CHỦ ĐỀ 3. BÀI 4. THƯỜNG THỨC ÂM NHẠC. SƠ LƯỢC VỀ LỊCH SỬ ÂM NHẠC VIỆT NAM
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
CHỦ ĐỀ 3. BÀI 4. THƯỜNG THỨC ÂM NHẠC. SƠ LƯỢC VỀ LỊCH SỬ ÂM NHẠC VIỆT NAM
Dẫn dắt
Mục tiêu bài học
Ảnh
Mục tiêu bài học
- Nêu được vài nét về các giai đoạn lịch sử âm nhạc Việt Nam. - Kể tên được một số nhạc sĩ và tác phẩm tiêu biểu. - Cảm nhận được giá trị nghệ thuật của trích đoạn “Aria Cô Sao”.
Hoạt động
Ảnh
Nghe ca khúc “Đóng nhanh lúa tốt” của nhạc sĩ Lê Lôi - thơ Huyền Tâm và nêu tính chất âm nhạc của ca khúc.
Giải hoạt động
Giải: - “Đóng nhanh lúa tốt” là một trong những bài hát đặc sắc của âm nhạc kháng chiến chống Pháp, đồng thời cũng là tác phẩm hay nhất của nhạc sĩ Lê Lôi. - Người nghe dễ nhận ra hơi hướng, màu sắc của những làn điệu chèo vùng đồng bằng Bắc bộ. Điều này cộng thêm với việc xử lý tiết tấu khôn ngoan của tác giả đã làm cho tác phẩm thanh nhạc trở nên gần gũi với thính giả, dễ vào lòng người. - Ta thấy sự xuất hiện liên tiếp những đảo và nghịch phách trong điệu cách cú của chèo đã được Lê Lôi vận dụng rất tự nhiên, khéo léo.
Giới thiệu thêm về ca khúc
Ảnh
Hiểu biết thêm về ca khúc:
- Lời ca của bài hát hoàn toàn sát thực với hoàn cảnh thực tế lúc bấy giờ khi dưới sự chiếm đóng của thực dân Pháp, vùng nông thôn phía Bắc bị chia cắt thành nhiều vùng: vùng căn cứ, vùng du kích, vùng tạm chiếm. - Bài hát đã đi theo tuyên truyền, hỗ trợ đắc lực cho chính sách thuế nông nghiệp suốt chặng đường dài gần nửa thế kỷ.
Kiến thức mở đầu
Giới thiệu về lịch sử âm nhạc Việt Nam
- Lịch sử âm nhạc Việt Nam trải qua ba thời kì lớn, đó là: Thời kì dựng nước và giữ nước, Thời kì xây dựng quốc gia phong kiến độc lập tự chủ, Thời kì Pháp thuộc và đấu tranh giành độc lập, thống nhất xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Ảnh
I. Thời kì dựng nước và giữ nước
1. Thời Hùng Vương - An Dương Vương
I. Âm nhạc thời kì dựng nước và giữ nước (khoảng từ thiên niên kỉ thứ II TCN đến đầu thế kỉ X)
1. Âm nhạc thời Hùng Vương - An Dương Vương (từ thiên niên kỉ thứ II TCN đến thế kỉ II TCN)
- Đây là thời kì đặt nền móng cho những truyền thống văn hoá và âm nhạc dân tộc. Âm nhạc của cư dân Văn Lang - Âu Lạc gắn bó chặt chẽ với cuộc sống lao động. Đã hình thành nhiều hình thức âm nhạc khác nhau và có đủ các loại nhạc khí thuộc các họ: Họ tự thân vang (trống đồng, đàn đá, cồng chiêng), họ màng rung (các loại trống da), họ hơi (khèn bầu, tù và bằng sừng).
