BÀI 8. CẤU TRÚC CỦA TẾ BÀO NHÂN THỰC
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
Ảnh
SINH HỌC 10
BÀI 8. CẤU TRÚC CỦA TẾ BÀO NHÂN THỰC
Mở đầu
Mở đầu
Mở đầu
Ảnh
Ảnh
Nêu những thành phần cấu tạo chính của tế bào nhân thực.
I. Màng sinh chất
- Hoạt động 1
I. Màng sinh chất
Hình vẽ
Ảnh
Ảnh
Điều gì sẽ xảy ra đối với tế bào nếu màng sinh chất bị phá vỡ? Chức năng của màng sinh chất là gì?
- Hoạt động 1:
- Hoạt động 2
Ảnh
Quan sát hình 8.2, cho biết phân tử nào trong cấu trúc của màng sinh chất thuộc nhóm lipid, nhóm protein.
- Hoạt động 2:
Ảnh
- Hoạt động 3
Ảnh
Quan sát hình 8.3 và nêu chức năng chính của protein trên màng sinh chất.
- Hoạt động 3:
Ảnh
Hình 8.3. Một số protein trên màng sinh chất
- Kết luận
Ảnh
- Kết luận:
Hình vẽ
Màng sinh chất bao bọc toàn bộ vật chất bên trong tế bào và kiểm soát các chất ra, vào tế bào. Có cấu trúc khảm lỏng gồm hai lớp lipid xen kẽ với các phân tử protein. Có tính thấm chọn lọc với các chất.
- Luyện tập
- Luyện tập:
Ảnh
Ảnh
1. Tại sao nói màng sinh chất là một màng có tính thấm chọn lọc? 2. Phân tử nào quyết định tính thấm của màng sinh chất? Những chất nào có thể dễ dàng đi qua màng?
- Vận dụng
- Vận dụng:
Ảnh
1. Thành phần nào của màng sinh chất giúp các tế bào có thể trao đổi thông tin với nhau?
II. Cấu trúc ngoài màng sinh chất
1. Chất nền ngoại bào
II. Cấu trúc ngoài màng sinh chất
Ảnh
1. Chất nền ngoại bào
Ảnh
4. Quan sát hình 8.4, cho biết tên một số phân tử cấu tạo nên chất nền ngoại bào.
Hình 8.4. Chất nền ngoại bào bên ngoài màng sinh chất của tế bào động vật
- Kết luận
Ảnh
- Kết luận:
Hình vẽ
Chất nền ngoại bào bao quanh màng sinh chất của tế bào động vật được cấu tạo chủ yếu bởi các loại protein, có chức năng liên kết các tế bào và tham gia truyền thông tin giữa các tế bào.
2. Thành tế bào
2. Thành tế bào
Hình vẽ
Ảnh
5. Phân tử sinh học nào là thành phần cấu tạo chính của thành tế bào thực vật?
Ảnh
- Kết luận
Ảnh
- Kết luận:
Hình vẽ
Thành tế bào bao quanh màng sinh chất chỉ có ở tế bào ở thực vật và nấm. Thành tế bào thực vật được cấu tạo chủ yếu bởi các bó sợi cellulose cứng chắc, làm nhiệm vụ bảo vệ, cố định hình dạng tế bào và điều chỉnh lượng nước đi vào tế bào.
- Luyện tập
- Luyện tập:
Ảnh
Ảnh
3. Quan sát hình 8.5 và mô tả cách sắp xếp các phân tử cellulose trong thành tế bào thực vật.
+) tiếp (- Luyện tập)
Ảnh
4. Cấu tạo và cách sắp xếp của các phân tử cellulose phù hợp như thế nào với chức năng của thành tế bào?
- Vận dụng
- Vận dụng:
Ảnh
2. Tại sao rau xanh là nguồn chính cung cấp chất xơ cho cơ thể người?
III. Nhân
- Hoạt động 6
III. Nhân
Ảnh
- Hoạt động 6
Ảnh
Quan sát hình 8.6 và liệt kê các thành phần cấu tạo của nhân.
- Hoạt động 7
- Hoạt động 7:
Bài tập kéo thả chữ
Hãy tìm những thành phần cấu tạo tương ứng với mỗi chức năng sau: - a. ||Các lỗ màng nhân|| có chức năng cho các phân tử nhất định đi vào và đi ra khỏi nhân. b. ||Màng nhân|| có chức năng bao bọc và bào vệ nhân. c. ||Sợi nhiễm sắc|| có chức năng chứa chất di truyền.
