BÀI 10. BÀI TIẾT VÀ CÂN BẰNG NỘI MÔI
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
BÀI 10. BÀI TIẾT VÀ CÂN BẰNG NỘI MÔI
Khởi động
Khởi động
Khởi động
Ảnh
Bảng 10.1 thể hiện kết quả xét nghiệm một số chỉ số máu lúc đói của một người phụ nữ 30 tuổi. Dựa vào kết quả xét nghiệm, dự đoán người này bị bệnh gì.
Bài tiết
Khái niệm, vai trò của bài tiết
Khái niệm, vai trò của bài tiết
Bài tiết là quá trình thải chất dư thừa, chất độc sinh ra do quá trình trao đổi chất của các tế bào, mô, cơ quan trong cơ thể. Các cơ quan tham gia bài tiết gồm: thận, gan, da và phổi. Bài tiết giúp thải độc cho cơ thể và duy trì cân bằng nội môi.
Vai trò của thận trong bài tiết (Vai trò của thận trong bài tiết và cân bằng nội môi)
Vai trò của thận trong bài tiết
Thận là nơi diễn ra quá trình hình thành nước tiểu, giúp đào thải chất thừa, chất độc khỏi cơ thể. Quá trình hình thành nước tiểu diễn ra ở các nephron thận (đơn vị thận) (hình 10.1). Mỗi quả thận ở người có khoảng 1 triệu nephron. Quá trình hình thành nước tiểu gồm các giai đoạn: lọc ở cầu thận, tái hấp thụ và tiết ở ống thận. Quá trình lọc ở cầu thận là quá trình nước và các chất hoà tan từ máu qua lỗ lọc của mao mạch cầu thận ra khoang Bowman, hình thành nước tiểu đầu. Thành phần của nước tiểu đầu tương tự thành phần của máu nhưng không có tế bảo máu và các chất có kích thước phân tử lớn hơn 70 – 80 Ã (như protein).
Hình 10.1
Ảnh
Trung bình mỗi ngày có khoảng 170 – 180 lít nước tiểu đầu được tạo ra nhưng chỉ có khoảng 1 – 2 lít nước tiểu chính thức được hình thành. Nước tiểu chính thức tạo thành đổ vào bể thận, qua ống dẫn nước tiểu đổ vào bóng đái. Nước tiểu chính thức được chứa trong bóng dái và thải ra ngoài qua ống đái.
Vai trò của thận trong cân bằng nội môi (Vai trò của thận trong bài tiết và cân bằng nội môi)
Vai trò của thận trong cân bằng nội môi
Thận tham gia vào điều hoà thể tích máu, huyết áp, pH, áp suất thẩm thấu, qua đó giúp duy trì cân bằng nội môi của cơ thể. Huyết áp giảm hoặc thể tích máu giảm (ví dụ như khi cơ thể bị mất máu, mất nước) sẽ kích thích thận tăng tiết renin. Renin kích thích tạo angiotensin II. Angiotensin II kích thích cơ động mạch tới thận, giảm lượng nước tiểu tạo thành. Ngoài ra, angiotensin II còn kích thích tiết hormone aldosterone, aldosterone kích thích tăng tái hấp thụ Na+ và nước, làm giảm lượng nước tiểu. Kết quả là thể tích máu, huyết áp tăng về mức bình thường. Áp suất thẩm thấu máu tăng sẽ kích thích tiết hormone ADH. ADH kích thích tăng tái hấp thụ nước ở ống lượn xa và ống góp, làm giảm lượng nước tiểu và tăng lượng nước trong máu, từ đó làm giảm áp suất thẩm thấu của máu (hình 10.3).
Hình 10.3 (Vai trò của thận trong bài tiết và cân bằng nội môi)
Ảnh
Một số bệnh liên quan đến bài tiết
Một số bệnh liên quan đến bài tiết
Nguyên nhân và cách điều trị một số bệnh liên quan đến cơ quan bài tiết nước tiểu được thể hiện ở bảng 10.2.
Ảnh
Cân bằng nội môi
Khái niệm
Khái niệm
Nội môi là môi trường bên trong cơ thể động vật, là môi trường giúp tế bảo thực hiện quá trình trao đổi chất. Môi trường trong cơ thể bao gồm huyết tương, dịch mô (dịch giữa các tế bào), dịch bạch huyết. Những điều kiện lí, hoá của môi trường trong cơ thể (nhiệt độ, huyết áp, pH, áp suất thẩm thấu, thành phần chất tan,...) dao động quanh một giá trị nhất định gọi là cân bằng động nội môi. Nếu những tính chất lí, hoa này biến động vượt ra ngoài giới hạn cân bằng động sẽ gây ra sự biến đổi hoặc rối loạn hoạt động của các tế bào, cơ quan trong cơ thể, thậm chí dẫn đến tử vong. Vì vậy, việc xét nghiệm định kì các chỉ số sinh hoá máu là cần thiết để phát hiện kịp thời tình trạng mất cân bằng nội môi, từ đó đưa ra những biện pháp điều chỉnh và hoặc chữa trị các bệnh liên quan ngay từ giai đoạn sớm.
Cơ chế điều hoà cân bằng nội môi
Cơ chế điều hoà cân bằng nội môi
Thành phần, tính chất môi trường trong có thể bị biến động và chịu ảnh hưởng bởi hoạt động của nhiều cơ quan, hệ cơ quan trọng cơ thể (hình 10.4) Khi chỉ số môi trường trong bị mất cân bằng, cơ thể có cơ chế điều hoà với sự tham gia của hệ thần kinh, hệ nội tiết theo cơ chế liễn hệ ngược. Cơ chế đó diễn ra như sau: sự mất cân bằng một giá trị môi trường trong sẽ tác động lên thụ thể tương ứng. từ đó tác động lên trung khu điều hoà (thần kinh và hoặc thể dịch), trung khu này sẽ điều khiển hoạt động của cơ quan, hệ cơ quan trong cơ thể, giúp đưa giá trị môi trường trong trở về bình thường.
Hình 10.4
Ảnh
Luyện tập
Bài 1
Bài tập trắc nghiệm
Cân bằng nội môi đảm bảo sự ổn định trong hệ sinh thái bằng cách:
Đảm bảo tỷ lệ cân đối giữa con cái và con đực
Đảm bảo tỷ lệ cân đối giữa sinh sản và tử vong
Đảm bảo tỷ lệ cân đối giữa sản xuất và tiêu thụ
Đảm bảo tỷ lệ cân đối giữa loài săn mồi và con mồi
Bài 2
Bài tập trắc nghiệm
Nó được sản xuất và phân hủy ở gan, có tác dụng đệm pH và giữ vai trò quan trọng trong điều hòa áp suất thẩm thẩm thấu. Nếu thiếu nó, nước bị ứ lại ở mô gây hiện tượng phù nề. Nó là ?
Albumin
Globulin
Hemoglobin
Fibrinogen
Bài 3
Bài tập trắc nghiệm
Trong cơ chế duy trì ổn định pH của máu, ý nào dưới đây không đúng?
Thận thải H+ và HCO3-.
Hệ đệm trong máu lấy đi H+.
Phổi hấp thu O2.
Phổi thải CO2.
Vận dụng
Vận dụng
Vận dụng
Giải thích tại sao ăn mặn (nhiều muối) thường xuyên sẽ tăng nguy cơ bị bệnh cao huyết áp. Việc thường xuyên nhịn tiểu có thể dẫn đến tác hại gì?
Cảm ơn
Ảnh