Trang bìa
Trang bìa
Khoa học tự nhiên 6 CHỦ ĐỀ 8: ĐA DẠNG THẾ GIỚI SỐNG BÀI 17: ĐA DẠNG NGUYÊN SINH VẬT
Ảnh
Khởi động
Mở đầu
Quan sát hình 12.1 chúng ta thấy ngôi nhà chủ yếu được xây dựng từ đơn vị cấu trúc là những viên gạch. Vậy em hãy đoán xem cây xanh và cơ thể chúng ta được tạo nên từ đơn vị cấu trúc nào.
Ảnh
Hình 12.1
I. Tế bào là gì?
Tế bào là gi?
Tất cả các sinh vật, từ những sinh vật đơn giản như vi khuẩn, nấm men (hình 12.2,12.3) tới những sinh vật phức tạp như động vật, thực vật (hình 12.4,12.5) đều được tạo nên từ tế bào cũng giống như ngôi nhà được xây nên từ viên gạch. Vì vậy, chúng ta có thề nói: Tể bào là đơn vị cấu trúc của sự sổng.
Ảnh
Ảnh
Hình 12.2. Tế bào vi khuẩn
Hinh 12.3. Tế báo nấm men
Quan sát tranh
Ảnh
Hình 12.4. Một số loại tế bào trong cây cà chua
Quan sát tranh
Ảnh
Hình 12.5 Một số loại tế bào trong cơ thể người
Quan sát tranh và trả lời câu hỏi
1. Quan sát hình 12.4, 12.5 và kể tên một số loại tế bào cấu tạo nên cơ thể cày cà chua, cơ thể người. 2. Nêu khái niệm tế bào và chức năng của tể bào đối với cơ thể sống.
Em có biết
Việc phát minh ra kính hiển vi năm 1590 đă giúp các nhà khoa học phát hiện ra tễ bào. Năm 1665, Rô-bớt Húc (Robert Hooke) lẩn đầu tiên quan sát thấy tế bào từ vỏ cây sồi. Chúng là những ô hay khoang rất nhỏ, có vách bao bọc giống như căn phòng. Do vậy, ông đã dùng thuật ngữ "tế bào" (cellula, có nghĩa là phòng, buông nhỏ) để chi các ô đó. Vì ý nghĩa lịch sử này mà thuật ngữ "tế bào” vẫn còn được dùng cho đến ngày nay.
Ảnh
II. Hình dạng và kích thước của một số loại tế bào
Hình dạng và kích thước của một số loại tế bào
II. Hình dạng và kích thước của một số loại tế bào
Tế bào có nhiều loại. Các loại tế bào khác nhau có hình dạng khác nhau. Các hình dạng phổ biến của tế bào là: hình que, hình cầu, hình đĩa, hình nhiều cạnh, hình thoi, hình sao,.. Tế bào thường rất nhỏ, mắt thường không nhìn thấy được, phải dùng kính hiển vi để quan sát. Kích thước trung bình của tế bào từ 0,5 đến 100 micrômét ( latex(mu)). Các tế bào vi khuẩn thường có kích thước nhỏ (khoảng 0,5 — 10 latex(mu)), còn các tế bào thực vật, động vật có kích thước lớn (khoảng 10 - 100latex(mu)).
Hình 12.6
Ảnh
Hình 12.6
Ảnh
Hình 12.6. Hinh dạng vá kích thước của một sô loại tê bào
Câu hỏi
Mô tả hình dạng, kích thước của các loại tế bào trong hình 12.6 theo gợi ý trong bảng 12.1.
Bảng 12.1
Ảnh
Em có biết
Kích thước tế bào của cơ thể sinh vật không tỉ lệ thuận với kích thước cơ thể của sinh vật đó. Ví dụ tế bào cấu tạo nên con cá voi không lớn hơn tế bào cấu tạo nên con chuột.
Tìm hiểu thêm
Sưu tầm thêm thông tin hoặc hình ảnh minh hoạ sự đa dạng vể hình dạng và kích thước của các loại tế bào. Em có biết tế bào nào có kích thước dài nhất không? Tế bào hổng cầu có dạng hình đĩa, lõm hai mặt và rất mềm dẻo, có thể thay đổi hình dạng khi đi qua các mao mạch hẹp. Hãy tìm hiểu hình dạng tế bào hổng cầu ở người phù hợp với chức năng của nó như thế nào.
