CHỦ ĐỀ 1: BÀI 1: TỐC ĐỘ, ĐỘ DỊCH CHUYỂN VÀ VẬN TỐC
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
VẬT LÍ 10
CHỦ ĐỀ 1: BÀI 1: TỐC ĐỘ, ĐỘ DỊCH CHUYỂN VÀ VẬN TỐC
Ảnh
Khởi động
Khởi động (Khởi động)
Ảnh
Tại Đại hội thể thao Đông Nam Á lần thứ 30 được tổ chức ở Philipines (Phi-líp-pin), một vận động viên Việt Nam đã giành huy chương Vàng ở nội dung thi chạy 10 000 m, với thành tích 36 phút 23 giây 44. Cứ mỗi giây, vận động viên này chạy được một đoạn đường như nhau hay khác nhau.
Hình 1.1. Nơi diễn ra cuộc thi điền kinh trong Đại hội thể thao Đông Nam Á lần thứ 30
I. Tốc độ
1. Tốc độ trung bình
Hình vẽ
1. Tốc độ trung bình
I. Tốc độ
Ảnh
Ảnh
1. Ở hình 1.2, kim của đồng hồ đo tốc độ trên ô tô chỉ vào con số ứng với vạch giữa 80 và 100; kim này đang chỉ tốc độ trung bình hay tốc độ tức thời của ô tô?
- Kết luận
- Kết luận:
+) Ta tính được tốc độ trung bình của một vật chuyển động nếu biết quãng đường mà nó di chuyển và thời gian để đi hết quãng đường ấy:
Tốc độ trung bình =
quãng đường đã đi
khoảng thời gian đi
Hình vẽ
+) Nếu kí hiệu: latex(v_(tb)) là tốc độ trung bình, s là quãng đường vật đi được trong khoảng thời gian t thì: latex(v_(tb) = s/t) +) Tốc độ trung bình tính trong một thời gian rất ngắn được gọi là tốc độ tức thời.
2. Đơn vị đo tốc độ
Ảnh
Hình vẽ
2. Đơn vị đo tốc độ
Ảnh
2. Một vận động viên đã chạy 10 000 m trong thời gian là 36 phut 23 giây 44. Tính tốc độ trung bình của vận động viên đó theo đơn vị là m/s.
- Kết luận
Hình vẽ
- Kết luận:
Quãng đường được đo bằng mét, kí hiệu: m. Thời gian được đo bằng giây (s).
Ảnh
=> Tốc độ được tính bằng mét trên giây (m/s).
- Lưu ý
- Lưu ý:
Việc lựa chọn đơn vị đo còn phụ thuộc vào tình huống.
+) Ví dụ minh hoạ:
Ảnh
Ảnh
Phương tiện đường thuỷ thường sử dụng đơn vị hải lí/giờ
Đo tốc độ phát triển của cây sử dụng đơn vị mm/ ngày
II. Quãng đường và độ dịch chuyển
- Trả lời câu hỏi
- Trả lời câu hỏi
Ảnh
II. Quãng đường và độ dịch chuyển
Hình vẽ
3. Khi nào quãng đường và độ dịch chuyển của một vật chuyển động có cùng độ lớn?
Ảnh
- Kết luận
Hình vẽ
- Kết luận:
Khoảng cách mà vật di chuyển được theo một hướng xác định là độ dịch chuyển. Độ dịch chuyển là một đại lượng véctơ. Khi xác định độ dịch chuyển, phải xác định cả độ lớn và hướng của nó. Quãng đường là một đại lượng vô hướng chỉ được đặc trưng bởi độ lớn.
Ảnh
- Ví dụ minh hoạ
- Ví dụ minh hoạ:
Ảnh
Quãng đường đi được ABC (7,3 km) là một đại lượng vô hướng. Độ dịch chuyển AC là một đại lượng vectơ, có độ lớn và hướng xác định.
III. Vận tốc
- Trả lời câu hỏi
- Trả lời câu hỏi:
Ảnh
III. Vận tốc
Hình vẽ
4. Một xe ô tô xuất phát từ tỉnh A, đi đến tỉnh B, rồi lại trở về vị trí xuất phát ở tỉnh A. Xe này đã dịch chuyển, so với vị trí xuất phát một đoạn bằng bao nhiêu?
Ảnh
+) tiếp (- Trả lời câu hỏi)
Ảnh
Hình vẽ
5. Vận tốc của một vật là không đổi nếu nó chuyển động với tốc độ không đổi theo một hướng xác định. Tại sao nếu vật di chuyển theo đường cong thì vận tốc của vật là thay đổi?
