BÀI 2. CẤU TỨ VÀ HÌNH ẢNH TRONG THƠ TRỮ TÌNH. TRÀNG GIANG
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
Ảnh
BÀI 2. CẤU TỨ VÀ HÌNH ẢNH TRONG THƠ TRỮ TÌNH
Văn bản 2:
TRÀNG GIANG
(HUY CẬN)
Khởi động
- Quan sát hình
- Quan sát hình:
Ảnh
- Câu hỏi
Ảnh
- Câu hỏi:
Em đã bao giờ có trải nghiệm đứng một mình trước cảnh trời đất mênh mông trong buổi chiều tà? Theo em thì khung cảnh ấy có tác động gì tới tâm hồn con người không? Hãy đọc một số câu ca dao, thơ mà em biết viết về cảnh chiều tà?
Hình thành kiến thức
I. Tìm hiểu chung
I. Tìm hiểu chung
Ảnh
Tìm hiểu về tác giả Huy Cận và tóm tắt thông tin về tác giả, tác phẩm bằng sơ đồ, tranh vẽ (sử dụng phần mềm canva để làm), powerpoint, dạng avatar, …
Tìm hiểu về tác giả Huy Cận và tóm tắt thông tin về tác giả, tác phẩm bằng sơ đồ, tranh vẽ (sử dụng phần mềm canva để làm), powerpoint, dạng avatar, …
1. Tác giả
Ảnh
1. Tác giả
Huy Cận (1919 -2005), là một trong những nhà thơ tiêu biểu nhất của phong trào Thơ Mới và có nhiều đóng góp xuất sắc cho thơ ca CM Việt Nam. Thơ giàu chất suy tưởng, tràn đầy cảm xúc về vũ trụ, luôn thể hiện khát khao hòa điệu với cuộc đời và tạo vật. Thơ Huy Cận tạo sự cân bằng hiếm có giữa vẻ đẹp cổ điển và vẻ đẹp hiện đại, giữa chất lãng mạn và tượng trưng.
Huy Cận (1919 -2005)
2. Văn bản
Ảnh
2. Văn bản
a. Xuất xứ - hoàn cảnh sáng tác
In trong tập Lửa thiêng, tên lúc đầu của bài thơ là Chiều trên sông. Cảm hứng sáng tác của bài thơ được khơi dậy từ những buổi chiều tác giả tới ngắm cảnh mênh mang của sông Hồng ở vùng Chèm - Vẽ vào mùa thu năm 1939.
b. Thể loại - Bố cục
Ảnh
b. Thể loại - Bố cục
Thể loại: Thất ngôn trường thiên. Bố cục:
* Khổ 1: Tràng giang - dòng sông hữu hình * Khổ 2: Tràng giang - dòng sông suy tưởng * Khổ 3: Tràng giang - nỗi sầu nhân thế * Khổ 4: Tràng giang - nỗi sầu vũ trụ
II. Khám phá văn bản
Ảnh
II. Khám phá văn bản
Nghĩa từ vựng của “tràng giang” là gì? Có thể thay thế nhan đề đã có của bài thơ bằng một từ hoặc cụm từ thuần Việt mang nghĩa tương đương được không? Vì sao? Em hiểu như thế nào về nội dung lời đề từ? Ấn tượng mà nhan đề và lời đề từ gợi lên có sự tương hợp như thế nào với ấn tượng mà bốn khổ thơ sau đó có thể đưa lại cho người đọc?
- NV1: Tìm hiểu nhan đề và lời đề từ:
1. Cấu tứ của bài thơ
Ảnh
1. Cấu tứ của bài thơ
a. Nhan đề và lời đề từ
Nhan đề: từ Hán Việt, điệp vần "ang"
=> Gợi sự cổ kính, trang trọng; gợi một sắc thái mênh mang của một con sông vừa dài vừa rộng vô cùng.
* Lời đề từ
Ảnh
1. Cấu tứ của bài thơ
a. Nhan đề và lời đề từ
* Lời đề từ:
Nằm ngoài văn bản, là một câu thơ trong bài thơ "Ghi nhớ" của tác giả. Cả con người và tạo vật ngập tràn trong nỗi buồn sầu, nỗi thương nhớ bâng khuâng.