Ảnh
Trống đồng Đông Sơn
2. Thời Bắc thuộc và chống Bắc thuộc
Ảnh
2. Âm nhạc thời Bắc thuộc và chống Bắc thuộc (từ thế kỉ II TCN đến đầu thế kỉ X)
Cặp chũm chọe
Ảnh
Sáo ngang
- Dưới thời Bắc thuộc, ở khu vực phía Bắc, xuất hiện yếu tố giao lưu văn hoá nghệ thuật Việt - Hán. Âm nhạc và nhạc cụ của người Hán được du nhập vào Việt Nam như: cặp chũm choẹ, kèn dăm kép,... - Ở khu vực phía Nam, âm nhạc có sự ảnh hưởng từ văn hoá Ấn Độ, xuất hiện các nhạc khí du nhập như sáo ngang, trống Ghi năng. Giai đoạn này, nền âm nhạc chuyên nghiệp bắt đầu hình thành và phát triển.
II. Thời kì xây dựng quốc gia phong kiến độc lập tự chủ
1. Thế kỉ X - thế kỉ XV
II. Âm nhạc thời kì xây dựng quốc gia phong kiến độc lập tự chủ (thế kỉ X đến giữa thế kỉ XIX)
1. Giai đoạn từ thế kỉ X đến thế kỉ XV
- Dưới các triều đại nhà Ngô, Đinh, Tiền Lê, Lý, Trần, Hồ, âm nhạc phát triển rực rỡ và có sự giao thoa, tiếp thu từ âm nhạc Trung Hoa và Ấn Độ. - Trong giai đoạn này, đã hình thành hai dòng nhạc là âm nhạc dân gian và âm nhạc cung đình. - Âm nhạc cung đình và sân khấu chèo ra đời dưới thời nhà Lý.
Ảnh
2. Thế kỉ XV - giữa thế kỉ XIX
2. Giai đoạn từ thế kỉ XV đến giữa thế kỉ XIX
- Dưới các triều Hậu Lê và triều Nguyễn, nền âm nhạc dân tộc đã có những bước phát triển mới: Âm nhạc cung đình đã hình thành các tổ chức dàn nhạc như Nhã nhạc, Đại nhạc, Tiểu nhạc,...; âm nhạc dân gian ở miền Bắc có dàn Bát âm, ở miền Nam có dàn Ngũ âm của người Khmer dùng trong các lễ hội và tang lễ; xuất hiện một số
nhạc khí du nhập từ nước ngoài như đàn tranh, đàn tì bà, đàn nhị, hồ,...; nhiều thể loại ca nhạc cổ truyền phát triển như hát cửa đình, Chèo, Tuồng, Ca Huế, Nhã nhạc cung đình Huế,...
Ảnh
Nhã nhạc cung đình Huế
III. Thời kì Pháp thuộc và đấu tranh giành độc lập, thống nhất xây dựng chủ nghĩa xã hội
1. Thế kỉ XIX - trước 1945
III. Âm nhạc thời kì Pháp thuộc và đấu tranh giành độc lập, thống nhất xây dựng chủ nghĩa xã hội (từ giữa thế kỉ XIX đến nay)
1. Giai đoạn Pháp thuộc (từ giữa thế kỉ XIX đến trước 1945)
- Âm nhạc Việt Nam phát triển tự phát dưới sự ảnh hưởng của văn hóa nghệ thuật phương Tây, đặc biệt là âm nhạc Pháp. Xuất hiện phong trào sáng tác theo phương pháp Tây Âu và sự ra đời âm nhạc Cải cách. - Âm nhạc Việt Nam đã hình thành một nền âm nhạc mới mang phong cách và tâm hồn dân tộc. Nhiều ca khúc mới được sáng tác dựa trên thang âm, điệu thức trưởng, thứ phương Tây và hệ thống thang năm âm dân tộc.
