuyển động đó.
I. Lực ma sát trượt
1. Tìm hiểu
1. Tìm hiểu
- Một người đi xe đạp, muốn đi chậm lại người đó bóp nhẹ má phanh. Lực xuất hiện do má phanh ép sát vành xe được gọi là lực ma sát. - Khi gặp trường hợp khẩn cấp , người đi xe đạp bóp mạnh phanh. Lúc này bánh xe ngừng quay và trượt trên mặt đường. Khi đó, giữa bánh xe và mặt đường có lực ma sát.
Xe đạp đang được phanh
Ảnh
2. Hoạt động
Ảnh
2. Hoạt động
Hãy nêu các ví dụ khác về lực ma sát trượt trong khoa học và đời sống.
II. Lực ma sát nghỉ
1. Tìm hiểu
1. Tìm hiểu
Móc lực kế vào khối gỗ đặt trên mặt bàn rồi kéo từ từ lực kế theo phương ngang. Đọc chỉ số của lực kế khi khối gỗ chưa chuyển động.
Ảnh
Ảnh
Vì sao trong thí nghiệm này, dù có lực kéo nhưng khối gỗ vẫn đứng yên?
2. Nhận xét
Ảnh
2. Nhận xét
- Ban đầu khi lực kéo còn nhỏ, khối lượng gỗ chưa chuyển động, lực ma sát giữa khối gỗ và mặt bàn được gọi là lực ma sát nghỉ. Khi đó chỉ số lực kế là độ lớn của lực ma sát nghỉ. - Khi lực kéo tăng lên, độ lớn của lực ma sát nghỉ cũng tăng. Đến khi lực kéo vượt quá một giới hạn xác định của lực ma sát nghỉ thì khối lượng gỗ bắt đầu trượt. Giới hạn xác định đó là độ lớn của lực ma sát nghỉ cực đại.
3. Luyện tập
Ảnh
Hãy tưởng tượng em đẩy một hộp nặng trượt lên sàn nhà. Ban đầu, khi hộp đứng yên, em cần đẩy mạng để hộp chuyển động. Khi hộp đã bắt đầu chuyển động, em có thể đẩy nhẹ hơn mà hộp vẫn chuyển động. Em hãy giải thích vì sao lại như vậy?
3. Luyện tập
III. Lực ma sát tiếp xúc bề mặt
1. Tìm hiểu
1. Tìm hiểu
Bề mặt một tấm kính rất nhẵn khi nhìn bằng mặt thường (Hình 28.4a) nhưng qua kính hiển vị có thể thấy gồ ghề với các chỗ lồi lõm rất nhỏ đan xen nhau (Hình 28.4b).
Ảnh
2. Nhận xét
Ảnh
2. Nhận xét
Khi hai bề mặt áp sát nhau, các chỗ lồi lõm này tác dụng lực lên nhau, gây ra lực ma sát giữa hai bề mặt. Nói cách khác, tương tác giữa hai bề mặt tiếp xúc tạo nên ma sát giữa chúng.
IV. Ma sát và chuyển động
1. Ma sát cản trở chuyển động
Ảnh
1. Ma sát cản trở chuyển động
- Giữa các bộ phận bằng kim loại chuyển động trong động cơ có lực ma sát rất lớn cản trở chuyển động. Dầu, mỡ được cho ào giữa các bộ phận này để làm giảm ma sát giúp động cơ hoạt động tốt hơn. - Để làm giảm ma sát người ta có nhiều các khác nhau như dùng vòng bi để thay chuyển động trượt thành chuyển động lăn,...
Ảnh
Hãy tìm thêm ví dụ về lực ma sát cản trở chuyển động.
2. Ma sát giúp thúc đẩy chuyển động
2. Ma sát giúp thúc đẩy chuyển động
Ma sát không chỉ cản trở chuyển động. Trong nhiều trường hợp, ma sát giúp thúc đẩy chuyển động. Khi đó, ma sát lại có lợi. Thậm chí, nếu không có ma sát, con người không thể đi bộ, ô tô , xe máy không thể chuyển động trên đường.
