BÀI 3. KHÁT KHAO ĐOÀN TỤ. TÚ UYÊN GẶP GIÁNG KIỀU
Trang bìa
Trang bìa
Ảnh
Ảnh
BÀI 3. KHÁT KHAO ĐOÀN TỤ
TÚ UYÊN GẶP GIÁNG KIỀU
Văn bản 1:
Khởi động
Khởi động
Ảnh
- Khởi động:
Theo bạn, thế nào là "người đẹp trong tranh" hay " người đẹp như tranh"? Hãy thử chia sẻ tưởng tượng của bạn về hình ảnh người đẹp bước ra từ một bức tranh.
I. Đọc - hiểu văn bản
- Hoạt động nhóm
Ảnh
Hình vẽ
I. Đọc - hiểu văn bản
Hoạt động nhóm:
Trình bày những hiểu biết của bạn văn bản "Tú Uyên gặp Giáng Kiều".
Tìm tất cả những điển tích, điển cố trong văn bản "Tú Uyên gặp Giáng Kiều" và lí giải ý nghĩa của chúng. Cho biết hầu hết những điển tích, điển cố đó bắt nguồn từ đầu?
1. Văn bản "Tú Uyên gặp Giáng Kiều"
Ảnh
1. Văn bản "Tú Uyên gặp Giáng Kiều"
Văn bản "Tú Uyên gặp Giáng Kiều" được trích từ truyện Nôm Bích Câu kì ngộ (từ câu 305 đến câu 360). Truyện Nôm Bích Câu kì ngộ nguyên là truyện viết bằng chữ Hán, được cho là của Đoàn Thị Điểm, về sau được dịch ra truyện Nôm và phổ biến rộng rãi.
+ tiếp
Ảnh
1. Văn bản "Tú Uyên gặp Giáng Kiều"
Trước đây, nhiều người cho là tác phẩm này là của một tác giả khuyết danh nhưng theo các nhà nghiên cứu hiện nay thì người sáng tác thơ là Vũ Quốc Trân sống ở khoảng giữa thế kỉ XIX.
2. Điển tích, điển cố trong văn bản
Ảnh
2. Điển tích, điển cố trong văn bản
Hình vẽ
Ảnh
Tục truyền hai bà Nga Hoàng và Nữ Anh - vợ vua Thuấn đã khóc chồng bên bờ sống Tương, ở đây chỉ nỗi tương tư của nhân vật.
+ Bát trân
Ảnh
Ảnh
2. Điển tích, điển cố trong văn bản
Hình vẽ
Tám món ăn quý. Theo sách Chu lễ, tám món ăn ấy là: bộ ngào, bánh mỡ, heo quay, dê thui, chả quết, thịt ướp, nem luộc và gan nướng, ở đây chỉ thức ăn ngon.
+ Chúa Đông, bếp trời, ba sinh
Ảnh
2. Điển tích, điển cố trong văn bản
Hình vẽ
Hình vẽ
tức Đông Quân, vị thần coi về mùa xuân, ở đây chỉ mùa xuân.
Hình vẽ
Hình vẽ
tức Thiên Trù, tên một ngôi sao chăm lo việc bếp nhà trời.
Hình vẽ
Hình vẽ
theo thuyết luân hồi của Phật giáo thì con người có ba kiếp.
+ Tơ trăng, tác hợp duyên trời
Ảnh
2. Điển tích, điển cố trong văn bản
Hình vẽ
Hình vẽ
Dây tơ hồng của Nguyệt Lão se duyên vợ chồng.
Hình vẽ
Hình vẽ
Theo câu "Thiên tác chi hơp" trong Kinh Thi, ý hỏi cái duyên tự trời gây nên.
+ Gieo cầu
Ảnh
Ảnh
2. Điển tích, điển cố trong văn bản
Hình vẽ
Chọn người để lấy làm chồng. Do tích vua Hán Vũ Đế cho công chúa ngồi trên lầu ném quả cầu xuống, ai cướp được thì lấy người ấy. Về sau, các nhà quyền quý cũng bắt chước cách này để kén rể.
+ Gieo thoi, túc trái
Ảnh
2. Điển tích, điển cố trong văn bản
Hình vẽ
Hình vẽ
ném cái thoi, chỉ người con gái phải biết giữ mình, bảo toàn tiết hạnh. Trong Tấn thư chép chuyện Tạ Côn đời Tấn ghẹ cô gái hàng xóm họ Cao lúc cô đang dệt cửi, bị cô lấy con thoi ném làm Tạ Côn gãy mấy hai cái răng.
