BÀI 2. CẤU TỨ VÀ HÌNH ẢNH TRONG THƠ TRỮ TÌNH. CON ĐƯỜNG MÙA ĐÔNG
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
Ảnh
BÀI 2. CẤU TỨ VÀ HÌNH ẢNH TRONG THƠ TRỮ TÌNH
Văn bản 3:
CON ĐƯỜNG MÙA ĐÔNG
(Aleksandr Sergeyevich Pushkin)
Khởi động
- Quan sát hình ảnh
- Quan sát hình ảnh:
Ảnh
- Câu hỏi
Ảnh
- Câu hỏi:
Cảm giác của em khi đi qua con đường này một mình. Để vượt qua nỗi sợ hãi, ghê rợn khi đi qua những con đường này thì em sẽ làm gì?
Hình thành kiến thức
I. Tìm hiểu chung
I. Tìm hiểu chung
Ảnh
Dựa vào thông tin SGK kết hợp hiểu biết của bản thân, em hãy giới thiệu một vài nét về cuộc đời, sự nghiệp thơ văn, phong cách nghệ thuật của tác giả.
1. Tác giả
1. Tác giả
Ảnh
a. Cuộc đời
Là người đặt nền móng cho văn học hiện thực Nga thế kỉ XIX. Sinh ra trong một gia đình quý tộc lâu đời, sớm bộc lộ thiên hướng văn chương, bắt đầu sáng tác thơ văn từ khi lên 7,8 tuổi. Những vần thơ của ông ca ngợi tự do, chống lại chế độ nông nô chuyên chế của chính quyền Nga Hoàng. 1837 ông qua đời trong cuộc đấu súng.
Aleksandr Sergeyevich Pushkin (1799 -1837)
b. Sự nghiệp sáng tác
b. Sự nghiệp sáng tác
Ảnh
* Các tác phẩm chính:
Tiểu thuyết bằng thơ: Ép-ghê-nhi Ô-nhê-ghin (1823-1831);... Bi kịch lịch sử: Bô-rít Gô-đu-nốp (1825);... Trường ca: Ru-xlan và Li-út-mi-la (1820); Truyện ngắn: Cô tiểu thư nông dân (1830);...
* Đóng góp của Puskin cho nền văn học
b. Sự nghiệp sáng tác
Ảnh
* Đóng góp của Puskin cho nền văn học:
Puskin có đóng góp trên nhiều mặt, nhiều thể loại, nhưng cống hiến vĩ đại nhất của ông vẫn là Thơ trữ tình với hơn 800 bài thơ và 13 bản trường ca bất hủ. Vì thế mà Puskin được xem là “Mặt trời của thi ca Nga” (Léc-môn-tốp).
* Về nội dung
b. Sự nghiệp sáng tác
Ảnh
* Về nội dung - nghệ thuật:
Thơ của Puskin thể hiện tâm hồn khao khát tự do và tình yêu của nhân dân Nga → Chính vì thế mà Bielinxki đã nhận định Puskin là “bộ bách khoa toàn thư của hiện thực đời sống Nga nửa đầu thế kỉ XIX”. Puskin có đóng góp quan trọng trong việc xây dựng và phát triển ngôn ngữ văn học Nga hiện đại.
2. Văn bản
Ảnh
2. Văn bản
a. Hoàn cảnh sáng tác
Tháng 12/1825, cuộc khởi nghĩa chống lại chế độ nông nô chuyên chế do những người trí thức quý tộc tiến bộ lãnh đạo đã nổ ra rộng khắp trên nước Nga. Đến đầu năm 1826, cuộc khởi nghĩa bị dập tắt. Mùa đông 1826, nỗi buồn riêng của nhà thơ, nỗi buồn chung của nhân dân, cùng ý chí và khát vọng vượt qua những buồn tủi, khó khăn đã trở thành nguồn cảm hứng để Puskin sáng tác bài thơ.
b. Bố cục
Ảnh
b. Bố cục
Phần 1 (Khổ 1): Con đường mùa đông - nỗi buồn và nỗ lực vận động vượt qua trở ngại. Phần 2 (Khổ 2 - 6): Con đường mùa đông - cảnh vật và vận động tâm tưởng của người lữ hành. Phần 3 (Khổ 7): Con đường mùa đông - vững bước hành trình cùng những điểm tựa tinh thần và ý thức về sứ mệnh.
II. Khám phá văn bản
II. Khám phá văn bản
Ảnh
Em hãy cho biết nhan đề của bài thơ gợi cho em những liên tưởng gì?
1. Nhan đề
Ảnh
1. Nhan đề
Con đường: gợi ý niệm về sự vận động, về hành trình cuộc đời. Mùa đông: gợi cảm xúc giá lạnh, nỗi buồn.
=> Nhan đề bài thơ gợi cho chúng ta liên tưởng đến những khó khăn trở ngại trên hành trình mùa đông cô đơn, lạnh giá và ý thức vượt qua trở ngại ấy, lấy lại thăng bằng. Cũng là những khó khăn, trở ngại trên hành trình cuộc đời của mỗi con người.