=> Nhan đề và lời đề từ vừa báo hiệu trạng thái tinh thần bao trùm bài thơ vừa khai mở dòng cảm xúc của nhân vật trữ tình trước "trời rộng", "sông dài" và trước cuộc đời.
- Nhiệm vụ 2: Khung cảnh và những hình ảnh được vẽ ra trong bài thơ
- NV2: Khung cảnh và những H/a được vẽ ra trong bài thơ
Ảnh
Ảnh
Thảo luận theo cặp đôi để thực hiện yêu cầu:
Liệt kê các hình ảnh trong khổ 1? Các hình ảnh này có thể chia thành những loại lào, dược nhà thơ sắp xếp theo trật tự như thế nào? Từ đó nhận xét về các hình ảnh thơ trong 2,3,4? Chỉ ra sự tương phản giữa các hình ảnh trong khổ thơ thứ 2. Sự tương phải đó có ý nghĩa gì và tiếp tục được triển khai ở những khổ kế tiếp như thế nào? Có thể dùng từ ngữ nào để chỉ tính chất khung cảnh được "vẽ" ra trong bài thơ?
b. Khung cảnh và những hình ảnh được vẽ ra trong bài thơ
b. Khung cảnh và những hình ảnh được vẽ ra trong bài thơ
- Hình ảnh thơ trong từng khổ được phân thành hai lớp kế tiếp:
Hình ảnh cụ thể, dòng tràng giang của thiên nhiên, một không gian hữu hình. Hình ảnh có tính chất ngụ ý, tượng trưng, gợi cho người đọc những suy ngẫm sâu xa hơn về cuộc đời, về vũ trụ.
=> Trong mỗi khổ thơ các hình ảnh đều được đặt trong "lộ trình" vận động: từ biểu đạt cái hữu hình đến biểu đạt cái vô hình.
- Sự tương quan đối lập, tương phản: nhỏ bé - bao la; gắn bó - phân li; không - có, …
=> Khung cảnh được "vẽ" ra trong bài thơ mênh mông, vô tận, buồn, hưu hắt, vắng vẻ, lạnh lẽo, rời rạc, …
2. Một số đặc sắc về nghệ thuật
Hình vẽ
2. Một số đặc sắc về nghệ thuật
Bài thơ có những điểm khác lạ nào trong cách sử dụng ngôn ngữ? Hãy làm rõ hiện tượng đó qua phân tích một ví dụ bạn cho là tiêu biểu. Nếu một số thi liệu truyền thống xuất hiện trong văn bản. Việc tác giả sử dụng những thi liệu ấy cho biết thêm điều gì về cấu tử của bài thơ? Câu 3 của khổ 1 có thể được ngắt nhịp theo một số phương án khác nhau, theo đó, sự có mặt của dấu câu và vị trí đặt dấu câu cũng có thể đòi hỏi nhiều cân nhắc. Nếu được phép quyết định trong vai trò là tác giả bài thơ, em sẽ chọn phương án nào? Vì sao?
a. Ngôn ngữ mang dấu ấn tác giả
Ảnh
a. Ngôn ngữ mang dấu ấn tác giả
Các kết hợp từ mới: "buồn điệp điệp", "nước song song", "sầu trăm ngả", "sâu chót vớt", "niềm thân mật", …
Mô hình cú pháp không giống cú pháp ngôn ngữ giao tiếp quen thuộc: "thuyền về nước lại", "nắng xuống trời lên", "Chim nghiêng cánh nhỏ: bóng chiều sa", …
=> Đây chính là hiện tượng phá vỡ những quy tắc thông thường tạo nên tính đa nghĩa của ngôn từ trong tác phẩm văn học, dấu ấn riêng của tác giả.
b. Thi liệu truyền thống
b. Thi liệu truyền thống
Ảnh
Về hình ảnh: sông dài, thuyền - nước, bèo - nước, làng xa bên sông, núi mây bạc, cánh chim chiều, … Về từ ngữ: "đìu hiu", "đùn". Về tứ thơ: "không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà"
=> Bài thơ "Tràng giang" "mang đậm vẻ đẹp cổ điển".
