Công ty Cổ phần Mạng giáo dục Bạch Kim - 27 Huỳnh Thúc Kháng, Đống Đa, Hà Nội
Trang bìa
Trang bìa:
Tiết 118: Câu trần thuật đơn không có từ “là” I. Đặc điểm của câu trần thuật đơn không có từ "là"
1. Ví dụ:
a. Mùa xuân về. b. Chúng tôi tụ hội ở góc sân. (Duy Khán) c. Cây cối um tùm. (Duy Khán) d. Dòng sông Năm Căn rộng lớn lắm. 1. Ví dụ: Phiếu học tập:

Phiếu học tập

Bài 1:

a. Hãy xác định chủ ngữ - vị ngữ trong những câu trên? Cho biết vị ngữ của những câu này có cấu tạo như thế nào?

b. Chọn những từ hoặc cụm từ phủ định: không, không phải, chưa, chưa phải để điền vào trước vị ngữ của những câu trên.

Kết quả câu a: BÀI 1
a. Mùa xuân về. b. Chúng tôi tụ hội ở góc sân. c. Cây cối um tùm. d. Dòng sông Năm Căn rộng lớn lắm. CN VN (Động từ) CN VN (Cụm động từ) CN VN (Tính từ) CN VN (Cụm tính từ) Kết luận:
Kết luận:

Trong c©u trÇn thuËt ®¬n kh«ng cã tõ “lµ”:

VÞ ng÷ th­êng do ®éng tõ hoÆc côm ®éng tõ, tÝnh tõ hoÆc côm tÝnh tõ t¹o thµnh.

Kết quả câu b: BÀI 1

b. Chän nh÷ng tõ hoÆc côm tõ phñ ®Þnh: kh«ng, kh«ng ph¶i, ch­a, ch­a ph¶i ®Ó ®iÒn vµo tr­íc vÞ ng÷ cña nh÷ng c©u trªn.

a. Mïa xu©n vÒ. b. Chóng t«i tô héi ë gãc s©n. c. C©y cèi um tïm. d. Dßng s«ng N¨m C¨n réng lín l¾m.

Mïa xu©n chưa vÒ.

Chóng t«i chưa tô héi ë

gãc s©n.

Cây cối không um tùm.

Dßng s«ng N¨m C¨n

không réng lín l¾m.

Cấu trúc phủ định: CẤU TRÚC PHỦ ĐỊNH
CẤU TRÚC PHỦ ĐỊNH Câu TTĐ không có từ "là" Câu TTĐ có từ "là" Từ phủ định vị ngữ Từ phủ định động từ tình thái là vị ngữ.

Ví dụ:

Cây cối không um tùm.

Ví dụ:

Dế Mèn trêu chị Cốc

không phải là dại.

Kết luận:
Kết luận

Trong c©u trÇn thuËt ®¬n kh«ng cã tõ “lµ”:

Khi vÞ ng÷ biÓu thÞ ý phñ ®Þnh, nã kÕt hîp víi c¸c tõ “kh«ng”, “ch­a”.

2. Ghi nhớ:
2.Ghi nhớ: Trong c©u trÇn thuËt ®¬n kh«ng cã tõ “lµ”: - VÞ ng÷ th­êng do ®éng tõ hoÆc côm ®éng tõ, tÝnh tõ hoÆc côm tÝnh tõ t¹o thµnh. - Khi vÞ ng÷ biÓu thÞ ý phñ ®Þnh, nã kÕt hîp víi c¸c tõ “kh«ng”, “ch­a”. Bài tập nhanh: Quan sát tranh
Dựa vào bức tranh trên, em hãy đặt một câu trần thuật đơn không có từ "là". II. Các kiểu câu trần thuật đơn không có từ là
1. Ví dụ::

PhiÕu bµi tËp

Bµi 2: X¸c ®Þnh chñ ng÷, vÞ ng÷ cña c¸c c©u sau:

a) §»ng cuèi b·i, hai cËu bÐ con tiÕn l¹i.

b) §»ng cuèi b·i, tiÕn l¹i hai cËu bÐ con.