Ca khúc TK XIX - trước 1945
Ảnh
- Nhiều ca khúc mới xuất hiện các khuynh hướng sáng tác như khuynh hướng lãng mạn, khuynh hướng hùng ca yêu nước và khuynh hướng cách mạng với những ca khúc nổi tiếng như "Bình minh" của nhạc sĩ Nguyễn Xuân Khoát - thơ Thế Lữ, "Tiếng gọi thanh niên" của nhạc sĩ Lưu Hữu Phước, "Cùng nhau đi hồng binh" của nhạc sĩ Đinh Nhu, "Du kích ca" của nhạc sĩ Đỗ Nhuận,...
2a. Bắc GĐ 1945 - 1975
2. Giai đoạn đấu tranh giành độc lập, thống nhất và xây dựng chủ nghĩa xã hội (từ năm 1945 đến nay)
a. Giai đoạn từ năm 1945 đến năm 1975
- Năm 1945, Cách mạng tháng Tám thành công, âm nhạc cách mạng chính thức ra đời, nền âm nhạc chuyên nghiệp ở miền Bắc được hình thành và phát triển, tiêu biểu như ca khúc "Bộ đội về làng" của nhạc sĩ Lê Yên, "Trường ca sông Lô" của nhạc sĩ Văn Cao, "Cấy chiêm" của nhạc sĩ Tô Vũ - thơ Quách Vinh, "Đóng nhanh lúa tốt" của nhạc sĩ Lê Lôi - thơ Huyền Tâm, thanh xướng kịch "Nguyễn Văn Trỗi" của nhạc sĩ Đàm Linh, nhạc kịch "Cô Sao", "Người tạc tượng" của nhạc sĩ Đỗ Nhuận, "Bên bờ Krông Pa" của nhạc sĩ Nhật Lai,...
2a. Nam GĐ 1945 - 1975
2. Giai đoạn đấu tranh giành độc lập, thống nhất và xây dựng chủ nghĩa xã hội (từ năm 1945 đến nay)
a. Giai đoạn từ năm 1945 đến năm 1975
Ảnh
- Ở miền Nam, nhiều nhạc sĩ đã thành công với những ca khúc về đề tài kháng chiến. + Tiêu biểu có ca khúc "Lên ngàn" của nhạc sĩ Hoàng Việt, "Tiểu đoàn 307" của nhạc sĩ Nguyễn Hữu Trí, "Con kênh xanh xanh" của nhạc sĩ Ngô Huỳnh, "Tình đồng chí" của nhạc sĩ Minh Quốc,...; các thể loại khí nhạc phát triển như giao hưởng, concerto, sonate.
2b. GĐ từ 1975 - trước 2000
b. Giai đoạn từ năm 1975 đến nay
- Từ năm 1975, âm nhạc Việt Nam đạt được nhiều thành tựu mới. Đề tài sáng tác chủ yếu trong giai đoạn này là ca ngợi Đảng, Bác Hồ, những chiến công lẫy lừng của cuộc kháng chiến chống Mỹ, tình yêu quê hương, đất nước, tiêu biểu là các ca khúc như: "Viếng lăng Bác" của nhạc sĩ Hoàng Hiệp, "Lời Bác dặn trước lúc đi xa" của nhạc sĩ Trần Hoàn, "Mùa xuân trên Thành phố Hồ Chí Minh" của nhạc sĩ Xuân Hồng,...
- Lĩnh vực đào tạo và biểu diễn đạt được nhiều thành tựu mới. Một trong những thành tựu rực rỡ nhất, đó là vào năm 1980, Nghệ sĩ Nhân dân Đặng Thái Sơn đã đoạt giải nhất cuộc thi piano quốc tế mang tên Chopin tại Ba Lan. Sự kiện này đã được bạn bè thế giới khâm phục và ngưỡng mộ.