2. Phân tích
2. Phân tích
Ảnh
Đọc thầm khổ 1 và xác định: - Không gian, thời gian; - Hình ảnh trumg tâm của khổ thơ; - Cảm xúc, tâm trạng của nhân vật trữ tình.
- NV1: Tìm hiểu nỗi buồn và nỗ lực vượt qua trở ngại
a. Con đường mùa đông – nỗi buồn và nỗ lực vận động vượt qua trở ngại.
a. Con đường mùa đông - nỗi buồn và nỗ lực vận động vượt qua trở ngại.
Ảnh
Thời gian - đêm khuya mùa đông, không gian - cánh đồng bao la. Hình ảnh “trăng”- ánh sáng buồn bã, tỏa rộng khắp khoảng trống u buôn trên đường trong rừng khuya.
=> Nỗi buồn cao độ, tràn ngập không gian, dâng lên chất chứa trong lòng người cảm nhận - nhân vật trữ tình.
Các từ ngữ “xuyên qua”, “nhô ra”, “dội” : tô đậm nỗ lực vượt qua khó khăn, trở ngại trong lòng nhân vật trữ tình.
=> Quy luật vận động của cuộc sống: luôn vận động về phía trước, xua đi nỗi buồn để hạnh phúc, niềm vui còn đọng lại.
* Cảm xúc của nhân vật trữ tình (a. Con đường mùa đông – nỗi buồn và nỗ lực vận động vượt qua trở ngại.)
Ảnh
* Cảm xúc của nhân vật trữ tình:
Yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống, yêu cái đẹp và luôn tin tưởng mình có thể vượt lên số phận => Khung cảnh thiên nhiên nên thơ, trữ tình nhưng ảm đạm, đặc trưng mùa đông nước Nga.
- Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu cảnh vật và vận động tâm tưởng của người lữ hành.
Ảnh
2. Phân tích
Xác định những hình ảnh, hoạt động tương phản trong khổ thơ 4. Nhân vật trữ tình xuất hiện trong khổ thơ này có còn chìm trong cảnh vật u buồn nữa không? Vì sao? Lời than “Ôi buồn đau, ôi cô lẻ...” kết nối tâm tưởng nhân vật trữ tình với ai? Ở đâu? Xác định không gian, thời gian tâm tưởng của NVTT trong 2 khổ 5 và 6? Hãy hình dung NVTT được tận hưởng những gì và tiếp tục đấu tranh với nỗi buồn ra sao?
- NV2: Tìm hiểu cảnh vật và tâm tưởng của người lữ hành
Thảo luận nhóm và trả lời câu hỏi sau:
b. Con đường mùa đông – cảnh vật và vận động tâm tưởng của người lữ hành.
b. Con đường mùa đông – cảnh vật và vận động tâm tưởng của người lữ hành.
Ảnh
* Không gian: Con đường vắng lặng, buồn tẻ. * Âm thanh:
Tiếng lục lạc - rung lên đơn điệu tẻ ngắt Tiếng kim đồng hồ kêu tích tắc - tiếng điểm bước vận động không ngừng của thời gian Bài ca của người xà ích chứa đựng cả niềm vui và nỗi buồn.
=> Mỗi âm thanh xuất hiện nhấn mạnh nỗi buồn, hướng vận động của nhân vật trữ tình để vượt qua những khó khăn trên con đường nỗi buồn thời thế hòa với với sự cô đơn của thân phận.
* Hình ảnh biểu tượng: (b. Con đường mùa đông – cảnh vật và vận động tâm tưởng của người lữ hành.)
Ảnh
* Hình ảnh biểu tượng:
Hình vẽ
Xe tam mã biểu tượng cho chuyển động nhanh như bay lên -> ý thức về sự vận động và tìm đến với tinh thần dân tộc Nga. Bài ca của người xà ích - lời ca dân gian -> ý thức về cội nguồn của nhân vật trữ tính. Mái lều, ánh lửa: gợi ý niệm về nhà, đó là mái ấm yên bình. Nhi - na: biểu tượng của hạnh phúc, tình yêu, nhân vật trữ tình coi đó là mục đích của hành trình.
Những hình ảnh đó là điểm tựa hành trang tinh thần cho mình để có thể vững vàng đi tiếp trên con đường mùa đông tràn ngập nỗi buồn lạnh giá.
* Hình ảnh tương phản: (b. Con đường mùa đông – cảnh vật và vận động tâm tưởng của người lữ hành.)
Ảnh
* Hình ảnh tương phản:
Ánh lửa - mái lều (thẫm đen) >< rừng sâu - tuyết (trắng) ; không có (ấm áp) >< chỉ có (lạnh lẽo) -> đó là sự đối lập giữa tâm cảnh và ngoại cảnh. Hình ảnh “những cột dài cây số” là biểu tượng cho những cột mốc trong cuộc đời, ngược chiều với sự vận động tiến lên của con người, người lữ hành luôn không ngừng chuyển động về phía trước -> Nhằm nhấn mạnh sự tách biệt tâm tưởng của người lữ hành ra khỏi cảnh vật bên ngoài đồng thời nhấn mạnh hướng vận động không ngừng về phía trước.