Bµi 3: Chän mét trong hai c©u trªn ®Ó ®iÒn vµo chç trèng trong ®o¹n v¨n sau ®©y. Gi¶i thÝch v× sao em chän c©u nµy mµ kh«ng chän c©u kh¸c ?

“Êy lµ vµo ®Çu mïa hÌ mét n¨m kia. Buæi s¸ng, t«i ®ang ®øng ngoµi cöa gÆm mÊy nh¸nh cá non ¨n ®iÓm t©m. Bçng (…) tay cÇm que, tay x¸ch c¸i èng b¬ n­íc. ThÊy bãng ng­êi, t«i véi lÈn xuèng cá, chui nhanh vÒ hang”

(Theo T« Hoµi)

Trả lời bài 2:
Bài 2: Xác định chủ ngữ, vị ngữ của các câu sau: a) Đằng cuối bãi, hai cậu bé con tiến lại. b) Đằng cuối bãi, tiến lại hai cậu bé con . CN VN VN CN Trả lời bài 3:

Bµi 3:

Chän mét trong hai c©u trªn ®Ó ®iÒn vµo chç trèng trong ®o¹n v¨n sau ®©y. Gi¶i thÝch v× sao em chän c©u nµy mµ kh«ng chän c©u kh¸c.

“Êy lµ vµo ®Çu mïa hÌ mét n¨m kia. Buæi s¸ng, t«i ®ang ®øng ngoµi cöa gÆm mÊy nh¸nh cá non ¨n ®iÓm t©m. Bçng (...) tay cÇm que, tay x¸ch c¸i èng b¬ n­íc. ThÊy bãng ng­êi, t«i véi lÈn xuèng cá, chui nhanh vÒ hang”

(Theo T« Hoài)

Bµi 3:

Chän mét trong hai c©u trªn ®Ó ®iÒn vµo chç trèng trong ®o¹n v¨n sau ®©y. Gi¶i thÝch v× sao em chän c©u nµy mµ kh«ng chän c©u kh¸c.

“Êy lµ vµo ®Çu mïa hÌ mét n¨m kia. Buæi s¸ng, t«i ®ang ®øng ngoµi cöa gÆm mÊy nh¸nh cá non ¨n ®iÓm t©m. Bçng ®»ng cuèi b·i, tiÕn l¹i hai cËu bÐ con tay cÇm que, tay x¸ch c¸i èng b¬ n­íc. ThÊy bãng ng­êi, t«i véi lÈn xuèng cá, chui nhanh vÒ hang”

(Theo T« Hoài)

Ví dụ:
Bài 2: a) Đằng cuối bãi, hai cậu bé con tiến lại. b) Đằng cuối bãi, tiến lại hai cậu bé con . CN VN VN CN - > Miêu tả hành động của hai cậu bé. - > Thông báo sự xuất hiện của hai cậu bé. 2.Ghi nhớ :
2. Ghi nhớ:

Có hai kiểu câu trần thuật đơn không có từ "là":

a. Câu miêu tả

Nh÷ng c©u dïng ®Ó miªu t¶ hµnh ®éng, tr¹ng th¸i, đÆc ®iÓm,… cña sù vËt nªu ë chñ ng÷ ®­îc gäi lµ c©u miªu t¶. Trong c©u miªu t¶, chñ ng÷ ®øng tr­íc vÞ ng÷.

b. Câu tồn tại

Nh÷ng c©u dïng ®Ó th«ng b¸o vÒ sù xuÊt hiÖn, tån t¹i hoÆc tiªu biÕn cña sù vËt ®­îc gäi lµ c©u tån t¹i. Mét trong nh÷ng c¸ch t¹o c©u tån t¹i lµ ®¶o chñ ng÷ xuèng sau vÞ ng÷.