- Kết luận
Ảnh
- Kết luận:
Hình vẽ
Nhân chứa chất di truyền, là trung tâm điều khiển các hoạt động sống của tế bào. Màng nhân là màng kép đóng vai trò bảo vệ nhân và có các lỗ cho các chất đi qua. Chất nhân chứa sợi nhiễm sắc mang thông tin di truyền. Nhân con có vai trò tổng hợp ribosom.
- Luyện tập
- Luyện tập:
Ảnh
Ảnh
5. Những đặc điểm nào của màng nhân phù hợp với chức năng bảo vệ vào kiểm soát trao đổi các chất với tế bào chất? 6. Tại sao nói nhân là trung tâm điều khiển các hoạt động sống của tế bào?
- Vận dụng
- Vận dụng:
Ảnh
3. Tại sao tế bào hồng cầu người không phân chia được? 4. Đặc điểm của nhân là cơ sở cho lĩnh vực công nghệ sinh học nào?
IV. Tế bào chất
- Hoạt động 8
IV. Tế bào chất
Hình vẽ
Ảnh
Ảnh
Em hãy nêu các thành phần chủ yếu của tế bào chất.
- Hoạt động 8:
- Hoạt động 9
Hình vẽ
Ảnh
Ảnh
Tại sao bào tương là nơi diễn ra các phản ứng hóa học và là môi trường cho sự vận chuyển các chất vào các bào quan?
- Hoạt động 9
- Kết luận
Ảnh
- Kết luận:
Hình vẽ
Tế bào chất là vùng giữa màng sinh chất và nhân, bao gồm bào tương, các bào quan và bộ khung tế bào, là nơi diễn ra hầu hết các hoạt động sống của tế bào.
1. Ti thể
1. Ti thể
Ảnh
10. Quan sát hình 8.7 và nêu hình dạng và các thành phần cấu tạo của ti thể.
Ảnh
- Hoạt động 11
Hình vẽ
Ảnh
Ảnh
Em hãy cho biết: DNA của ti thể có đặc điểm gì khác so với DNA nhân?
- Hoạt động 11
- Hoạt động 12
Hình vẽ
Ảnh
Ảnh
Sự hình thành các mào có ý nghĩa gì đối với hoạt động chức năng của ti thể?
- Hoạt động 12
- Hoạt động 13
Hình vẽ
Ảnh
Ảnh
Em hãy cho biết: Tại sao ti thể có thể tự tổng hợp một số protein của nó?
- Hoạt động 13
- Kết luận
Ảnh
- Kết luận:
Hình vẽ
Ti thể là bào quan tham gia hô hấp tế bào, tạo phần lớn ATP cho các hoạt động sống của tế bào. Ti thể có màng kép bao bọc với các mào, làm tăng diện tích bề mặt cho hoạt động của các enzyme tham gia chuỗi truyền electron, tổng hợp ATP và chất nền chứa nhiều loại enzyme, DNA, ribosom.
- Vận dụng
- Vận dụng:
Ảnh
5. Tại sao các tế bào cơ, tế bào gan có số lượng ti thể (hàng nghìn) cao hơn rất nhiều so với các tế bào khác như tế bào biểu mô ở da, tế bào xương (hàng trăm)?
2. Lục lạp
2. Lục lạp
Hình vẽ
Ảnh
Ảnh
14. Em hãy cho biết: Lục lạp là gì? Nêu chức năng của lục lạp.
- Hoạt động 15
Hình vẽ
Ảnh
Ảnh
Thành phần cấu tạo nào của lục lạp đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện chức năng của lục lạp? Vì sao?
- Hoạt động 15
- Kết luận
Ảnh
- Kết luận:
Hình vẽ
Lục lạp là bào qua thực hiện quang hợp. Bên trong lục lạp có các túi dẹt (thylakoid) mang các sắc tố quang hợp và stroma chứa nhiều loại enzyme, DNA, ribosom.
- Hình 8.8. Cấu trúc của lục lạp ở tế bào thực vật
Hình 8.8. Cấu trúc của lục lạp ở tế bào thực vật
Ảnh
- Luyện tập
- Luyện tập:
Ảnh
Ảnh
7. Dựa vào hình 8.7, 8.8, em hãy nêu những đặc điểm cấu tạo giống nhau giữa lục lạp và ti thể.
3. Lưới nội chất
3. Lưới nội chất
Ảnh
Hình vẽ
Lưới nội chất là mạng lưới các túi dẹt và ống thông với nhau, là nơi sản xuất và vận chuyển các phân tử protein, lipid và là "nhà máy" sản xuất màng.