* Nhận xét
- Nhận xét:
Ảnh
Việc sử dụng các thi liệu truyền thống nằm trong ý đồ cấu tứ và chiến lược tổ chức văn bản của nhà thơ. Với sự xuất hiện của các thi liệu này, hướng vận động của hệ thống hình ảnh trong bài thơ được xác định rõ: mỗi hình ảnh sẽ ám gợi về một điều gì đó vô hình hơn ở bên ngoài nó và dẫn người đọc hướng tới những suy nghiệm sâu sắc về tình thế tồn tại của con người, về bản chất của cuộc sống.
c. Yếu tố tượng trưng
Ảnh
c. Yếu tố tượng trưng
"Tràng giang" vừa gợi lên một khung cảnh quen thuộc với tâm thức người Việt, vừa hướng độc giả tới những suy tưởng về mối quan hệ giữa con người cá nhân với xã hội, về tương quan giữa con người bé nhỏ với vũ trụ bí ẩn, vô tận. Mỗi hình ảnh thơ đều có xu hướng trở thành biểu tượng, hàm chứa nhiều lớp nghĩa, gợi vô số cảm nhận tùy theo từng trải nghiệm của người đọc.
=> Trong các nhà thơ mới, Huy Cận là người đã tạo được sự cân bằng, hài hòa giữa truyền thống và hiện đại, giữa lãng mạn và tượng trưng.
- Nhiệm vụ 3: Tìm các từ ngữ và hình ảnh đặc sắc
- Nhiệm vụ 3: Tìm các từ ngữ và hình ảnh đặc sắc
Ảnh
Bài thơ đã giúp bạn có thêm được cảm nhận gì về đời sống, về mối quan hệ giữa con người cá nhân với vũ trụ vô biên?
3. Thông điệp
Ảnh
Hình vẽ
3. Thông điệp
Cái tôi cá nhân vô cùng nhỏ bé trong cuộc đời, với đất trời, vũ trụ. Nỗi buồn của tác giả giúp mỗi chúng ta thêm trân trọng cuộc sống ngày hôm nay hơn. Ngọn "lửa thiêng" đáng quý mà tác giả trao lại cho các thế hệ độc giả: Hãy biết gắn kết, yêu thương để cuộc sống trở nên ý nghĩa và hạnh phúc. "Tràng giang" "đầy rẫy tình người, tình đời" bởi nói nó là sự khát khao kết nối; khát khao tìm về một điểm tựa bình yên trong tâm hồn.
III. Tổng kết
III. Tổng kết
Ảnh
Từ nội dung đã học em hãy nêu nội và ý nghĩa của bài "Tràng Giang".
a. Nội dung
a. Nội dung
Ảnh
Vẻ đẹp bức tranh thiện nhiên, nỗi sầu của cái tôi cô đơn trước vũ trụ rộng lớn, niềm khát khao hòa nhập với đời và lòng yêu quê hương đất nước tha thiết.
b. Nghệ thuật
Ảnh
Sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố cổ điển và hiện đại. Sự sáng tạo trong cách sử dụng ngôn ngữ. Hình ảnh giàu ý nghĩa biểu tượng.
b. Nghệ thuật
- Luyện tập - Vận dụng
- Luyện tập
Ảnh
Luyện tập:
Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) bày tỏ sự tâm đắc của bạn về một phương diện nổi bật của bài thơ Tràng Giang.
- Vận dụng
Ảnh
- Vận dụng:
Sưu tầm thêm một số bài thơ của Huy Cận trước cách mạng. Viết cảm nhận về các bài thơ đó.
- Tổng kết
- Tổng kết
Ảnh
Tổng kết:
Học thuộc bài thơ Tràng Giang. Làm bài tập trong SBT. Chuẩn bị bài sau: "Bài 2. Cấu tứ và hình ảnh trong thơ trữ tình. Con đường mùa đông".
- Cảm ơn
Ảnh