Hình vẽ
Hình vẽ
nợ từ kiếp trước, theo Phật giáo.
+ Mái tây
Ảnh
Ảnh
2. Điển tích, điển cố trong văn bản
Hình vẽ
Chỉ Tây sương kí - một vở kịch của Vương Thục Phủ kể về câu chuyện tình yêu giữa nàng Thôi Oanh và thư sinh Trương Quân Thuỵ. Nàng Oanh Oanh chủ động gặp chàng ở mái Tây chùa Phổ Cứu.
+ Vũ y, Nghê thường
Ảnh
2. Điển tích, điển cố trong văn bản
Hình vẽ
Vũ y là quần áo múa, nghê thường là xiêm y của các nàng tiên, màu sắc sặc sỡ như cầu vồng. Dị văn lục chép: Vua Đường Minh Hoàng nhân đêm Trung thu được một đạo sĩ hoá phép đưa lên chơi cung trăng. Các tiên nữ trên cung trăng xiêm áp lộng lẫy, múa hát duyên dáng. Khi về lại trần, nhà vua phỏng theo điệu nhạc của các tiên nữ trên cung trăng mà tạo ra điệu " Nghê thường vu y khúc" cho các cung nhân múa hát.
+ Nhận xét
2. Điển tích, điển cố trong văn bản
Ảnh
Nguồn góc của những điển tích, điển cố trong văn bản "Tú Uyên gặp Giáng Kiều": hầu hết đều mượn những điển tích, điển cố của Trung Quốc, ngoài ra còn mượn các quan niệm từ Phật Giáo và Nho giáo (Kinh Thị), sách Chu lỗ.
II. Tìm hiểu chi tiết
1. Cốt truyện và chi tiết của văn bản
Ảnh
Hình vẽ
1. Cốt truyện và chi tiết của văn bản
Hoạt động nhóm:
Nhóm 1: Dựa vào tóm tắt cho biết cốt truyện của "Bích Câu kì ngộ" được xây dựng theo mô hình nào? Tìm những chi tiết trong văn bản "Tú Uyên gặp Giáng Kiều" ứng với từng thành phần của mô hình đó và cho biết chi tiết có vai trò như thế nào trong việc thể hiện ND văn bản.
+ Nhóm 2, 3
Ảnh
Hình vẽ
1. Cốt truyện và chi tiết của văn bản
Hoạt động nhóm:
Nhóm 2: Phân tích đặc điểm của nhân vật Tú Uyên và Giáng kiều được thể hiện trong đoạn trích. Nhóm 3: Dấu hiệu nào trong đoạn trích "Tú Uyên gặp Giáng Kiều" cho thấy đây là truyện thơ Nôm bác học? Thông điệp nào mà tác giả muốn gửi gắm tới người đọc?
+ Bích Câu kì ngộ được xây dựng theo mô hình:
1. Cốt truyện và chi tiết của văn bản
Ảnh
- Bích Câu kì ngộ được xây dựng theo mô hình:
+ Vai trò của chi tiết trong việc thể hiện nội dung (1. Cốt truyện và chi tiết của văn bản)
- Vai trò của chi tiết trong việc thể hiện nội dung:
Hình vẽ
Hình vẽ
Chi tiết thể hiện nỗi nhớ nhung, si tình của Tú Uyên: Sớm khuya của bức hoạ đồ làm đôi; Từ phen giáp mặt đến giờ/ Những là ngày tưởng đêm mơ đã chồn; Để ai ruột héo, gan mòn vì ai?;...
Chi tiết gặp gỡ của Tú Uyên và người trong tranh, đồng thời cũng là người trong mộng: Khách tiên chưa dễ qua vòng ái ân; Sáng mai cứ buổi ra đi/ Liệu chừng thoắt trở lại về thử coi/ Bỗng đây thấy sự lạ đời/ Trong tranh sao có bóng người vào ra?...
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
+ tiếp (1. Cốt truyện và chi tiết của văn bản)
- Vai trò của chi tiết trong việc thể hiện nội dung:
Hình vẽ
Hình vẽ
Chi tiết về phép thần tiên: Nói thôi rút chiếc trâm đầu/ Biến hình liền thấy đôi hầu theo ra; Bóng mây bỗng kéo quanh nhà/ Thảo am thoắt đã đổi ra lâu đài;....