Bài tập nhanh:
Những câu sau đây là câu tồn tại. Đúng hay sai? Vì sao?
A. Trên bầu trời vụt tắt một vì sao.
B. Giữa giường thất bảo ngồi trên một bà. (Nguyễn Du)
Đáp án bài tập nhanh:
Hai câu trên đều là câu tồn tại vì: a. Trên bầu trời vụt tắt một vì sao. VN CN Thông báo về sự tiêu biến của sự vật. b.Giữa giường thất bảo ngồi trên một bà. VN CN Thông báo về sự tồn tại của sự vật. III. Luyện tập
Bài tập 1: Bài tập 1
X¸c ®Þnh chñ ng÷, vÞ ng÷ trong nh÷ng c©u sau. Cho biÕt nh÷ng c©u nµo lµ c©u miªu t¶ vµ nh÷ng c©u nµo lµ c©u tån t¹i? a. (1) Bãng tre trïm lªn ©u yÕm lµng, b¶n, xãm, th«n.(2) D­íi bãng tre cña ngµn x­a, thÊp tho¸ng m¸i ®×nh, m¸i chïa cæ kÝnh.(3) D­íi bãng tre xanh, ta g×n gi÷ mét nÒn v¨n ho¸ l©u ®êi. b. (1) Bªn hµng xãm t«i cã c¸i hang cña DÕ Cho¾t. (2) DÕ Cho¾t lµ tªn t«i dï ®Æt cho nã mét c¸ch chÕ giÔu vµ trÞch th­îng. c. (1) D­íi gèc tre, tua tña nh÷ng mÇm m¨ng. M¨ng tråi lªn nhän ho¾t nh­ mét mòi gai khæng lå xuyªn qua ®Êt luü mµ trçi dËy. Đáp án bài 1 (Câu a): Đáp án bài tập 1
a. (1) Bãng tre trïm lªn ©u yÕm lµng, b¶n, xãm, th«n. C V Câu miêu tả. (2) D­íi bãng tre cña ngµn x­a, thÊp tho¸ng m¸i ®×nh, m¸i chïa cæ kÝnh. V C Câu tồn tại. (3) D­íi bãng tre xanh, ta g×n gi÷ mét nÒn v¨n ho¸ l©u ®êi. C V Câu miêu tả. Đáp án bài 1 (Câu b): Đáp án bài 1
b. (1) Bªn hµng xãm t«i cã c¸i hang cña DÕ Cho¾t. V C Câu tồn tại (2) DÕ Cho¾t lµ tªn t«i ®· ®Æt cho nã mét c¸ch chÕ giÔu vµ trÞch th­îng. CN VN Câu miêu tả (Câu TTĐ có từ "là") Đáp án bài 1 (Câu c):
c. (1) D­íi gèc tre, tua tña nh÷ng mÇm m¨ng. VN CN Câu tồn tại (2) M¨ng tråi lªn nhän ho¾t nh­ mét mòi gai khæng lå xuyªn qua ®Êt luü mµ trçi dËy. CN VN Câu miêu tả Bài tập 2a: Bài tập trắc nghiệm
Trong các câu sau, câu nào là câu miêu tả?
A. Tre còn là nguồn vui duy nhất của tuổi thơ.
B. Trời âm u mây mưa, biển xám xịt, nặng nề.
C. Bây giờ là chớm hè.
D. Những chiếc đu tre vẫn dướn lên bay bổng.
Bài tập 2b: Bài tập trắc nghiệm
Trong các câu sau, câu nào là câu tồn tại?
A. Các cành cây đã lấm tấm màu xanh.
B. Dòng sông cứ chảy quanh co.
C. Tre vẫn mang khúc nhạc tâm tình.
D. Trên thinh không bay ngang qua từng đàn chim lớn.
Trò chơi nhanh tay nhanh mắt: TRÒ CHƠI NHANH TAY NHANH MẮT
Đáp án trò chơi: TRÒ CHƠI NHANH TAY NHANH MẮT
CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN Câu trần thuật đơn có từ "là" Câu trần thuật đơn không có từ "là" Câu định nghĩa Câu giới thiệu Câu miêu tả Câu đánh giá Câu miêu tả Câu tồn tại Bài tập 4:
Em hãy quan sát bức tranh trên và viết một đoạn văn (khoảng 5 - 7 câu) tả lại cảnh thiên nhiên (hoặc sinh hoạt) vùng biển đảo Cô Tô,trong đó có sử dụng ít nhất một câu tồn tại. Chiếu bài của học sinh:
Bài tập 5:
So sánh sự giống và khác nhau giữa câu trần thuật đơn không có từ "là" và câu trần thuật đơn có từ "là"? Bài tập 5 Chiếu bài học sinh:
Đáp án bài tập 5: So sánh sự giống và khác nhau giữa câu TTĐ không có từ "là" và câu TTĐ có từ "là"
* Khác nhau Câu TTĐ có từ "là" Câu TTĐ không có từ "là"