- Luyện tập
Ảnh
- Luyện tập:
Ảnh
8. Quan sát hình 8.9, phân biệt cấu tạo lưới nội chất hạt và lưới nội chất trơn.
+) tiếp (- Luyện tập)
Ảnh
9. Tại sao lưới nội chất hạt là nơi sản xuất protein?
- Vận dụng
- Vận dụng:
Ảnh
6. Trong các tế bào sau đây, tế ào nào có lưới nội chất hạt hoặc lưới nội chất trơn phát triển mạnh: tế bào gan, tế bào ở tinh hoàn, tế bào tuyến tụy? Giải thích.
+) tiếp (- Vận dụng)
Ảnh
7. Tại sao nói lưới nội chất là nhà máy sản xuất màng cho tế bào?
4. Bộ máy Golgi
4. Bộ máy Golgi
Hình vẽ
Ảnh
Ảnh
16. Em hãy mô tả hoạt động phối hợp của lưới nội chất và bộ máy Golgi.
- Kết luận
Ảnh
- Kết luận:
Hình vẽ
Bộ máy Golgi là bào quan có hệ thống các túi dẹt làm nhiệm vụ sửa đổi, phân loại, đóng gói và vận chuyển các sản phẩm tổng hợp từ lưới nội chất đến các bào quan khác hay xuất ra màng.
- Hình 8.10. Bộ máy Golgi và sự tiết protein
Ảnh
Hình 8.10. Bộ máy Golgi và sự tiết protein
- Luyện tập
Ảnh
10. Dựa vào hình 8.10, mô tả con đường tiết enzyme ở tế bào tuyến tụy.
- Luyện tập
5. Lysosome
5. Lysosome
Hình vẽ
Ảnh
Ảnh
17. Tại sao lysosome tiêu hóa được nhiều phân tử lớn và bào quan? Sự tiêu hóa các bào quan bị hỏng, không cần thiết có ý nghĩa gì đối với tế bào?
- Kết luận
Ảnh
- Kết luận:
Hình vẽ
Lysosome là bào quan tiêu hóa của tế bào, chứa các enzyme phân giải các phân tử lớn như protein, nucleic acid, polysaccharide và lipid.
- Hình 8.11. Cấu trúc của lysosome
Hình 8.11. Cấu trúc của lysosome
Ảnh
- Hình 8.12. Lysosome tiêu hóa ti thể bị hỏng
Hình 8.12. Lysosome tiêu hóa ti thể bị hỏng
Ảnh
- Vận dụng
- Vận dụng:
Ảnh
8. Vì sao tế bào bạch cầu có thể "ăn" được vi khuẩn?
6. Không bào
6. Không bào
Hình vẽ
Ảnh
Ảnh
18. Em hãy cho biết: Không bào là gì? Nêu vai trò của không bào trung tâm.
- Kết luận
Ảnh
- Kết luận:
Hình vẽ
Không bào là bào quan chứa dịch lỏng. Không bào trung tâm của tế bào thực vật trưởng thành đóng vai trò điều chỉnh lượng nước trong tế bào, dự trữ hay mang chất thải, sắc tố.
- Hình 8.13. Không bào trung tâm ở tế bào thực vật
Hình 8.13. Không bào trung tâm ở tế bào thực vật
Ảnh
- Vận dụng
Ảnh
- Vận dụng:
9. Màu đỏ của cánh hoa hay màu tím của một số loại quả là do đâu?
+) tiếp (- Vận dụng)
Ảnh
10. Tại sao màng sinh chất của nguyê sinh vật sống trong môi trường nước ngọt không bị vỡ khi có lượng lớn nước đi vào trong tế bào?
7. Peroxisome
7. Peroxisome
Ảnh
19. Em hãy cho biết: Không bào là gì? Nêu vai trò của không bào trung tâm.
Ảnh
- Hoạt động 20
Hình vẽ
Ảnh
Ảnh
Tại sao nói peroxisome là bào quan chuyên oxi hóa?
- Hoạt động 20
- Hoạt động 21
Hình vẽ
Ảnh
Ảnh
Tại sao tế bào không bị độc do sản phẩm của quá trình oxi hóa (latex(H_2O_2)).
- Hoạt động 21
- Kết luận
Ảnh
- Kết luận:
Hình vẽ
Peroxisome là bào quan chứa các enzyme oxi hóa tham gia phân giải các chất độc, phân giải acid béo.
8. Ribosome
8. Ribosome
Hình vẽ
Ảnh
22. Em hãy cho biết: Ribosome là gì? Nêu vai trò của ribosome.
Ảnh
- Hoạt động 23
Hình vẽ
Ảnh
Ảnh
Em hãy kể một số bào quan có ribosome.
- Hoạt động 23
- Hoạt động 24
Hình vẽ
Ảnh
Ảnh
Ribosome gắn trên màng lưới nội chất có ý nghĩa gì đối với việc thực hiện chức năng của lưới nội chất.