Ảnh
a. Tìm hiểu
b. Luyện tập
Ảnh
b. Luyện tập
Hãy vẽ phác thảo bàn chân đẩy vào mặt đất theo hình 28.5. Vẽ một mũi tên biểu diễn lực ma sát giúp bàn chân không bị trượt.
c. Mở rộng
Ảnh
c. Mở rộng
- Hãy lấy một ví dụ về việc ma sát giúp thúc đẩy chuyển động trong đời sống. - Giải thích vì sao khi đi chân trần trên đường đất trơn thì rất khó đi, thậm chí không thể đi nổi.
3. Ma sát giao thông
Ảnh
3. Ma sát giao thông
Lực ma sát có vai trò quan trọng trong giao thông. Lực ma sát giữa bánh xe và mặt đường giữ cho bánh xe lăn trên đường không bị trượt.
a. Tìm hiểu
b. Mở rộng
Ảnh
b. Mở rộng
Hãy lấy ví dụ về ảnh hưởng của lực ma sát trong giao thông với các trường hợp sau đây: - Người đi bộ. - Xe đạp chuyển động trên đường. - Xe lửa (tàu hỏa) chạy trên đường ray.
c. Nhận xét
Ảnh
c. Nhận xét
Khi các vật chuyển động trong không khí hoặc trong nước, lực ma sát xuất hiện và cản trở chuyển động. Các lực đó được gọi là lực cản của không khí hoặc lực cản của nước.
V. Lực cản của nước
1. Tìm hiểu
Ảnh
1. Tìm hiểu
Khi một vật chuyển động trong nước, nó đẩy nước ra khỏi đường đi của mình, đồng thời nước tác dụng lực cản lên vật.
Ảnh
Em hãy tìm các ví dụ về vật hay con vật chuyển động nhanh trong nước nhờ có hình dạng giảm được lực cản.
2. Thí nghiệm
2. Thí nghiệm
Bước 1: Lắp các dụng cụ thành bộ như hình bên. Bước 2: Kéo từ từ để xe chuyển động ổn định. Bước 3: Ghi lại số chỉ của lực kế. Bước 4: Cho nước vào hộp và lặp lại bước 2 và bước 3. So sánh chỉ số của lực kế trong hai trường hợp và rút ra kết luận về lực cản do không khí và do nước tác dụng lên xe.
Ảnh
3. Hoạt động
Ảnh
3. Hoạt động
Từ thí nghiệm trên, kết quả thu được cho thấy lực cản do nước tác động vào xe lớn hơn hay nhỏ hơn lực cản do không khí tác động vào xe?
4. Mở rộng
Ảnh
4. Mở rộng
Câu 1: Em hãy cho biết các hiện tượng sau đây, ma sát có lợi hay có hại?
a) Khi đi trên sàn nhẵn mới lau ướt dễ bị ngã. b) Bảng trơn, viết phấn không rõ chữ.
Câu 2: Phải làm thế nào để tăng ma sát có lợi hay giảm ma sát có hại trong các trường hợp trên?
Dặn dò
1. Em làm được những gì?
Em làm được những gì?
Ảnh
Nêu được lực ma sát là lực tiếp xúc xuất hiện ở bề mặt tiếp xúc giữa hai vật, khái niệm về lực ma sát trượt, khái niệm về lực ma sát nghỉ. Sử dụng tranh, ảnh để nêu được: Sự tương tác giữa hai bề mặt của hai vật tạo ra lực ma sát giữa chúng. Nêu được tác dụng cản trở và tác dụng thúc đẩy chuyển động của lực ma sát. Lấy được ví dụ về một số ảnh hưởng của lực ma sát trong an tooàn giao thông đường bộ. Thực hiện được thí nghiệm chứng tỏ vật chịu tác dụng của lực cản khi chuyển động trong nước.
2 .Dặn dò
Ảnh
Dặn dò
Ôn lại bài vừa học. Làm bài tập trong SBT. Đọc thêm phần"Tìm hiểu thêm". Chuẩn bị bài mới:" Bài 29: Lực hấp dẫn".
3. Kết bài
Ảnh
Ảnh
Ảnh