2b. GĐ từ 2000 đến nay
b. Giai đoạn từ năm 1975 đến nay
- Từ năm 2000 đến nay, âm nhạc phong phú, đa dạng về đề tài và nội dung Đề tài lịch sử, tình yêu quê hương đất nước và truyền thống dân tộc luôn được đề cao. Nhiều ca khúc về bảo vệ biển đảo đã góp phần khích lệ tinh thần dân tộc. Nhiều nghệ sĩ đã biểu diễn thành công những tác phẩm âm nhạc trong nước và nước ngoài, được công chúng mến mộ. Dòng nhạc Cổ điển thính phòng, dân gian và nhạc nhẹ phát triển, cân đối, hài hoà.
Ảnh
3. Aria Cô Sao
3. "Aria Cô Sao" của nhạc sĩ Đỗ Nhuận
- Aria Cô Sao là một khúc hát trong vở nhạc kịch "Cô Sao" của nhạc sĩ Đỗ Nhuận. Vở nhạc kịch gồm 3 màn, nội dung kể về cuộc đấu tranh của đồng bào, chiến sĩ vùng Tây Bắc chống Pháp, Nhật cùng bọn tay sai và ca ngợi mối tình đẹp đẽ của cô gái người dân tộc Thái mang tên A Sao với Hà (một tù nhân chính trị Việt Minh). - Năm 1965, vở nhạc kịch được công diễn lần đầu tại Nhà hát Lớn Hà Nội. Sau này, "Aria Cô Sao" đã được tách ra thành một tác phẩm độc lập và trình diễn trên nhiều sân khấu âm nhạc chuyên nghiệp trong và ngoài nước. Giai điệu của tác phẩm mang tính trữ tình, tự sự kết hợp với lời ca thể hiện tâm trạng day dứt, khắc khoải. Tiết tấu và nhịp độ được thay đổi liên tục phản ánh sự xáo động nội tâm.
Nghe "Aria Cô Sao"
IV. Bài tập
Bài 1
IV. Bài tập
Giải: Thời dựng nước và giữ nước giai đoạn bị đô hộ: - Thời kì bị giặc phương Bắc xâm chiếm, nền âm nhạc nước ta chịu ảnh hưởng nặng nề của nền văn hóa Trung Hoa, tiêu biểu nhất là sự phổ biến của các nhạc cụ như đàn tỳ bà, đàn tranh, đàn nhị, ngoài ra còn là ảnh hưởng của các nền văn hóa khác như Ấn Độ, Chăm Pa,... - Âm nhạc Việt Nam đã dung hòa hoàn hảo những yếu tố ảnh hưởng từ nước ngoài với những nét nổi bật vốn có của âm nhạc truyền thống, từ đó tạo nên những loại hình âm nhạc cổ truyền của từng vùng miền như hát xẩm, chèo, ca trù, hò, cải lương, đờn ca tài tử, nhã nhạc cung đình Huế, quan họ,...
Bài 1. Hãy chọn những giai đoạn tiêu biểu trong ba thời kì lịch sử âm nhạc Việt Nam và giới thiệu với bạn của mình.
Bài 2
Bài 2. Hãy nêu tên một số tác giả, tác phẩm tiêu biểu trong giai đoạn từ năm 1945 đến năm 1975 và từ năm 1975 đến nay.
Giải:
Ảnh
Bài 3
Bài 3. Đặc điểm nổi bật trong âm nhạc và nội dung “Aria Cô Sao” là gì?
Ảnh
Giải - Là một ca khúc hát trong vở “Nhạc kịch Cô sao” của nhạc sĩ Đỗ Nhuận, ca ngợi mối tình đẹp đẽ của cô gái người dân tộc Thái mang tên A sao với Hà. - “Aria Cô sao” mang tính trữ tình, tự sự kết hợp với lời ca thể hiện tâm trạng day dứt, khắc khoải. Tiết tấu và nhịp độ liên tục phản ánh sự xáo động nội tâm.
Dặn dò
Dặn dò
Ảnh
Dặn dò:
- Ôn lại kiến thức đã học. - Đọc và tìm hiểu trước Chủ đề 4. Giai điệu kí ức.
Cảm ơn
Ảnh
Cảm ơn các em đã chú ý lắng nghe!!!