- Hoạt động 24
- Hoạt động 25
Hình vẽ
Ảnh
Ảnh
Em hãy mô tả cấu trúc của ribosome.
- Hoạt động 25
- Kết luận
Ảnh
- Kết luận:
Hình vẽ
Ribosome là bào quan không có màng, cấu tạo từ rRNA và protein, tham gia tổn hợp protein.
- Hình 8.15. Cấu trúc của ribosome
Hình 8.15. Cấu trúc của ribosome
Ảnh
9. Trung thể
9. Trung thể
Hình vẽ
Ảnh
26. Trung thể là gì? Trung thể tham gia vào quá trình nào của tế bào động vật và có vai trò gì trong quá trình này?
Ảnh
- Hoạt động 27
Ảnh
Ảnh
Quan sát hình 8.16 và mô tả cấu tạo của trung thể.
- Hoạt động 27
Hình 8.16. Cấu trúc của trung thể
- Hoạt động 28
Hình vẽ
Ảnh
Ảnh
Thành phần cấu tạo nào của trung thể đóng vai trò quan trọng trong sự phân chia tế bào?
- Hoạt động 28
- Kết luận
Ảnh
- Kết luận:
Hình vẽ
Trung thể là bào quan không có màng nằm ở gần nhân trong tế bào động vật. Trung thể được cấu tạo chủ yếu từ các vi ống, đóng vai trò trong phân chia tế bào.
10. Bộ khung tế bào
Ảnh
10. Bộ khung tế bào
Ảnh
29. Quan sát hình 8.17, nêu các thành phần cấu tạo của bộ khung tế bào và chức năng của chúng.
- Kết luận
Ảnh
- Kết luận:
Hình vẽ
Bộ khung tế bào là mạng lưới các vi ống, vi sợi và các sợi trung gian, làm nhiệm vụ nâng đỡ cơ học, duy trì hình dạng của tế bào, tham gia vào sự vận chuyển trong tế bào và sự vận động của tế bào.
- Luyện tập
11. Nêu cấu trúc và chức năng của các thành phần cấu tạo tế bào động vật và tế bào thực vật theo gợi ý bảng như 8.1.
- Luyện tập
Ảnh
Bảng 8.1. So sánh thành phần cấu tạo tế bào động vật và tế bào thực vật
V. Thực hành quan sát tế bào nhân thực
1. Làm tiêu bản và quan sát tế bào thực vật
V. Thực hành quan sát tế bào nhân thực
1. Làm tiêu bản và quan sát tế bào thực vật
+) Chuẩn bị:
Ảnh
Ảnh
Mẫu vật: lá rong đuôi chồn hoặc lá hành ta. Hóa chất: nước cất, dung dịch KI. Dụng cụ: kính hiển vi quan học, kim mũi mác, lam kính, lamen, ống nhỏ giọt.
+) Tiến hành
Ảnh
Hình vẽ
+) Tiến hành:
Tiến hành làm tiêu bản và quan sát dưới kính hiển vi theo hướng dẫn trong SGK trang 53 .
+) Báo cáo
Ảnh
Hình vẽ
+) Báo cáo:
Vẽ và mô tả hình dạng, cấu tạo tế bào và các bào quan của các tế bào lá mà em đã quan sát.
2. Làm tiêu bản và quan sát tế bào động vật (tế bào niêm mạc miệng)
2. Làm tiêu bản và quan sát tế bào động vật (tế bào niêm mạc miệng)
Ảnh
Ảnh
Hóa chất: dung dịch xanh methylene 0,5%. Dụng cụ: kính hiển vi quang học, tăm sạch, lam kính, lamen, ống nhỏ giọt.
+) Chuẩn bị
+) Tiến hành
Ảnh
Hình vẽ
+) Tiến hành:
Tiến hành làm tiêu bản và quan sát dưới kính hiển vi theo hướng dẫn trong SGK trang 54.
+) Báo cáo
+) Báo cáo:
Ảnh
+) Báo cáo:
Hình vẽ
Vẽ và mô tả hình dạng, cấu tạo của tế bào niêm mạc miệng mà em đã quan sát. So sánh hình dạng, cấu tạo tế bào thực vật và động vật mà em quan sát được.
- Tham khảo hình ảnh một số tế bào
- Tham khảo hình ảnh một số tế bào
Ảnh
Ảnh
Dặn dò
Dặn dò
Ảnh
DẶN DÒ
Ôn lại bài vừa học. Làm bài tập trong SBT. Chuẩn bị bài sau:" Bài 9. Trao đổi chất qua màn sinh chất".
Cảm ơn
Ảnh