III. Cấu tạo của tế bào động vật và tế bào thực vật
Cấu tạo của tế bào động vật và tế bào thực vật
III. Cấu tạo của tế bào động vật và tế bào thực vật
Quan sát hình 12.7 và cho biết: • Cấu tạo và chức năng của màng tế bào, tế bào chắt và nhân tế bào; • Sự khác nhau vể cấu tạo giữa tế bào động vật và tế bào thực vật.
Hình 12.7. Sơ đô câu tạo tê bào động vật và tê bào thực vật
Ảnh
Hình 12.7. Sơ đô câu tạo tê bào động vật và tê bào thực vật
Tiếp
Tế bào thực vật và tế bào động vật đều có các bào quan. Chúng là những cấu trúc thực hiện chức năng nhất định của tế bào. Lục lạp là bào quan có ở tế bào thực vật mà không có ở tế bào động vật. Lục lạp đã tạo nên một thế giới màu xanh cho Trái Đất. Lục lạp mang sắc tổ quang hợp (diệp lục) có khả năng hấp thụ ánh sáng để tổng hợp nên chất hữu cơ.
Câu hỏi
Nhờ yếu tố nào lục lạp thực hiện được chức năng quang hợp?
Em có biết
Hình vẽ
Thông thường, mỗi tế bào có một nhân lớn nằm ở trung tâm. Tuy nhiên, cũng có những tế bào không có nhân như tế bào hồng cầu người trưởng thành, cũng có tế bào có hai nhân như tể bào gan người hoặc nhiều nhân như tế bào cơ.
Tìm hiểu thêm
Thành tế bào thực vật được tạo nên từ một chất rất bền gọi là cellulose, đóng vai trò bảo vệ và nâng đỡ cơ thể thực vật. Điểu này rất quan trọng vì thực vật không có bộ xương. Em hãy tìm hiểu các sản phẩm trong cuộc sống được làm từ cellulose.
IV. Cấu tạo của tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực
Cấu tạo của tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực
IV. Cấu tạo của tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực
Tế bào nhân sơ không có nhân hoàn chỉnh (chỉ có vùng nhân) và không chứa bào quan có màng. Ví dụ: vi khuẩn. Tế bào nhânn thực có nhân và các bào quan có màng. Ví dụ: tế bào thực vật và tế bào động vật. Tế bào nhân sơ có cấu tạo đơn giản và thường có kích thước nhỏ, bằng khoảng 1/10 tế bào nhân thực.
Hình 12.8
Hình 12.8. Sơ đồ cấu tạo tế bào nhân sơ
Ảnh
Hình 12.9
Ảnh
Hình 12.9. Sơ đồ cấu tạo tế bào nhân thực
V. Sự lớn lên và sinh sản của tế bào
Sự lớn lên và sinh sản của tế bào
V. Sự lớn lên và sinh sản của tế bào
Sinh vật được cấu tạo bời các tể bào, giống như ngôi nhà được xây từ những viên gạch nhưng sinh vật thì lớn lên còn ngôi nhà không thể tự lớn lên được. Cơ thể sinh vật lớn lên là nhờ sự lớn lên và sinh sản của các tế bào.
Ảnh
Hình 12.10. Sợ đồ về sự lớn lên của tế bào
Tiếp
Khi một tế bào lớni lên và đạt đến một kích thước nhất định, tế bào sẽ thực hiện quá trình phân chia tạo ra các tế bào mới (hay còn gọi là sự sinh sản của tế bào). Sự phân chia tế bào làm tăng số lượng tế baofcủa ca thể và thay thế các tế bào bị tổn thương hay chết. Từ một tế bào sau mỗi lần phân chia tạo ra hai tế bào mới gọi là sự phân bào (hình 12.11). Quá trình này thưòng diễn ra liên tục theo thời gian nhất định trong cơ thể sinh vât.
Hình 12.11
Ảnh
Hình 12.11. Sơ đồ mô tả sự phân chia liên tiếp của tế bào
Câu hỏi
Quan sát hình 12.11 và cho biết số lượng tế bào tăng lên sau mỗi lẩn phân chia.