Chi tiết về mối duyên giữa Giáng Kiều và Tú Uyên: Nhân duyên đã định từ xưa/ Tơ trăng xe đến bây giờ mới thân; Nàng rằng: "Xin quyết gieo cầu/ Tấm son thề với trên đầu xanh xanh...
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
2. Nhân vật trong văn bản "Tú Uyên gặp Giáng Kiều"
2. Nhân vật trong văn bản "Tú Uyên gặp Giáng Kiều"
a. Đặc điểm của nhân vật Tú Uyên
Đây là một trong những thành công của Bích Câu kì ngộ với hình tượng là đại diện cho tầng lớp Nho sĩ nghèo ở thành Thăng Long, chưa thành đạt trên con đường sự nghiệp.
Ảnh
+ tiếp (a. Đặc điểm của nhân vật Tú Uyên )
Ảnh
Tính cách chàng lại được khắc hoạ vô cùng rõ nét:
Hình vẽ
Hình vẽ
Sự bồng bột, hấp tấp, cả nể thể hiện qua cách chàng si tình quên ăn, quên ngủ:
Hình vẽ
Vội vàng đánh tiếng ra chào và lập tức thổ lộ tình cảmh chàng lại được khắc hoạ vô cùng rõ nét:
Hình vẽ
Chàng mượn rượu lần khân với người con gái vừa gặp mặt
Hình vẽ
+ tiếp (a. Đặc điểm của nhân vật Tú Uyên )
Ảnh
Tính cách chàng lại được khắc hoạ vô cùng rõ nét:
Hình vẽ
Hình vẽ
Những về sau, khi nàng khuyên can thì cũng thuận theo. Tính cách này của chàng Tú Uyên khá nhất quán, không chỉ trong trích đoạn mà còn xuyên suốt chiều dài của tác phẩm.
b. Đặc điểm của nhân vật Giáng Kiều
b. Đặc điểm của nhân vật Giáng Kiều
Ảnh
Nàng Giáng Kiều được xây dựng với yếu tố kì ảo, bởi nhìn chung nhân vật truyện thơ Nôm vẫn chưa thoát khỏi những khuôn mẫu của nhân vật truyện cổ tích, nàng vẫn là một nàng tiên từ trên trời xuống hạ giới và gặp gỡ, kết duyên với nam phàm trần.
+ tiếp (b. Đặc điểm của nhân vật Giáng Kiều)
Yếu tố kì ảo còn thể hiện ở:
Hình vẽ
Hình vẽ
Chi tiết Giáng Kiều bước ra từ trong tranh: Trong tranh sao có bóng người vào ra? Vì quá nặng lòng với Tú Uyên, nàng đã thác hoá xuống trần gian thành bức tranh để âm thầm chăm sóc từng bữa cơm cho chàng.
Giáng Kiều tự giới thiệu về nguồn gốc của mình: Vốn xưa thiếp khách thanh tiêu - người nhà trời, người coi tiên.
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Ảnh
+ tiếp (b. Đặc điểm của nhân vật Giáng Kiều)
Nhân vật truyện thơ Nôm bác học thường là một hiện tượng nghệ thuật có tính ước lệ, nhất là khi miêu tả ngoại hình.
Hình vẽ
Hình vẽ
Giáng Kiều được m/tả với sắc đẹp làm Tú Uyên mê đắm mà tương tư đêm ngày: Mà mặt liễu hoa - lông mày lá liễu, mặt xinh tựa như hoa, mấp máy miệng đào.
Giáng Kiều là một người thẳng thắn, nhiệt tình đồng thời cũng rất khéo léo, chừng mực: bồ liễu phận thường/ Vì mang má phân nên vương tơ điều...
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Ảnh
+ tiếp (b. Đặc điểm của nhân vật Giáng Kiều)
Nhân vật truyện thơ Nôm bác học thường là một hiện tượng nghệ thuật có tính ước lệ, nhất là khi miêu tả ngoại hình.
Hình vẽ
Nàng là một người có tấm lòng thuỷ chung, son sắt bởi sau đêm hội mùa xuân gặp Tú Uyên, nàng cũng ngày đêm mong nhớ và khi trò chuyện nàng liên tục nhắc đến: Ba sinh đã nặng vì duyên, tơ trăng - dây tơ hồng của nguyệt lão đã se duyên vợ chồng, tác hợp duyên trời, tấm son thế với trên đầu xanh xanh - thề với trời nguyện giữ tấm lòng son sắt thuỷ chung.