Ảnh
- Kết luận
- Kết luận:
+) Vận tốc là một đại lượng vectơ. Vận tốc có thể được coi là tốc độ của vật theo một hướng xác định. +) Tốc độ là một đại lượng vô hướng. +) Nếu biết độ dịch chuyển tròn một khoảng thời gian, thì vận tốc được xác định là:
Vận tốc =
độ dịch chuyển
khoảng thời gian dịch chuyển
Hình vẽ
+) Hướng của vận tốc là hướng của độ dịch chuyển. Giá trị v của vận tốc được tính bằng: latex(v = (Deltad)/(Deltat)). +) Với latex(Deltad) là giá trị độ dịch chuyển của vật trong khoảng thời gian latex(Deltat). +) Công thức tổng quát: latex(vecv = (Deltavecd)/(Deltat)), vận tốc cũng được đo bằng đơn vị đo tốc độ.
- Luyện tập
Ảnh
- Luyện tập:
1. Một ô tô chuyển động trên đường thẳng theo một hướng xác định. Tại thời điểm latex(t_1), ô tô ở cách vị trí xuất phát 12 km. Từ latex(t_1) đến latex(t_2), độ dịch chuyển của ô tô đã thay đổi một đoạn bằng bao nhiêu?
IV. Một số phương pháp đo tốc độ
1. Phương pháp đo tốc độ
1. Phương pháp đo tốc độ
IV. Một số phương pháp đo tốc độ
Hình vẽ
6. Phát biểu nào sau đây nói về vận tốc, quãng đường, độ dịch chuyển? a. Con tàu đã đi 200 km theo hướng đông nam. b.Một xe ô tô đi 200 km từ Hà Nội -> Nam Định. c. Một thùng hàng được kéo thẳng đứng lên trên với mỗi 2m trong một giây.
Ảnh
- Kết luận
Hình vẽ
- Kết luận:
Xác định tốc độ của một vật chuyển động bằng cách đo thời gian vật đi giữa hai vị trí xác định và khoảnng cách giữa chúng. Trong nhiều trường hợp có thể đo trực tiếp được quãng đường bằng dụng cụ đo độ dài mà phải qua các bươc trung gian.
Ảnh
2. Đo tốc độ trong phòng thực hành
Ảnh
2. Đo tốc độ trong phòng thực hành
- Dùng cổng quang điện và đồng hồ đo thời gian hiện số:
+) Tìm hiểu:
+) tiếp (- Tìm hiểu)
Cách đo:
Khi tấm chắn sánh chắn chùm tia sáng ở cổng quang điện thì đồng hồ bắt đầu đo thời gian. Khi tấm chắn sáng không chắn chùm tia sáng ở cổng quang đện thì đồng hồ ngừng đo. Thời gian hiển thị trên đồng hồ là thời gian xe đi hết quãng đường bằng chiều rộng của tấm chắn sáng.
Ảnh
Cổng quang điện và đồng hồ đo thời gian hiện số
+) tiếp (- Tìm hiểu)
- Dùng xe kĩ thuật số:
Ảnh
Bộ đo thời gian cho phép đặt được độ dài mỗi khoảng thời gian đến 0,01s.
- Trả lời câu hỏi
- Trả lời câu hỏi:
Ảnh
Hình vẽ
7. Trên hình 1.5, quãng đường xe đi qua cổng điện được xác định như thế nào? 8. So sánh các phương pháp đo tốc độ được trình bày ở trên, rút ra một số ưu điểm và nhược đểm của chúng.
Ảnh
- Thí nghiệm đo tốc độ bằng dụng thực hành
- Thí nghiệm đo tốc độ bằng dụng thực hành
Ảnh
Hình vẽ
Dụng cụ: Xe có tấm chắn sáng, máng đỡ, cổng quang điện, đồng hồ đo thời gian hiện số. Tiến hành: Lắp các dụng cụ như hình 1.5. Kết quả: Ghi kết quả đo vào bảng sau:
Ảnh
- Luyện tập
- Luyện tập:
Ảnh
2. Kết quả đo thời gian tấm chắn sáng rộng (10mm) đi qua cổng quang điện được cho ở bảng 1.2.
Ảnh
Từ số liệu ở bảng 1.2, tính thời gian trung bình và sai số tuyệt đối trung bình cho phép đo.
- Vận dụng
Ảnh
- Vận dụng:
Bạn hãy thiết lập phương án để đo được tốc độ của xe chuyển động trên máng đỡ bằng các dụng cụ sau đây: Xe kĩ thuật số kèm bộ xử lí số liệu, giá đỡ.
Dặn dò
Dặn dò
Ảnh
DẶN DÒ
Ôn lại lí thuyết vừa học. Làm bài tập về nhà trong SBT. Chuẩn bị bài sau: "Chủ đề 1: Bài 2: Đồ thị độ dịch chuyển - thời gian. Độ dịch chuyển tổng hợp và vận tốc tổng hợp".
Cảm ơn
Ảnh