Hình vẽ
Dựa vào hình 12.11, hãy tính số tế bào con mới được tạo ra sau lần phân chia thứ tư
Luyện tập
Quan sát tranh và trả lời câu hỏi
Vận dụng
Ảnh
1. Nhận xét sự thay đổi về chiểu cao cơ thể qua các giai đoạn khác nhau của cây xanh và người
Hình 12.12a. Sơ đồ mô tả sự lớn lên ở cây xanh và người qua các giai đoạn
Hình 12.12b
Ảnh
2. Xác định chiều cao của người trong hình 12.12b khi ở giai đoạn thiếu nhi và thanh niên. Hãy cho biết nhờ đâu có sự thay đổi chiều cao đó.
Hình 12.12. Sơ đồ mô tả sự lớn lên ở cây xanh và người qua các giai đoạn
Em có biết
Các loại tế bào trong cơ thể chúng ta có thời gian phân chia khác nhau. - Tế bào da khoảng 10 - 30 ngày sẽ phân chia một lần. - Tế bào niêm mạc má khoảng 5 ngày sẽ phân chia một lẩn. - Tế bào gan khoảng 1-2 năm sẽ phân chia một lẩn. - Tế bào thần kinh sau khi hình thành sẽ không phân chia thêm lần nào.
Tìm hiểu thêm
Hãy tìm hiểu sự phân chia của tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực.
Ảnh
Ảnh
Sơ đồ mô tả sự phân chia của tế bào nhân sơ
Sơ đồ mô tả sự phân chia của tế bào nhân thực
• Chất di truyền nhân đôi. • Tế bào dài ra, sau đó phân chia thành hai tế bào "con".
• Chất di truyển trong nhân tế bào nhân đôi. • Nhân tế bào phân chia. • Tế bào chất phân chia. Từ một tế bào 'me' tạo thành hai tế bào "con".
Kiến thức cốt lõi
• Tế bào là đơn vị cấu trúc của sự sống. Các sinh vật đểu được tạo nên từ tế bào. • Tế bào có hình dạng phổ biến như: hình que, hình cắu, hình nhiều cạnh,... Kích thước trung bình của tế bào khoảng 0,5 — 100 latex(mu)m • Tế bào được cấu tạo từ ba thành phần chính là màng tế bào, tế bào chất và nhân hoặc vùng nhân.
Tiếp
• Có hai loại tế bào: Tế bào nhân sơ chưa có màng nhân và chưa có các bào quan có màng bao bọc; Tế bào nhân thực có nhân hoàn chỉnh với màng nhân bao bọc chất di truyền và có các bào quan có màng bao bọc. Khác với tế bào động vật, tế bào thực vật có thêm không bào trung tâm, thành tế bào và lục lạp là bào quan quang hợp. • Sự phân chia của một tế bào tạo ra hai tể bào mới được gọi là sự sinh sản của tế bào. • Sự lớn lên và phân chia của tế bào giúp cơ thề lớn lên và thay thế các tế bào bị tổn thương hay chết.
VI. Thực hành quan sát tế bào
Chuẩn bị
VI. Thực hành quan sát tế bào
Chuẩn bị
Ảnh
• Dụng cụ: Kính lúp, kính hiển vi quang học và các dụng cụ dưới đây.
Mẫu vật: Trứng cá, củ hành tây.
Tiến hành
Tiến hành
Quan sát tế bào trứng cá
Ảnh
Tiến hành
Tiến hành
Quan sát tế bào vây hành
Ảnh
Ảnh
Lưu ý
Lưu ý: Cách đậy lamen tránh bọt khí Đặt môt cạnh của lamen vào mép giọt nước trên lam kinh. Dùng kim mũi mác đỡ lamen như hình vẽ. Sau đó, hạ dần lamen xuống sao cho giot nước dàn đều dưới lamen và bọt khi được đầy ra ngoài giúp quan sát mẫu vật được rõ ràng.
Ảnh
Hình 5
Ảnh
5. Quan sát tiêu bản bằng kinh hiển vi quang học từ vật kính 10x sang vật kính 40x (xem phần sử dụng kính hiền vi quang học trang 15)
Báo cáo
Báo cáo
Lập bảng báo cáo kết quả quan sát tế bào theo mẫu bảng gợi ý sau:
Ảnh
Dặn dò
1. Dặn dò
Ảnh
DẶN DÒ
Ôn lại bài vừa học. Làm bài tập trong SBT. Đọc thêm phần "Em có biết" Chuẩn bị bài mới: : " Bài 13: Từ tế bào đến cơ thể".
Lời cảm ơn
Ảnh