Hình vẽ
Hình vẽ
Hình vẽ
Trong cách Giáng Kiều đối thoại với Tú Uyên, ta cũng thấy nàng là người tài hoa, uyên bác, thông minh, tinh tế.
Hình vẽ
3. Thông điệp
3. Thông điệp
a. Dấu hiệu nhận biết "Tú Uyên gặp Giáng Kiều" là truyện Nôm bác học
Bích câu kì ngộ là truyện thơ Nôm bác học do nhà nho Vũ Quốc Trân sáng tác, có nội dung viết về giới trí thức và mang chất lượng nghệ thuật cao, thể hiện qua ngôn ngữ ước lệ tượng trưng, kết hợp tự sự với trữ tình, sử dụng nhiều biện pháp tu từ cùng nhiều điểm tích, điển cố, lời lẽ văn hoa, bay bổng...
Ảnh
b. Thông điệp mà tác giả gửi gắm
b. Thông điệp mà tác giả gửi gắm
Tình yêu trong Bích Câu kì ngộ không mang vẻ đẹp đơn sơ chất phác như những câu chuyện cổ tích mà có cả những tình tiết éo le, nhưng cảm xúc tinh tế và xáo trọng trong tâm trí nhân vật. Đoạn trích Tú Uyên gặp Giáng Kiều nói riêng và tác phẩm Bích Câu kì ngộ nói chung đã làm sống lại câu chuyện một mối tình thơ mộng và lãng mạn giữa chàng Nho sĩ nghèo ở góc thành Thăng Long và một nàng tiên, qua đó đã thể hiện được những vấn đề lớn của thời đại.
Ảnh
+ tiếp
b. Thông điệp mà tác giả gửi gắm
Xét về ý nghĩa nàoo đó, tình yêu của Tú Uyên - Giáng Kiều trong truyện Nôm của Vũ Quốc Trân đã thể hiện ở chừng mực nhất định sự phản ứng lại lễ giáo phong kiến, sự cởi mở trong nhận thức của con người thời đại về tình yêu tự do vượt ra ngoài sự sắp xếp của cha mẹ, về tính chủ động và ý thức cá nhân và đồng thời cũng là một thách thức đối với ngòi bút nhà Nho.
Ảnh
III. Kết luận theo thể loại
- Kết luận
Ảnh
III. Kết luận theo thể loại
Hình thức: Thể thơ lục bát viết bằng chữ Nôm. Cốt truyện: Hội ngộ - Tai biến - Đoàn tụ -> Tú Uyên gặp Giáng Kiều thuộc phần Hội ngộ của cốt truyện. Nhân vật: Xây dựng theo khuôn mẫu. Có đan xen yếu tố hoang đường, kì ảo, tiên nữ lấy nam phàm trần với những nét tính cách được xây dựng thông qua ngôn ngữ, cử chỉ,... Ngôn ngữ: Được viết bằng chữ Nôm, ngôn từ trau chuốt, đạt đến trình độ nghệ thuật cao; có sự kết hợp giữa tự sự và trữ tình; sử dụng nhiều điển tích, điển cố; sử dụng những BPTT. Ý nghĩa: Phản ánh về khát vọng tự do yêu đương, kết duyên giữa xã hội phong kiến cổ hủ, lạc hậu.
Luyện tập - Vận dụng
- Luyện tập
Ảnh
- Luyện tập:
Câu 1: Hãy diễn xuôi đoạn từ "Trước sân mừng tỉnh ... thiết tha". So sánh sự khác biệt giữa đoạn trích và đoạn diễn xuôi. Câu 2: Bằng hiểu biết của em, viết đoạn văn ngắn nêu suy nghĩ của em về truyện thơ Nôm dưới góc độ văn hoá (văn học, tín ngưỡng, tôn giáo,...) qua văn bản "Tú Uyên gặp Giáng Kiều".
- Vận dụng
Ảnh
- Vận dụng:
Hãy trình bày hiểu biết về vai trò của thể thơ lục bát đối với thể loại truyện thơ Nôm.
Tổng kết
- Tổng kết
Ảnh
Tổng kết:
Ôn lại kiến thức vừa học Hoàn thành bài tập phần Luyện tập - Vận dụng Chuẩn bị bài sau"Bài 3. Khát khao đoàn tụ. Người ngồi đợi trước hiên nhà".
- Cảm ơn
Ảnh