Nhân vật trữ tình không còn chìm đắm trong cảnh vật u buồn nữa.
* Cảm xúc của NVTT: (b. Con đường mùa đông – cảnh vật và vận động tâm tưởng của người lữ hành.)
Ảnh
* Cảm xúc của NVTT:
Lời than: “Ôi buồn đau, ôi cô lẻ...”: Sự thể hiện dòng cảm xúc mãnh liệt, kết nối tâm tưởng NVTT với cô gái Nga yêu thương. NVTT lúc này đang tận hưởng tâm trạng nhớ thương của người lữ khách: hơi ấm của mái ấm (lò đỏ lửa), hơi ấm của tình yêu (ngắm em, ngắm mãi không thôi, bên nhau trong đêm) Nhà thơ tiếp tục đấu tranh với nỗi buồn bằng cách gọi tên người yêu, đối mặt với “Kim đồng hồ kêu tích tắc”: tiếng điểm bước vận động không ngừng của thời gian và “lũ người tẻ ngắt”.
- Nhiệm vụ 3: Tìm hiểu hành trình cùng những điểm tựa tinh thần và ý thức về sứ mệnh.
Ảnh
Nêu nhận xét về những hình tượng thơ được điểm lại trong khổ thơ cuối. Hãy chia sẻ suy nghĩ của bạn về cách lấy lại cảm giác bình yên trên những “con đường mùa đông” trong cuộc đời.
- NV3: Tìm hiểu hành trình cùng những điểm tựa tinh thần và ý thức về sứ mệnh
c. Con đường mùa đông – vững bước hành trình cùng những điểm tựa tinh thần và ý thức về sứ mệnh.
c. Con đường mùa đông - vững bước hành trình cùng những điểm tựa tinh thần và ý thức về sứ mệnh.
Ảnh
* Những hình tượng thơ được điểm lại:
Nhi – na: người luôn đồng hành cùng lữ khách – là điểm tựa tình yêu. Con đường của tôi: sự gắn bó mật thiết giữa nhân vật trữ tình và con đường. Hình ảnh chiếc xe ngựa cùng bác xà ích lặp lại, tạo nên kết cấu vòng tròn tương ứng cho bài thơ, gợi cảm giác bình yên, gắn bó (ý thức về cội nguồn). “Sương mờ che lấp ánh trăng nghiêng”: ánh trăng xuyên qua lớp sương mù, rọi sáng -> nỗi buồn bị xua đi để hạnh phúc còn đọng lại.
* tiếp
c. Con đường mùa đông - vững bước hành trình cùng những điểm tựa tinh thần và ý thức về sứ mệnh.
Ảnh
* Với ý thức về sứ mệnh, về những điểm tựa tinh thần đồng hành với mình, NVTT tìm lại được cảm giác bình yên, đạt tới xúc cảm hài hòa. Nỗi buồn đã được lắng lại, hóa thành niềm yêu cuộc sống và niềm tin vào tương lai tươi sáng.
III. Tổng kết
III. Tổng kết
Ảnh
Nêu khái quát nội dung và những nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ?
1. Nội dung
1. Nội dung
Ảnh
Bài thơ đã khắc họa vẻ đẹp của cảnh sắc thiên nhiên và tâm hồn con người Nga một cách trọn vẹn. Đó là vẻ đẹp của một con người có tấm lòng yêu thiên nhiên, yêu đất nước và giàu nghị lực, ước mơ trên con đường đời cô lẻ, lắm gian truân.
2. Nghệ thuật
Ảnh
Thể thơ: tự do. Hình ảnh thơ quen thuộc, gần gũi, giàu giá trị biểu cảm. Hình tượng thơ có sự vận động theo dòng tâm trạng của nhân vật trữ tình: đi từ buồn chán, tẻ nhạt rồi đến cuối bài thơ, vẫn là những sự vật ấy nhưng trạng thái đã khác, càng buồn hơn nhưng trong đó vẫn ẩn chứa một niềm hy vọng mong manh về một ngày sẽ trở về -> Cấu tứ của bài thơ rất độc đáo.
2. Nghệ thuật
- Luyện tập - Vận dụng
- Luyện tập
Ảnh
Luyện tập:
Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) về một ình ảnh mang ý nghĩa tượng trưng mà bạn cho là đặc sắc trong bài thơ Con đường mùa đông.
- Vận dụng
Ảnh
- Vận dụng:
Hãy liên hệ với một bài thơ khác có cùng kiểu cấu tứ như bài thơ Con đường mùa đông mà em biết.
Tổng kết
- Tổng kết
Ảnh
Tổng kết:
Vẽ sơ đồ kiến thức vừa học Làm bài tập trong SBT. Chuẩn bị bài sau: "Bài 2. Cấu tứ và hình ảnh trong thơ trữ tình. Thực hành tiếng Việt".
- Cảm ơn
Ảnh