- Vị ngữ chủ yếu do từ "là"

kết hợp với danh từ (cụm

danh từ) tạo thành.

- Vị ngữ do động từ (cụm

động từ), tính từ (cụm tính từ)

tạo thành.

- Biểu thị ý phủ định, vị ngữ

kết hợp với "không phải",

"chưa phải".

- Biểu thị ý phủ định, vị ngữ

kết hợp với "không", "chưa".

*Giống nhau:

Đều là câu trần thuật đơn chỉ có một cụm C-V

IV. Củng cố, dặn dò
Củng cố: TIẾT 120: CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN KHÔNG CÓ TỪ "LÀ"
I. §Æc ®iÓm cña c©u trÇn thuËt ®¬n kh«ng cã tõ “lµ”: 1. VÝ dô: 2. Ghi nhí: II. C¸c kiÓu c©u trÇn thuËt ®¬n kh«ng cã tõ "lµ": 1. VÝ dô: 2. Ghi nhí: Có hai kiểu câu trần thuật đơn không có từ "là":

a. Câu miêu tả: Nh÷ng c©u dïng ®Ó miªu t¶ hµnh ®éng, tr¹ng th¸i, ®Æc ®iÓm,… cña sù vËt nªu ë chñ ng÷ ®­îc gäi lµ c©u miªu t¶. Trong c©u miªu t¶, chñ ng÷ ®øng tr­íc vÞ ng÷.

b. Câu tồn tại: Nh÷ng c©u dïng ®Ó th«ng b¸o vÒ sù xuÊt hiÖn, tån t¹i hoÆc tiªu biÕn cña sù vËt ®­îc gäi lµ c©u tån t¹i. Mét trong nh÷ng c¸ch t¹o c©u tån t¹i lµ ®¶o chñ ng÷ xuèng sau vÞ ng÷.

Trong c©u trÇn thuËt ®¬n kh«ng cã tõ “lµ”: - VÞ ng÷ th­êng do ®éng tõ hoÆc côm ®éng tõ, tÝnh tõ hoÆc côm tÝnh tõ t¹o thµnh. - Khi vÞ ng÷ biÓu thÞ ý phñ ®Þnh, nã kÕt hîp víi c¸c tõ: kh«ng, ch­a. Bài tập ẩn hiện: Bài tập ẩn hiện
Hãy chuyển những câu miêu tả sau sang câu tồn tại.
A. Cuối vườn, những chiếc lá khô rơi lác đác. ||- > Cuối vườn, rơi lác đác những chiếc lá khô||. B. Từ trong màn sương sớm, hai bóng người hiện lên. ||- > Từ trong màn sương sớm, hiện lên hai bóng người||. C. Trước nhà những hàng cây xanh mát. ||- > Trước nhà, xanh mát những hàng cây||. D. Xa xa những đàn cò, đàn sếu xuất hiện ||- > Xa xa xuất hiện những đàn cò, đàn sếu||. Dặn dò:
- Nắm vững nội dung bài học. - Làm bài tập 2/SGK trang 120. - Chuẩn bị bài: Ôn tập văn miêu tả